Ultrason Ve Dopler Ultrasonografi

Ultrason, insan kulağının işitemiyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak iç organları görüntüleyen bir tanı yöntemidir Ultrasonda radyasyon kullanılmaz Bu nedenle gebelerde ve bebeklerde rahatlıkla kullanılabilir Cihazdan gönderilen ses dalgaları, hasta vücudundan yansıdıktan sonra gene aynı cihaz tarafından algılanır Yansıma farklılıkları organdan organa değişir Bu nedenle farklı yansımaların olduğu yapılar, farklı görüntüler verirler Normal yapılar içindeki bir tümör ya da kist, ses demetlerini farklı yansıttığı için farklı yapıda gözlenir ve tanı konulur Görüntü oluşturulması sırasında "prob" hasta vücudunda gezdirilirken, altında kalan bölümün kesit görüntüleri, hareketli organlar gibi ekranda kayar Bu esnada radyolog tanı koyar Elde edilen görüntülerin tanıda çok fazla bir katkısı yoktur US işlemi, ihtisasları süresince US eğitimini alan radyologlarca yapılır

Ne amaçla yapılır?

Ultrason çoğunlukla karaciğer, safra kesesi, pankreas, dalak, böbrekler, mesane, yumurtalıklar ve rahim gibi karın içi organların görüntülenmesi için kullanılırBununla birlikte ultrason vücudun tüm organlarını (Beyin,göz,akciğer,meme,kalça,testis ve prostat gibi) görüntülemek amacı ile kullanılabilir Ultrason çekilmesi için başvuran hastaların en sık şikayeti karın ağrısıdır Karaciğer ve dalak gibi karın içi organların büyümesi, safra kesesi ve böbrek taşları, apandisit, yumurtalık kistleri ve karın içindeki tümörler ultrason ile teşhis edilebilen hastalıklardan bazılarıdır Ayrıca kadınlarda yumurtalık ve rahim karından incelenebileceği daha detaylı inceleme için vajene yerleştirilen özel bir prob kullanılabilir Erkeklerde de prostat incelemesi karından yapılabileceği gibi detaylı inceleme makata yerleştirilen özel bir prob ile yapılır

Ultrason çekilmesi için hazırlık gerekir mi?

Karın içindeki organların ultrasonu için erişkinlerde hastanın 8-12 saat süre ile aç karna olması gerekir1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaşına kadar çocuklarda 4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik açlık gereklidir Ayrıca mesane, yumurtalıklar ve rahimin incelenmesi eğer karından yapılacaksa hastanın idrarına sıkışık olması gerekir Bunun dışında başka bir hazırlık gerekmez

Ultrason nasıl çekilir?

Hasta sırtüstü yatar Cilt üzerine jel sürülür "Prob" adı verilen cihaz ile karın içindeki organlar cilt üzerinden incelenir

Yan etkileri nelerdir?

Bugüne kadar gebelikte ve diğer incelemelerde gösterilebilen bir yan etkisi yoktur

DOPPLER ULTRASONOGRAFİ

Doppler Ultrasonografi yöntemi ile bir organın veya damarının kan akımını inceleyebiliriz Kan akımının miktarı, akımı engelleyen yapı varlığı, akımın normal yönde olup olmadığı değerlendirilebilir Akan kan, kırmızı ya da mavi renk şeklinde gözle görülebilir Akan kanın miktarı ile ilgili ölçümler yapılabilir Bu esnada cihazdan kalp atışlarına benzer sesler duyulur Cihazın çalışma prensibi, sesin hareket eden yapılardan yansırken frekans değişikliği göstermesidir Doppler incelemeleri, normal ultrasonografi cihazları ile yapılır Ancak bunlarda farklı bilgisayar donanımı mevcuttur

Doppler Ultrasonografi incelemesi, Doppler ultrason cihazına bağlı bir prob yardımıyla ve incelenecek organ ya da damar üzerine jel sürülerek gerçekleştirilir Jeller, probun hava ile temasını önler ve gönderilen sesin daha derin dokulara ulaşmasını sağlar

İnceleme öncesinde önemli bir hazırlık gerekmemektedir Ancak karın içindeki bir organ (karaciğer, böbrek vb) incelenecek ise hastanın aç olması, oluşabilecek gazı engelleyerek incelemenin daha kaliteli gerçekleşmesini sağlar Bu nedenle karın bölgesindeki damarların incelenmesi için 1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaşına kadar çocuklarda 4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik ve büyüklerde 12 saat açlık gereklidir Bu süre içerisinde sigara dahil hiç bir şey yenilip içilmez Karın bölgesi incelemeleri dışında önceden bir hazırlık gerekmemektedir İnceleme sırasında gözlük, saat, metal eşya gibi cisimlerin çıkartılması gerekmez Ancak incelenecek bölgenin, probla temas alanının sağlanması için açıkta olması gerekir Bu nedenle hasta masaya yattığı sırada, o bölgedeki giysiler soyundurulur

İnceleme sırasında, karın bölgesinin iyi incelenmesi için hastadan nefesini tutması istenir Bunun için derin nefes aldıktan sonra olabildiğince hareketsiz kalıp, nefesi vermemek gerekir Bu süre kişiye göre değişmekle birlikte ortalama 15-50 saniyedir

Doppler Ultrasonografi incelemesi, tıpkı Ultrasonografi incelemesinde olduğu gibi radyasyon içermeyen bir tanı yöntemidir Yanlızca ultrason enerjisi (yüksek frekanslı ses) kullanılır Ultrason enerjisi, vücuttaki dokularla etkileşir Bu etkileşim, dokuların ısısını artırmak şeklindedir Isı artımı 15ºC olabilir Özellikle anne karnındaki fetüslerde ısı artımının 41ºC'yi geçmesi zararlıdır Ancak, tanı amacıyla kullanılan sınırlarda bu kadar yüksek ısı artımı oluşmaz Oluşmasına neden olabilecek inceleme şekillerine karşı radyologlar zaten eğitim almaktadır Gebelikte uygulanan Doppler incelemelerinin, çocuk doğduktan sonraki davranış ve okul başarısına olumsuz etkisi gösterilememiş, kansere neden olduğu konusunda bir bulgu bugüne kadar ortaya çıkmamıştır

İnceleme sırasında damar içine ilaç verilmemektedir Ancak, son yıllarda özellikle karın içindeki gaza bağlı veya herhangi bir nedenle net izlenemeyen damarların incelenmesinde; damarları daha ayrıntılı ortaya çıkaran ve herhangi bir yan etkisi olmayan ilaçlar da kullanılmaya başlanmıştır Bunlara "ultrason kontrast maddesi" adı verilmektedir

Kol ve bacak damarları

Atar ve toplar damarlardaki kireçlenme (damar sertliği) plaklarına bağlı oluşan darlık, pıhtı oluşumları ve toplar damarlarda yetmezlik (varisler) olup olmadığının saptanmasını sağlar "Üst/alt ekstremite arteriyel ve/veya venöz Doppler" incelemesi adını alır

Karaciğeri besleyen damarlar

Siroz vb hastalıklarda karaciğeri besleyen damarlarda meydana gelen değişiklikleri incelemek için kullanılır "Portal Doppler" adını alır

Böbreği besleyen damarlar

Diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda böbreği besleyen damarların ne düzeyde etkilendiğini saptamak için kullanılır "Renal Doppler" adını alır

Boyun damarları

Boyunda, beyine giden ana atar damar ile dallarında kireçlenme plaklarına bağlı oluşan darlıkları ya da beynin arka kesimini besleyen damarların akım miktarını saptamak için kullanılır "Karotis ve vertebral sistem Doppler" adını alır

Gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar

Son adet tarihine göre gelişme geriliği şüphesi olan fetüslerde, hipertansiyonu olan gebelerde kan akımının hızı ve özelliği incelenerek olası anomaliler saptanır "Obstetrik Doppler" adını alır

Erkeklerde testisleri besleyen damarlar

Testisleri besleyen damarlarda meydana gelen düzensiz genişlemeler damarlardaki yetmezliğe bağlıdır ve erkeklerde kısırlığın önemli bir sebebidir Bu damarlara yönelik yapılan incelemede toplar damarlardaki olası yetmezlik (varisler) saptanabilir "Skrotal ya da testis Doppleri" adını alır

Gözü besleyen damarlar

Diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda göz damarlarında meydana gelen değişikleri saptar "Göz Doppleri" adını alır

Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan bir kitlenen damarlanması

Bir kitleyi (tümör) besleyen damarların olup olmaması o kitlenin iyi huylu ya da kötü huylu olduğunu saptamada önemli bir kriterdir Kitlenin çok kanlanması bu kitlenin habis özellik taşıdığının bir göstergesidir "Kitleye yönelik Doppler" şeklinde adlandırılır