Hastaya “Epilepsi” Demek İçin Tekrarlayan 3 Nöbet Geçirmesi Gerek

HASTAYA “EPİLEPSİ” DEMEK İÇİN TEKRARLAYAN 3 NÖBET GEÇİRMESİ GEREK

Prof Dr Esat E Eşkazan, Epilepsi hastalığının tanı ve tedavi yöntemlerini Sağlık Dergisi’ne anlattı

Nöbet geçiren her insana epilepsi tanısı konulamayacağını söyleyen İstanbul Özel Hizmet Hastanesi Nöropsikiyatri Bölümü’nden Prof Dr Esat E Eşkazan, bunun için bu kişinin tekrarlayan 3 nöbet hikayesinin olması gerektiğini kaydetti Nöbet sonrasında ayrıntılı araştırma yapılması gerektiğini dile getiren Eşkazan, toplumda her bin kişiden 7-10’unda epilepsi hastalığının görülebildiğini belirtti Prof Dr Eşkazan epilepsi ve tedavi yöntemleri hakkındaki son tıbbi gelişmeleri Sağlık Dergisine anlattı Sağlık Yayıncılık

Selcan Yücel: Epilepsi nöbeti ve hastalığı nedir?

Prof Dr Esat E Eşkazan: Epilepsi hastalığı, nöbet dediğimiz ve beynimizin kabuk kısmında ya da derininde yerleşmiş bir grup sinir hücresinin (nöronun), eşzamanlı olarak, birden başlayan, gereksiz (anormal), gelip geçici ve aşırı bir etkinliğine (deşarjına) bağlıdır Bir süre devam edip geçen ve arada bir tekrarlayan bu aşırı ve gereksiz etkinlikler beynimizin işlevlerinde geçici bozulmalara yol açmaktadır Nöbetler sırasındaki gelip geçici bozukluklar bilinç kaybından iskelet kaslarımızda kasılmalara ya da ani gevşemelere kadar değişik görüntülerle dışlaşırlar Bu bakımdan, bir epilepsi nöbetine karmaşık bir bilgisayarda zaman zaman ortaya çıkan ve sistemin işleyişini bozan ya da durduran, gelip elektriksel kısa devre olayı gibi bakabiliriz Bir epilepsi nöbeti her kişide, hatta bütün omurgalı hayvanlarda beyindeki duyarlı dengeleri bozun çeşitli etkenler tarafından uyandırılabilmektedir Örneğin, beyne verilen bir elektrik şoku, aşırı uyarıcı bazı kimyasal maddelerin alınması, kan şekerinin aşırı düşmesi, kan kimyasında belli değişiklikler gibi etkenler büyük nöbet dediğimiz bir sara nöbetini uyandırabilmektedir Ancak, böyle bir nöbeti geçiren bir kişi epilepsi hastası sayılmaz Bu nitelikteki nöbetlere uyarılmış (provoke) nöbetler denir Oysa, epilepsi hastalığındaki nöbetler beynimizde doğuştan gelen ya da sonradan oluşmuş bir değişiklik sonucu tekrarlama özelliğini taşırlar Beynimizde böyle bir değişikliği oluşturan doğuştan etkenlerin başında genetik yatkınlık ve beynin gebelikte oluşması sırasında meydana gelmiş gelişimsel anomalileri ve doğum sırasında beynin örselenmesi gelmektedir Doğumu izleyerek epilepsiye yol açan nedenler arasında ise menenjit ya da ansefalit gibi geçirilmiş beyin ve zarlarının iltihapları, beyin tümörlerinin gelişmesi, başa gelen ve beyni zedeleyen şiddetli darbeler ve beyin damar hastalıkları sonucu beyinde oluşan değişiklikler önde gelenlerdir

Epilepsinin toplumda görülme sıklığı nedir?

Epilepsi nöbetleri olan her yaştan kişilere, bütün toplumlarda, her bin kişiden 7 - 10''unda görülecek şekilde (% 07 - % 1) oldukça yakın oranlarda rastlanmaktadır Tarihte epilepsi hastalığı olduğu bilinen ünlü kişiler arasında Jül Sezar, V Van Gohg, F Dostoyevski ve Neyzen Tevfik ilk akla ilk gelenlerdir Bu noktada epilepsinin bir psikiyatrik hastalık olmadığını, epilepsili kişilerin çoğunun toplumdaki görevlerini yerine getirebilen kimseler olduklarını ve hiç kimsenin epilepsi hastalığı bakımından mutlak anlamda korunmuş sayılamayacağını ve ileri yaşlarda da kişilerde nöbetlerin başlayabildiğini belirtmek gerekir

Epilepsi nöbetine benzer başka nöbetler var mıdır?

Gelip geçici özellikleri başta olmak üzere birçok bakımdan epilepsi nöbetlerine benzeyen, başka, birçok sinir sistemi hastalığı vardır Çocuklarda ve erişkinlerde farklı olan bu epilepsi dışı tabloların epilepsiden ayrılmaları bazen hekime güçlükler çıkarabilmektedir Bunlar arasında günlük dilde basit asabi nöbet denen psikolojik kaynaklı nöbetler, refleks mekanizmalarla oluşan bayılma halleri ile bazı kalp ve damar hastalıklarına bağlı, sonuçta beyne kısa bir süre az kan gelmesi ile oluşan nöbetler ve küçük çocuklardaki ağlama sırasında katılma halleri önde gelenlerdir Diğer yandan, 5-6 yaşlarına kadarki çocuklarda, beden ısısının beyin hastalıkları dışındaki enfeksiyon hastalıklarına bağlı yükselmesi sırasında ortaya çıkan ve ateşli havale denen nöbetlerin özel bir konumu bulunmaktadır Genetik bir yatkınlığa bağlı, bu yaş dilimindeki çocukların yaklaşık %6’sında rastlanan ve olguların büyük çoğunluğunda bu yaş diliminden sonra kaybolan ateşli havale nöbetleri, ateş koşuluna bağlı epileptik nöbetler olmakla birlikte bir epilepsi hastalığı olarak kabul edilmezler

Hekim bir epilepsi nöbetini epilepsi dışı benzer nöbetlerden nasıl ayırmaktadır ? EEG nedir?

Bir epilepsi nöbetini benzer durumlardan ayırabilmek için, hekim her şeyden önce hastadaki nöbetin klinik özelliklerini dikkatle değerlendirmek zorundadır Bir epilepsi nöbetinin bir kaç dakika ya da saniyeler süresince dışa vuran değişikliklerle sınırlı olması ve bazı nöbetlerin ise hastanın duygu veya duyuları gibi yalnızca onun tarafından fark edilebilmesi, sıklıkla tanıyı güçleştirmektedir Bu nedenle hekimin, nöbet öyküsünü ve nöbeti görenlerin bildiklerini ayrıntılı olarak dinleyip değerlendirmesi gerekmektedir Bazen, nöbetin hekim tarafından gözlemlenmesi, nadir de olsa, olasıdır Ayrıca, günümüzde gerek nöbetin ailelerce ya da hastane ortamında ilgililerce video ile kaydedilerek saptanması mümkün olabilmektedir Bunların dışında, bir nöbetin epilepsi nöbeti olup olmadığını ayırt etmede ve epilepsi nöbetinin tiplerinin ayrılmasında hekime en fazla veri sağlayan yardımcı inceleme yöntemi elektroensefalografi (EEG) adı verilen inceleme yöntemidir EEG beynimizin normal çalışması sırasında sinir hücrelerinin oluşturduğu düşük güçteki elektriksel değişikliklerin özel cihazlarla büyütülüp yazdırılması ya da bilgisayar ekranında gösterilmesi esasına dayanır Normal uyanıklık ve uyku hallerinde çocukta ve erişkinde belli fark ve özelliklerle dışlaşan EEG bulguları epilepsilerde çok değişik görünümlere sahiptir Uyanıklık sırasında saçlı deri üzerinden kaydedilen standart EEG’den başka, uyku sırasında daha uzun EEG kayıtları ve nöbet sırasında nöbeti de görüntüleyen video-EEG uygulamaları bulunmaktadır Ayrıca, cerrahi girişimle tedavisine karar verilen ilaca dirençli epilepsi hastalarında, epilepsiye yol açan sinir grubunu belirlemek amacı ile beynin yüzeyine veya derinliğindeki yapılara özel alıcı elektrotlar yerleştirilerek EEG uygulamalarına da başvurulur Bu tip kayıtlar da ülkemizde epilepsi cerrahisi uygulayan belli bazı üniversite merkezlerinde başarı ile yapılabilmektedir

Epilepsinin nedeninin anlaşılması için hekim genellikle nasıl bir yol izler ?

Özellikle nöbetleri yeni başlamış hastalarda hekim, nöbetin bir epilepsi nöbeti olduğu sonucuna varırsa, seçilecek tedavinin belirlenmesi için bir yandan bunun tipini belirlemeğe çalışırken, bir yandan da nöbetlere yol açan nedeni ortaya çıkarmayı amaçlar Bunun için, başta nöbetlerin ayrıntılı öyküsünün yanı sıra, EEG incelemeleri ve beyindeki dokusal değişikliklerin görüntülemeleri (manyetik rezonans görüntülemesi, MRG gibi) başta olmak üzere bir dizi laboratuar yönteminden yararlanılmaktadır Çocuklarda ek olarak bazı metabolizma bozuklukları gibi, beden kimyasında doğuştan gelen ve epilepsi nöbetlerine de yol açabilen yapısal bazı bozuklukların (amino asit metabolizma bozukluğu gibi) aranması da gerekebilmektedir

Epilepsinin tedavi yöntemleri hakkında bilgi verirmisiniz?

Epilepsinin tedavisi esas olarak ilaç uygulamasına dayanır Günümüzde bu amaçla kullanılan ve sayıları 20 dolayında farklı kimyasal yapıdaki ilaç hastalığın nedenini ortadan kaldırmamakta ve yalnızca nöbetlerin önlenmesini veya sıklığının azaltılmasını sağlamaktadır Hastaların büyük bölümünde ilaç tedavisi yaşam boyudur fakat çocukluk çağında başlayan bazı epilepsi nöbetlerinin ergenlik çağında kesilmeleri olasılığı yüksektir İyi huylu olarak nitelenen bu epilepsilerin hekim tarafından belirlenmesi ve hasta ve ailelerine bu olasılığın açıklanması önemlidir Birçok hastada ise günümüz olanakları içinde tedavinin yaşam boyu sürebileceği dikkate alınırsa, her hastaya kesin bir tarih verilmesinin sakıncalı olacağı açıktır İlaç tedavisinde ilacın (bazen de ilaçların) çok düzenli kullanılması esastır Günümüzde kullanılan ilaçlarla hastaların yaklaşık %70’inde nöbetler kontrol altına alınabilmektedir Hastaların kalan %30 kadarında ise, her türlü ilaç tedavisine karşın nöbetlerde tam ya da yeterli iyileşme sağlanamamaktadır “Tedaviye dirençli epilepsi” olarak tanımlanan bu grubun bir bölümünde cerrahi tedavi olanağı söz konusudur Ancak, cerrahi tedavi kararı öncesinde çok ayrıntılı EEG, görüntüleme ve psikolojik testlerle bir dizi inceleme gerekmektedir Fakat yaklaşık 20 yıldır epilepsi hastalarında dünyada giderek artan sayıda cerrahi tedavi uygulanmaktadır Ülkemizde de yaklaşık 10 yıldan beri, başta İstanbul ve Ankara’daki tıp fakültelerinde olmak üzere, belli kamu sağlık kuruluşlarında çağdaş düzeyde epilepsili hastaların her türlü laboratuar tetkiki ve cerrahi tedavi uygulamaları başarıyla gerçekleştirilebilmektedir