Bitlis'te Atasözleri - Deyimler Ve Yöreye Has Kelimeler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-19-2012

Atasözleri ve deyimler konusunda Bitlis’te zengin bir kültür birikimi bulunmaktadır Bu atasözü ve deyimlerin bazıları aşağıdadırAtasözleri
1 – Atım at olana kadar, sahibi mat olur
2 – On para verdım sılettım (söylettim), yüz pare verdım höşmez (susmaz)
3 – Öküz çırıldemedan (ses çıkarmadan), araba çırılder
4 – Eceli gelen keçi, gider çobanın ekmeğini yer
5 – Papşen de (Bitlis’e bağlı köy) çömlek kırılır, zararı bize dokunur
6 – Açık kapı melanet, kapalı kapı selamet
7 – Bana bak ne haldeyim, yare bak sallanır
8 – Geldik kebap kokusuna, baktık eşek dağlanır
9 – Acem belayem, tohem kedayem
10 – Baba malı tez tükenir, gerek evlat kazana
11 – Sürü tersine dönende, uyuz keçi başa geçer
12 – Allah insanı yazın ayransız, kışın yorgansız komasın
13 – Allah dağını görür, karını yağdırır
14 – Eşek yedi türlü yüzme bilir, ama suyun başına gelende hepsini unutur
15 – Huy çıkmayınca, can çıkmaz
16 – İt araba gölgesinde yatar, kendi gölgesi bilir
17 – Taş yerinde ağırdır
18 – Aslanların yerine, kediler kondu
19 – Parmağını denize soksa, bulandırır
20 – Duvarı nem, insanı gam yıkar
21 – Düşen öküze bıçak çeken çok olur
22 – İnat etti itlere, kıçını verdi kurtlara
23 – Azıcık aşım, kaygısız başım
24 – Çocuk kundakta, gelin duvakta belli olur
25 – Ne Şam’ın şekeri, ne de Arab’ın yüzü
26 – Kedi nedir? Budu ne ola?
27 – Ne şeytanı gör, ne de Kulhuvallahi oku
28 – İçten artmaz, dıştan artar
29 – Çocuğa iş, ardına düş
30 – Karayı yaktı yüzüme, aynayı verdi elime
31 – Elden gelen öğün olmaz, öğün olsa doyum olmaz
32 – Elinden darı dökülmez
33 – Yaya gözü ile at, bekar gözü ile avrat alınmaz
34 – Kelin melhemi olsa, önce kendi başına sürer
35 – Heydo yidi, kaldi iti
36 – Sofi soğan yemez, eline geçse kabuğunu komaz
37 – Eşeğe binmek ayıp, inmek iki ayıptır
38 – Ölümü önüne konunca, sıtmaya razı oldu
39 – Heliler, meliler, bir dam dolusu deliler
40 – Allah verirse, Dingo bağından da verir
41 – Az vardı aceden, bu da çıktı pencereden
42 – Kurban olam tipiye, dolandıre, getire kapıye
43 – Gittim toye, uğradım huye
44 – Ben umarım bacımdan, bacım ölür acından
45 – Yüzün o yana, tabanın bu yana
46 – Bir but et, Ümmet-i Muhammet
47 – Keçi görmedikse, kığınıda (pisliği) mı görmedik
48 – Yedi kaynana boğar, bardağın bıkabıkından (fokurdayan-kaynayan) korkar
49 – Akıllı düşünene kadar, delinin çocuğu çarşıya gider
50 – Sore, sore gidilir Engesor’e
51 – Kurt, kurt gel beni ye
52 – Henek, henek, oldi degenek
53 – Çift parmağım çift gözan, çatla patla kal özan
54 – Kız derdi, sancılayan göz derdi
55 – Ölmeyesin, itmeyesin, baban evinde yırtmayasın
56 – Arlı arından utanır, arsız der ki benden korktu
57 – Nur yağande, tandüre girer
58 – Hıçonun hençeri var
59 – Kurdun ismi çıkmış, tilki var ki baş koparır
60 – İtin keyfi Karda gelir
61 – Arsızın yüzüne tükürende, Nisan yağmuru sanır
62 – İte taş atende, sehebından utan
63- Tuğda ürer Urtap da durer
64- Açık kapı melamet,kapalı kapı selamet
65- Ölme eşeğim ölme,yaz gele,
66- Yazın ayransız,kışın yorgansız olmaz,
67- Çocuk kundakta,gelin duvakta belli olur, Deyimler
Abdesthane ibriği
Acemi çayla k çuli yırtığ
Ağzı var dili yok
Açıg göte zıngılav el gülmiye kım güle
Aj karın usgek nalin hasalın hasalın
Ağır ol ki batman gelesen
Ağzında gevelemekYöreye Has Kelimeler
-Beredayi: İşe Yaramaz
-Fittoz: Hoppa,Oynak
-Bızap : Buzağı
-Gılez : Salya
-Çapu : Alkış
-Gülyaz: Kiraz
-Çılızer : Zayıf
-Herkendaz : Ateş Köreği
-Çipin : Sinek
-Jüjü : Kirpi
-Dav : Dolu Yağmur
-Kartol : Patates
-Dırçik : Zıplamak
-Keşur : Havuç
-Dingila Fıstık : Tahteravalli
-Moz: Siyah Arı
-Pestaf : Deste
-Pişik : Kedi
-Şilor : Erik
-Şipane : Eşik
-Tıhtımorik : Bögürtlen
-Zıngılav : Çan, Zil

08-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bitlis'te Atasözleri - Deyimler Ve Yöreye Has Kelimeler Atasözleri ve deyimler konusunda Bitlis’te zengin bir kültür birikimi bulunmaktadır Bu atasözü ve deyimlerin bazıları aşağıdadırAtasözleri 1 – Atım at olana kadar, sahibi mat olur 2 – On para verdım sılettım (söylettim), yüz pare verdım höşmez (susmaz) 3 – Öküz çırıldemedan (ses çıkarmadan), araba çırılder 4 – Eceli gelen keçi, gider çobanın ekmeğini yer 5 – Papşen de (Bitlis’e bağlı köy) çömlek kırılır, zararı bize dokunur 6 – Açık kapı melanet, kapalı kapı selamet 7 – Bana bak ne haldeyim, yare bak sallanır 8 – Geldik kebap kokusuna, baktık eşek dağlanır 9 – Acem belayem, tohem kedayem 10 – Baba malı tez tükenir, gerek evlat kazana 11 – Sürü tersine dönende, uyuz keçi başa geçer 12 – Allah insanı yazın ayransız, kışın yorgansız komasın 13 – Allah dağını görür, karını yağdırır 14 – Eşek yedi türlü yüzme bilir, ama suyun başına gelende hepsini unutur 15 – Huy çıkmayınca, can çıkmaz 16 – İt araba gölgesinde yatar, kendi gölgesi bilir 17 – Taş yerinde ağırdır 18 – Aslanların yerine, kediler kondu 19 – Parmağını denize soksa, bulandırır 20 – Duvarı nem, insanı gam yıkar 21 – Düşen öküze bıçak çeken çok olur 22 – İnat etti itlere, kıçını verdi kurtlara 23 – Azıcık aşım, kaygısız başım 24 – Çocuk kundakta, gelin duvakta belli olur 25 – Ne Şam’ın şekeri, ne de Arab’ın yüzü 26 – Kedi nedir? Budu ne ola? 27 – Ne şeytanı gör, ne de Kulhuvallahi oku 28 – İçten artmaz, dıştan artar 29 – Çocuğa iş, ardına düş 30 – Karayı yaktı yüzüme, aynayı verdi elime 31 – Elden gelen öğün olmaz, öğün olsa doyum olmaz 32 – Elinden darı dökülmez 33 – Yaya gözü ile at, bekar gözü ile avrat alınmaz 34 – Kelin melhemi olsa, önce kendi başına sürer 35 – Heydo yidi, kaldi iti 36 – Sofi soğan yemez, eline geçse kabuğunu komaz 37 – Eşeğe binmek ayıp, inmek iki ayıptır 38 – Ölümü önüne konunca, sıtmaya razı oldu 39 – Heliler, meliler, bir dam dolusu deliler 40 – Allah verirse, Dingo bağından da verir 41 – Az vardı aceden, bu da çıktı pencereden 42 – Kurban olam tipiye, dolandıre, getire kapıye 43 – Gittim toye, uğradım huye 44 – Ben umarım bacımdan, bacım ölür acından 45 – Yüzün o yana, tabanın bu yana 46 – Bir but et, Ümmet-i Muhammet 47 – Keçi görmedikse, kığınıda (pisliği) mı görmedik 48 – Yedi kaynana boğar, bardağın bıkabıkından (fokurdayan-kaynayan) korkar 49 – Akıllı düşünene kadar, delinin çocuğu çarşıya gider 50 – Sore, sore gidilir Engesor’e 51 – Kurt, kurt gel beni ye 52 – Henek, henek, oldi degenek 53 – Çift parmağım çift gözan, çatla patla kal özan 54 – Kız derdi, sancılayan göz derdi 55 – Ölmeyesin, itmeyesin, baban evinde yırtmayasın 56 – Arlı arından utanır, arsız der ki benden korktu 57 – Nur yağande, tandüre girer 58 – Hıçonun hençeri var 59 – Kurdun ismi çıkmış, tilki var ki baş koparır 60 – İtin keyfi Karda gelir 61 – Arsızın yüzüne tükürende, Nisan yağmuru sanır 62 – İte taş atende, sehebından utan 63- Tuğda ürer Urtap da durer 64- Açık kapı melamet,kapalı kapı selamet 65- Ölme eşeğim ölme,yaz gele, 66- Yazın ayransız,kışın yorgansız olmaz, 67- Çocuk kundakta,gelin duvakta belli olur, Deyimler Abdesthane ibriği Acemi çayla k çuli yırtığ Ağzı var dili yok Açıg göte zıngılav el gülmiye kım güle Aj karın usgek nalin hasalın hasalın Ağır ol ki batman gelesen Ağzında gevelemekYöreye Has Kelimeler -Beredayi: İşe Yaramaz -Fittoz: Hoppa,Oynak -Bızap : Buzağı -Gılez : Salya -Çapu : Alkış -Gülyaz: Kiraz -Çılızer : Zayıf -Herkendaz : Ateş Köreği -Çipin : Sinek -Jüjü : Kirpi -Dav : Dolu Yağmur -Kartol : Patates -Dırçik : Zıplamak -Keşur : Havuç -Dingila Fıstık : Tahteravalli -Moz: Siyah Arı -Pestaf : Deste -Pişik : Kedi -Şilor : Erik -Şipane : Eşik -Tıhtımorik : Bögürtlen -Zıngılav : Çan, Zil