Erzurum'da Giyim, Kuşam Ve Halk Oyunları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-19-2012

Giyim Kuşam

Her çevrenin kendine özgü ortak hareket tarzı vardır

Bu ortak zevk giysilere de yansımıştır

Erzurum giysilerini, yöresel giysiler ve oyun giysileri olmak üzere iki başlık altında toplayabiliriz:

Yöresel Giysiler

Eski Erzurum’ da giysilerin giyim ve hazırlanması “abacı” denilen esnaf tarafından dikilirdi

Kıyafet kanunundan önce (1925) kullanılan ve bugün bir çoğu unutulmuş olan giyim-kuşam eşyası arasında; kalpaklar, serhatlık (silahlık), kuşaklar, gömlekler, kazekiler, zığvalar, şalvarlar, yelekler vb

sayılabilir

Geçmişte Erzurum’ da kadın giysileri de yöresel özellikler taşır

“Üç etek” ve “kadama” denilen bindallı elbiseler en yaygın olanlardı

Oyun Giysileri

Erzurum halk oyunlarında kullanılan giysiler, mor ve beyazla süslenmiştir

Dağ ve kır güzelliklerinin bilinçli bir şekilde giysilerde motiflendiği görülür

Erzurum barlarında giyilen giysileri erkek ve kadın giysileri diye iki başlık altında toplayabiliriz:

Erkek Giysileri

- Cistik: Bar oynarken ayağa giyilen ayakkabı

- Zığva: Uçkurlu, beli lacivert kumaştan yapılan şalvar

- Yelek: Kenarları ve cep ağızları siyak kaytanla süslenmiştir

- Gömlek (işlik): Beyaz renkli dik yakalıdır

- Kazeki: Uzun kallo kısa cekettir

Kolları geniş kaytanla süslüdür

- Kuşak (şal): Renkli ipliklerden örülmüştür

Bele sarılır

- Gümüş köstek: Yeleğin üstüne takılan bir nevi aksesuardır

- Bazubent: Kola takılır, boncuktan örülür, içerisine ayet konur

- Mendil: Barbaşı veya pöçük oyunsusunun elinde bulunur

- Diğer Aksesuarlar: Zıbın (içlik), yün çorap, çapula, yemeni vb

Kadın Giysileri

- Bindallı: Kadife üzerine simle Türk motifleri işlenen giysidir

- Leçek (yazma): Pullar ve boncuklarla süslü baş örtüsüdür

- Gümüş Kemer: Üzerinde muhtelif işlemeler olan, çengellerle birbirine bağlanan, gümüşten yapılmış kemerdir

- Papuç: Yumuşak deriden yapılmış olan, oyunda giyilen ayakkabıdır

- Dizleme: Beyaz yünden örülmüş, diz kapaklarına kadar uzanan çoraptır

- Mendil ve Diğer Aksesuarlar: Mendil, barbaşı ve pöçük oyuncusunda bulunur

Ayrıca aksesuar olarak boyuna, beşibirlik, altıntaş (toplu), oltu taşı, işleme kolye, burma bilezik, parmaklara da altın yüzük takılır

HALK OYUNLARI (BARLARI)

Erzurum ve çevresinde oynana halk oyunlarına “bar “denir

Bar, davul-zurna eşliğinde açık ve kapalı olmak üzere iki şekilde oynanır

Açık barda, oyuncular birbirlerine uzak durarak dağılır ve el ele tutuşurlar

Kapalı barda ise, oyuncular birbirlerinin bellerini kavrayarak dizilirler

Erkek Barları

En çok oynana erkek barları, başbar, dikine bar, hoş bilezik, daldan dala, çingeneler, tanzara, deliloy, temirağa, turna, hançer barı vb

barlar vardır

Kadın Barları

Erzurum ve çevresinde oynana kadın barlarından en önemlileri şunlardır: Çift beyaz güvercin, tersine, Bayburt sallaması, aşağıdan gelirem, habudiyar , atın üstünde eğer vb

BAR

Yüzyılların ardından kopup gelen bir vakar

Kahramanlık, yiğitlik, erlik destanıdır bar

Bu oyunda gör bizi, geçme sakın ıraktan

Gözün varsa seçersin, bar'da karayı ak'tan

Bir savaş seyri vardır, dadaşın her bar'ında

Görünce kanın kaynar, o an damarlarında

Doyum olmaz bir görsen, Köroğlu'nun barı'nı

Güvenirsin görünce, düşünmezsin yarını

Dumlu'dan taa Basra'ya çağlayan selimiz var

Bahtımız kara değil, bugün Karasu kadar

Bingöl yaratmadı mı, kan çağlayan Aras'ı ?

Hazar çalkalanırken, kanar Türk'ün yarası

Aman Aras, han Aras, Bingöl'den kalkan Aras

Al başımdan sevdanı, Hazar'da çalkan Aras

Dadaş, çelik bir yaydır, onu germeye gelmez

Çağlayan bir sel olur, dağlara da baş eğmez

Yayla bulutu gibi, yükselir yavaş yavaş

Sonra birden sel olur, köpürür coşar dadaş

Doğu'nun sınır taşı, Erzurum'un dadaşı

Efesi var İzmir'in, eğilmez Türk'ün başı

Bar başlıyor!

Barbaşı sallarken mendilini

Gözüne al dadaşım, gönülden sevdiğini

Dinle, davul ne diyor dan dan dan

Ben bu sese vurgunam, can can can

Canlar yurdundur elbet, her can vatana kurban

Atalar ,yurt sevmeyi davuldan öğrendiler

Bu ilk bar'ın adına sarhoş barı dediler

Elele tutuştular,

Dadaşlar ağır ağır bir halka çevirdiler

Yurda kurban yiğitler, bu halkaya girdiler

Gönülden tutuşanlar, hepsi de sarhoştular

Seven sarhoştur elbet, içse de içmese de

Ses yok, donmuş dudaklar, gözler şimşekleniyor

Kırat kişniyor, neden toprakları eşiyor?

Dan dan dan

Kanlar kaynaştıran bir ses çıktı zurnadan

Dağlar gibi dadaşlar, kımıldandı durmadan

Tanrım, bu ne duruştur, gözler şimşekleşiyor

Ufuk bayraklaştı, cihan dalgalanıyor

Silkin Ey Palandöken, dök başından kar'ını

Dadaş oynarken, senin gösterir vakarını

Vur !davulcu, candan coşsun dadaşım

Çal zurnacı, oynasın dadaş, dönüyor başım

Sadeddin AKATAY

08-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Erzurum'da Giyim, Kuşam Ve Halk Oyunları Giyim Kuşam Her çevrenin kendine özgü ortak hareket tarzı vardır Bu ortak zevk giysilere de yansımıştır Erzurum giysilerini, yöresel giysiler ve oyun giysileri olmak üzere iki başlık altında toplayabiliriz: Yöresel Giysiler Eski Erzurum’ da giysilerin giyim ve hazırlanması “abacı” denilen esnaf tarafından dikilirdi Kıyafet kanunundan önce (1925) kullanılan ve bugün bir çoğu unutulmuş olan giyim-kuşam eşyası arasında; kalpaklar, serhatlık (silahlık), kuşaklar, gömlekler, kazekiler, zığvalar, şalvarlar, yelekler vb sayılabilir Geçmişte Erzurum’ da kadın giysileri de yöresel özellikler taşır “Üç etek” ve “kadama” denilen bindallı elbiseler en yaygın olanlardı Oyun Giysileri Erzurum halk oyunlarında kullanılan giysiler, mor ve beyazla süslenmiştir Dağ ve kır güzelliklerinin bilinçli bir şekilde giysilerde motiflendiği görülür Erzurum barlarında giyilen giysileri erkek ve kadın giysileri diye iki başlık altında toplayabiliriz: Erkek Giysileri - Cistik: Bar oynarken ayağa giyilen ayakkabı - Zığva: Uçkurlu, beli lacivert kumaştan yapılan şalvar - Yelek: Kenarları ve cep ağızları siyak kaytanla süslenmiştir - Gömlek (işlik): Beyaz renkli dik yakalıdır - Kazeki: Uzun kallo kısa cekettir Kolları geniş kaytanla süslüdür - Kuşak (şal): Renkli ipliklerden örülmüştür Bele sarılır - Gümüş köstek: Yeleğin üstüne takılan bir nevi aksesuardır - Bazubent: Kola takılır, boncuktan örülür, içerisine ayet konur - Mendil: Barbaşı veya pöçük oyunsusunun elinde bulunur - Diğer Aksesuarlar: Zıbın (içlik), yün çorap, çapula, yemeni vb Kadın Giysileri - Bindallı: Kadife üzerine simle Türk motifleri işlenen giysidir - Leçek (yazma): Pullar ve boncuklarla süslü baş örtüsüdür - Gümüş Kemer: Üzerinde muhtelif işlemeler olan, çengellerle birbirine bağlanan, gümüşten yapılmış kemerdir - Papuç: Yumuşak deriden yapılmış olan, oyunda giyilen ayakkabıdır - Dizleme: Beyaz yünden örülmüş, diz kapaklarına kadar uzanan çoraptır - Mendil ve Diğer Aksesuarlar: Mendil, barbaşı ve pöçük oyuncusunda bulunur Ayrıca aksesuar olarak boyuna, beşibirlik, altıntaş (toplu), oltu taşı, işleme kolye, burma bilezik, parmaklara da altın yüzük takılır HALK OYUNLARI (BARLARI) Erzurum ve çevresinde oynana halk oyunlarına “bar “denir Bar, davul-zurna eşliğinde açık ve kapalı olmak üzere iki şekilde oynanır Açık barda, oyuncular birbirlerine uzak durarak dağılır ve el ele tutuşurlar Kapalı barda ise, oyuncular birbirlerinin bellerini kavrayarak dizilirler Erkek Barları En çok oynana erkek barları, başbar, dikine bar, hoş bilezik, daldan dala, çingeneler, tanzara, deliloy, temirağa, turna, hançer barı vb barlar vardır Kadın Barları Erzurum ve çevresinde oynana kadın barlarından en önemlileri şunlardır: Çift beyaz güvercin, tersine, Bayburt sallaması, aşağıdan gelirem, habudiyar , atın üstünde eğer vb BAR Yüzyılların ardından kopup gelen bir vakar Kahramanlık, yiğitlik, erlik destanıdır bar Bu oyunda gör bizi, geçme sakın ıraktan Gözün varsa seçersin, bar'da karayı ak'tan Bir savaş seyri vardır, dadaşın her bar'ında Görünce kanın kaynar, o an damarlarında Doyum olmaz bir görsen, Köroğlu'nun barı'nı Güvenirsin görünce, düşünmezsin yarını Dumlu'dan taa Basra'ya çağlayan selimiz var Bahtımız kara değil, bugün Karasu kadar Bingöl yaratmadı mı, kan çağlayan Aras'ı ? Hazar çalkalanırken, kanar Türk'ün yarası Aman Aras, han Aras, Bingöl'den kalkan Aras Al başımdan sevdanı, Hazar'da çalkan Aras Dadaş, çelik bir yaydır, onu germeye gelmez Çağlayan bir sel olur, dağlara da baş eğmez Yayla bulutu gibi, yükselir yavaş yavaş Sonra birden sel olur, köpürür coşar dadaş Doğu'nun sınır taşı, Erzurum'un dadaşı Efesi var İzmir'in, eğilmez Türk'ün başı Bar başlıyor! Barbaşı sallarken mendilini Gözüne al dadaşım, gönülden sevdiğini Dinle, davul ne diyor dan dan dan Ben bu sese vurgunam, can can can Canlar yurdundur elbet, her can vatana kurban Atalar ,yurt sevmeyi davuldan öğrendiler Bu ilk bar'ın adına sarhoş barı dediler Elele tutuştular, Dadaşlar ağır ağır bir halka çevirdiler Yurda kurban yiğitler, bu halkaya girdiler Gönülden tutuşanlar, hepsi de sarhoştular Seven sarhoştur elbet, içse de içmese de Ses yok, donmuş dudaklar, gözler şimşekleniyor Kırat kişniyor, neden toprakları eşiyor? Dan dan dan Kanlar kaynaştıran bir ses çıktı zurnadan Dağlar gibi dadaşlar, kımıldandı durmadan Tanrım, bu ne duruştur, gözler şimşekleşiyor Ufuk bayraklaştı, cihan dalgalanıyor Silkin Ey Palandöken, dök başından kar'ını Dadaş oynarken, senin gösterir vakarını Vur !davulcu, candan coşsun dadaşım Çal zurnacı, oynasın dadaş, dönüyor başım Sadeddin AKATAY