Prof. Dr. Sinsi
|
Elektrokimya / Elektrokimya Hakkında Bilgiler
ELEKTROKİMYA
01 Elektrot Potansiyelleri ve Elektrot Potansiyellerinin Ölçümü
02 Standart Elektrot Potansiyelleri
03 Epil, ΔG, ve Kd
04 Epil in Derişime Bağımlılığı
05 Piller: Kimyasal Tepkimelerden Elektrik Üretimi
06 Elektroliz: İstemsiz Kimyasal Tepkimelerin Oluşum Nedeni
01 Elektrot Potansiyelleri ve Elektrot Potansiyellerinin Ölçümü
Elektrokimya, elektrik enerjisi üreten veya elektrik enerjisiyle yürüyen yükseltgenme indirgenme (redoks) reaksiyonlarının tümünü içine alan bilim dalıdır Elektrokimya elektrik akımının kimyasal reaksiyonlarla olan ilişkisini açıklar Bir elektrokimyasal olay mutlaka bir redoks reaksiyonudur Elektrik üretir veya elektrik akımı yardımıyla bir reaksiyon oluşur Her redoks reaksiyonu indirgenme yarım reaksiyonu ve yükseltgenme yarım reaksiyonu olmak üzere iki yarım reaksiyondan meydana gelir Burada uzun bir metal parçası metal parçası, M, elektrokimyasal çalışmalarda kullanıldığında elektrot ismini alır Mn+ metal iyonları içeren bir çözeltiye daldırılan bir elektrot bir yarı-hücre meydana getirir Elektrottaki metal atomlarıyla çözeltideki metal iyonları arasındaki iki tür etkileşim olabilir
1 Bir metal iyonu, Mn+, elektrotla etkileşerek n elektron alıp bir metal atomu, M, na dönüşebilir Bu durumda iyon indirgenir
2 Elektrottaki bir metal atomu, M, n elektron verir ve Mn+ iyonu olarak çözeltiye geçebilir Bu durumda metal atomu yükseltgenir
Metal ile çözelti arasında kurulan dengeyi aşağıdaki gibi gösterebiliriz
yükseltgenme
M(k) Mn+(aq) + ne-
İndirgenme
Sulu çözeltide serbest elektronlar asla bulunmaz
Bir metal elektrotun, M, kendi iyonlarını içeren bir sulu çözeltiye kısmen daldırılmasıyla bir yarı hücre meydana gelir Elektrotta ve çözeltide bu denge nedeniyle oluşan değişimler ölçülemeyecek kadar az olması nedeniyle, ölçümlerimiz iki farklı yarı-hücrenin birleşmesini temel almalıdır Özellikle, bir yarı-hücrenin elektrotundan diğer yarı-hücrenin elektrotuna elektronların akış eğilimini ölçmeliyiz Elektrotlar, elektrotta yükseltgenme veya indirgenmenin oluşmasına göre ayrılır Yükseltgenmenin oluştuğu elektrot anot, indirgenmenin oluştuğu katottur
Yukarıdaki şekilde iki yarı-hücrenin birleşmesini göstermektedir Yarı-hücrelerin ilkinde Cu elektrot Cu2+(aq) ile, diğerinde ise Ag elektrot Ag+ ile temas halindedir Bu iki elektrot tellerle bir voltmetreye bağlanmıştır Elektrik devresini tamamlamak için iki çözeltinin elektriksel olarak bağlanması da gerekir Çözeltiler boyunca yük, iyonların göçüyle taşındığından, bunun için tel kullanılmaz Çözeltiler ya bir gözenekli engel boyunca doğrudan temasta olmalı veya tuz köGoogle Page Rankingüsü denilen bir U tüpündeki üçüncü bir çözeltiye birleştirilmelidirler İki yarı-hücrenin uygun şekilde bağlanmış birleşimine elektrokimyasal hücre ismi verilir Bir elektrokimyasal hücre, elektrotları bir tel ile, çözeltileri ise bir tuz köGoogle Page Rankingüsüyle birleştirilmiş iki yarı-hücreden meydana gelir (tuz köGoogle Page Rankingüsünün uçları sıvının akışını engelleyen, fakat iyon göçüne izin veren gözenekli bir malzeme ile kapanmıştır) Elektronlar yükseltgenmenin meydana geldiği (anot) Cu elektrottan indirgenmenin meydana geldiği (katot) Ag elektroda akarlar Duyarlı ölçümler için, hücreden çekilen elektrik akımı miktarı, bir voltmetre veya potansiyometre yardımıyla, çok küçük tutulmalıdır
Elektrokimyasal hücrede olan değişikler: örneğin Cu atomları elektronları anotta bırakırlar ve Cu2+(aq) iyonları olarak Cu(NO3)2 (aq) ortamına geçerler Cu atomlarının kaybettiği elektronlar kablodan ve voltmetreden geçerek katoda geçerler Elektronlar burada, metalik gümüş meydana gelmesi için AgNO3 (aq) daki Ag+ iyonları tarafından alınırlar Bu arada tuz köGoogle Page Rankingüsündeki anyonlar (NO3-) fazla Cu2+ iyonlarından kaynaklanan pozitif yük fazlalığını dengelemek için bakır yarı-hücresine göç ederken, katyonlar (K+) da fazla NO3- iyonlarının negatif yükünü dengelemek için gümüş yarı-hücresine yönelirler Elektrokimyasal hücrede akan istemli elektrik akımını oluşturan net tepkime aşağıdaki gibidir
Yükseltgenme : Cu(k) → Cu2+(aq) + 2 e-
İndirgenme : 2 {Ag+(aq) + e- → Ag(k) }
-----------------------------------------------
Net Tepkime : Cu(k) + 2 Ag+(aq) → Cu2+(aq) + 2 Ag(k)
Voltmetrede okunan değer (0,460 V) önemlidir Bu hücre voltajı veya iki yarı-hücre arasındaki potansiyel farkıdır Hücre voltajının birimi volt (V), yük başına enerjidir Bu nedenle, bir voltluk potansiyel farkı, bir elektrik devresinden geçen bir kulonluk her yük için bir jullük enerjiyi ifade eder: 1 V = 1 J / C Voltaj veya potansiyel farkını elektronlar için sürükleyici güç olarak düşünebiliriz Hücre voltajı elektromotor kuvveti (emk) veya hücre potansiyeli olarak da isimlendirilir ve Epil simgesi ile gösterilir
Hücre Diyagramları ve Terimler Dizgesi :
Hücre diyagramı bir elektrokimyasal hücrenin bileşenlerini simgesel olarak gösterir Hücre diyagramlarının yazılışında genel olarak kabul edilen bilgileri izleyeceğiz
• Yükseltgenmenin olduğu elektrot olan anot diyagramın sol tarafında bulunur
• İndirgenmenin olduğu elektrot olan katot diyagramın sağ tarafında bulunur
• Farklı fazların (elektrot ve çözelti gibi) arasındaki sınır tek bir dikey çizgi (|) ile gösterilir Genellikle bir tuz köGoogle Page Rankingüsü olan yarı-hücre bölmeleri arasındaki sınır çift dikey çizgi (||) ile gösterilir Sulu çözeltideki türler çift dikey çizginin her iki yanında yer alırlar Aynı çözeltideki farklı türler birbirlerinden virgül ile ayrılarak yazılırlar
Örneğin:
Anot → Zn(k) | Zn2+(aq) || Cu2+(aq) | Cu(k) ← katot Epil = 1,103 V
Yarı-hücre tuz yarı-hücre hücre voltajı
(yükseltgenme) köGoogle Page Rankingüsü (indirgenme)
02 Standart Elektrot Potansiyelleri
Bir standart hidrojen elektrotta (SHE) , çözeltideki birim aktiflikleri H3O+ iyonları (yani aH3O+ = 1) ile gaz fazında 1bar basıncındaki H2 molekülleri arasında (platin gibi) soy bir metal yüzeyinde kurulan bir denge vardır Denge tepkimesi metal yüzeyinde belirli bir potansiyel oluşturur, fakat bu potansiyel keyfi olarak sıfır alınır
Pt üzerinde
2 H+ (a = 1) + 2 e- H2(g, 1bar) E° = 0 volt (V)
Bu yarı-hücrenin diyagramı
Pt | H2(g, 1bar) | H+ (a = 1)
İki ayrı dik çizgi, üç fazın olduğunu gösterir Bu fazlar katı platin, hidrojen gazı ve sulu çözeltideki hidrojen iyonudur Basit olarak genellikle H3O+ yerine H+ yazarız, birim aktiviteyi (a = 1) yaklaşık olarak [H+] = 1 M alırız ve 1 bar basıncı 1 atm ile değiştiririz
Standart elektrot potansiyelinin, E°, elektrotta oluşan indirgenme işleminin eğilimini ölçtüğü, uluslararası düzeyde, kabul edilmiştir Sulu çözeltide bulunan iyonik türler daima birim etkinlikte (yaklaşık 1 M), gazlar ise daima 1 bar (yaklaşık 1 atm) basınçta olmalıdır E° değeri ölçülecek madde bir metal değilse, potansiyel, platin gibi soy bir metal elektrot üzerinden ölçülerek bulunur İndirgenen madde (çizgi) işaretinin sol tarafına, ana indirgenme ürünü ise sağ tarafına yazarız
Cu2+(1 M) + 2 e- → Cu(k) E°Cu2+ / Cu = ?
Yukarıdaki yarı tepkimenin olduğu bir standart elektrotun E° değerini tayin etmek için, bu yarı-hücreyi bir standart elektrotu (SHE) ile karşılaştırılır Bu karşılaştırmada SHE daima hücre diyagramının solundaki elektrot (anot) olarak alınır Karşılaştırılan elektrot ise hücre diyagramının sağındaki elektrot (katot) dur Elektronların H2 den Cu elektroda ilettiği aşağıdaki hücrede ölçülen potansiyel farkı 0,340 V dur
Pt | H2(g, 1 atm) | H+(1 M) || Cu2+(1 M) | Cu(k) E°pil = 0,340 V
Anot Katot
Standart hidrojen elektrodu (SHE)
Standart hidrojen elektrodu, 1 M H+(aq) içeren çözeltiye daldırılan bir platin parçası ile platinin yüzeyinden geçen hidrojen akımından meydana gelir Platin tepkimeye girmeyip, H3O(aq)+ nın H2(g) indirgenmesi ve bunun tersi olan yükseltgenme yarı-tepkimesi için bir yüzey meydana getirir
Standart hücre potansiyeli, E°pil iki standart elektrottan oluşan bir hücrenin potansiyeli farkı veya voltajıdır Bu fark daima aşağıdaki gibi bulunur
E°pil = E° (sağ) - E° (sol)
(katot) (anot)
Örneğin; E°pil = E°Cu2+ / Cu - E°H+ / H2 = 0,340 V
E°pil = E°Cu2+ / Cu – 0 V = 0,340 V
E°Cu2+ / Cu = 0,340 V
Standart indirgenme yarı-tepkimesi için
Cu2+(1 M) + 2 e- → Cu(k) E°Cu2+ / Cu = +0,340 V
Tepkimede diyagramı verilen volta hücresinde oluşan toplam tepkimeyi aşağıdaki gibi yazabiliriz
H2(g, 1 atm) + Cu2+(1 M) → 2 H+(1 M) + Cu(k) E°pil = 0,340 V
Hücre tepkimesi, Cu2+(1 M) nın H+(1 M) dan daha kolayca indirgendiğini belirtir
Standart hidrojen elektrotunun potansiyeli sıfır olarak alınır Herhangi bir elektrot yarı-tepkimesinin indirgenme eğilimi, H+(1 M) nın H2(g, 1 atm) e indirgenme eğiliminden daha büyükse, bu elektrotun standart indirgenme potansiyeli, E°, pozitif bir değer alır Herhangi bir elektrot yarı-tepkimesinin indirgenme eğilimi, H+(1 M) nın H2(g, 1 atm) e indirgenme eğiliminden daha küçükse, bu elektrodun standart indirgenme potansiyeli, E°, negatiftir
03 Epil, ΔG, ve Kd
Bir volta hücresinde tepkime olduğunda hücre elektriksel iş yapar Toplam iş, aşağıdaki üç terimin çarpımına eşittir Bunlar, Epil, elektrotlar arasında aktarılan elektron mol sayısı, ve Faraday sabiti (F) olarak adlandırılan elektron molü başına elektrik yükü (96485 C/mol e-) dür Welek in birimi de jul (J) dür
welek = nF Epil
Yukarıdaki eşitlik yalnızca tersinir olarak çalışan hücrelere uygulanır Bir işlemden elde edilebilen kullanılır enerji (iş) miktarının –ΔG ye eşit olduğunu belirtmiştik Bu nedenle,
ΔG = -nF Epil
Tepkenlerin ve ürünlerin standart hallerinde bulunduğu özel durumda,
ΔG° = -nF E°pil
İndirgenme Yarı-Tepkimelerinin Birleştirilmesi
Fe3+(aq) + 3 e- → Fe(k)
Fe2+(aq) + 2 e- → Fe(k), E° = -0,440 V
Fe3+(aq) + e- → Fe2+(aq), E° = 0,771 V
İstediğimiz yarı-tepkime basit olarak bu iki yarı-tepkimenin toplamıdır Fakat aradığımız E° değeri -0,440 V ve 0,771 V ile 0,771 V un toplamından elde edilemez Bu ΔG° değerleridir
Fe2+(aq) + 2 e- → Fe(k); ΔG° = -2 x F x (-0,440 V)
Fe3+(aq) + e- → Fe2+(aq); ΔG° = -1 x F x (0,771 V)
--------------------------------------------------------------------
Fe3+(aq) + 3 e- → Fe(k); ΔG° = (0,880F) V – (0,771F) V = (0,109F) V
Şimdi E°Fe3+ / Fe, değerini bulmak için yeniden tepkimeyi kullanabiliriz
ΔG° = -nF E°Fe3+ / Fe = -3F E°Fe3+ / Fe = (0,109F) V
E°Fe3+ / Fe = (-0,109F / 3F) V = -0,0363 V
Yükseltgenme-İndirgenme Tepkimelerinde İstemli Değişmeler
Kendiliğinden oluşan tepkimeler için için ana ölçütümüz ΔG < 0 olmasıdır Redoks tepkimelerinde ΔG < 0 olduğunda Epil >0 dır Diğer bir deyişle, ΔG negatif ise Epil pozitif olmalıdır Epil pozitif ise, tepkime belirtilen koşullarda ileri yönde eğilimlidir Epil negatif ise, tepkime belirtilen koşullarda ters yönde eğilimlidir Epil = 0 ise tepkime belirtilen koşullarda dengededir Hücre tepkimesi ters çevrilirse, Epil nin işareti değişir
Metallerin Asitlere Karşı Davranışı
Yükseltgenme : M(k) → M2+(aq) + 2 e-
İndirgenme : 2 H+(aq) + 2 e- → H2(g)
----------------------------------------------
Net Tepkime : M(k) + 2 H+(aq) → M2+(aq) + H2(g)
E°pil = E°H+/H2 - E°M2+/M = 0 V - E°M2+/M = - E°M2+/M
Standart potansiyelleri negatif olan metaller yukarıdaki eşitlikte pozitif E°pil değerlerini verirler Bu metaller asidik çözeltilerden H2(g) açığa çıkarmalıdır
E°pil ile K Arasındaki İlişki
ΔG ve E°pil arasında bir ilişki ile ΔG° ve K arasındaki ilişki birleştirilebilir
ΔG° = -RT ln K = -nF E°pil
Ve bu nedenle,
E°pil = (RT / nF) ln K
Yukarıda R nin değeri 8,3145 J mol-1K-1 ve n tepkimede aktarılan elektron sayısını gösterir Sonuç olarak, sıcaklığı 25°C = 298 K olarak belirlediğimizde (elektrot potansiyelleri genellikle bu sıcaklıkta tayin edilir) Bu eşitlikte “RT/F” yerine 0,025693 J/C = 0,025693 V dur
E°pil = (0,025693 V / n) ln K
04 Epil in Derişime Bağımlılığı
ΔG = ΔG° + RT ln Q
ΔG ve ΔG° yerine –nF Epil ve –nF E°pil yerleştirebiliriz
-nF Epil = -nF E°pil + RT ln Q
Her terimi –nF ile bölersek aşağıdaki eşitliğe ulaşırız
E° = E°pil – (RT / nF) ln Q
Yukarıdaki eşitlik Nernst tarafından önerilmiştir Nernst eşitliğini doğal logaritmayı genel logaritmayla değiştirerek elde edebiliriz (ln Q = 2,3026 log Q)
Epil = E°pil – (2,3026RT / nF) log Q
Nernst eşitliğinin son şekli aşağıdaki gibidir
Epil = E°pil – (0,0592 V / n) log Q
Nernst eşitliğindeki Q simgesinde saf katı ve sıvılar için α = 1, gazların etkinlikleri yerine kısmi basınçlar (atm) ve çözelti bileşenlerinin etkinlikleri yerine molariteler kullanılır
Derişim Pilleri
Bir derişim pili aynı elektrotlu fakat farklı iyon derişimli iki yarı-hücreden meydana gelir Elektrotlar aynı olduğundan standart yarı-hücre potansiyelleri sayısal olarak aynı ve biri diğerinden çıkarıldığında E°pil = 0 değerini verir Bununla birlikte iyon derişimlerindeki farklılık yarı-hücreler arasında bir potansiyel farkına sebep olur Bir derişim pilindeki değişme daima derişik çözeltiden daha seyreltik çözelti ve seyreltik çözeltiden daha derişik çözelti oluşturacak yöndedir Bir derişim pilinde elektrik üretimini, karışma işlemindeki entropi artışının doğal eğilimi olarak kullanırız Hidrojen elektrotunun yapılması ve kullanılması zordur Pt metal düzeyi özel olarak hazırlanmalı ve korunmalı, gaz basıncı kontrol edilmeli, elektrot kuvvetli yükseltgen ve indirgen maddelerin bulunduğu ortamda asla kullanılmamalıdır Cam elektrot genelde laboratuvar pH metrelerinde kullanılır
Kçç NİN ÖLÇÜLMESİ
Bir derişim pilinin iki yarı-hücresindeki iyonların derişimindeki fark gözlenen Epil e oluşturur Bu aynı zamanda güç çözünen iyonik bileşiklerin Kçç değerlerini belirlenmesini sağlar Aşağıdaki gibi bir derişim pili düşünelim:
Ag(k) | Ag+(doygun AgI) || Ag+(0,100 M) | Ag Epil = 0,417 V
Anotda bir gümüş elektrot, gümüş iyodürün doygun sulu çözeltisine batırılmıştır Katotda ikinci bir gümüş elektrot Ag+ derişimi 0,100 M olan bir çözeltiye daldırılmıştır İki yarı-hücre bir tuz köGoogle Page Rankingüsü ile birleştirilmiş olup, ölçülen pil potansiyeli 0,417 V dur Bu derişim pilinde meydana gelen hücre tepkimesi aşağıdaki gibidir
İndirgenme: Ag+(0,100 M) + e- → Ag(k)
Yükseltgenme : Ag(k) → Ag+(doygun AgI)
--------------------------------------------
Net Tepkime : Ag+(0,100 M) → Ag+(doygun AgI)
05 Piller: Kimyasal Tepkimelerden Elektrik Üretimi
Depoladığı kimyasal enerjiyi daha sonra elektrik olarak veren bir düzenek ticari pil olarak isimlendirilir Bazı piller iki elektrot ve uygun elektrolit içeren tek bir volta pilinden meydana gelmişlerdir Flaş pili buna örnektir Diğer ticari piller toplam potansiyeli arttırmak için artıdan eksiye seri bağlanmış iki veya daha fazla volta pilinden meydana gelmişlerdir Otomobil aküsü bu türe örnek verilebilir Bu kesimde üç tür inceleyeceğiz
• Birincil ticari piller: Hücre tepkimesi tersinir değildir Tepkenlerin büyük kısmı ürünlere dönüştüğünde, artık daha fazla elektrik üretilmez ve pil biter
• İkincil ticari piller (akümülatörler) : Hücre tepkimesi aküden elektrik geçirilerek tersine dönebilir (yükleme) Böylece bir pil her boşalışından sonra yüklenerek birkaç yüz kez kullanılma olanağı vardır
• Akış pilleri ve yalıt pilleri : Bu tür piller, içlerinden tepkenler, ürünler ve elektrolitler geçirilirken kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren düzeneklerdir
Leclanché Pili (Kuru Pil)
Serbest sıvısı olmadığından herkesce kuru pil veya flaş pili olarak adlandırılan Leclanché pilinde, çinko anotta yükseltgenme, karbon (grafit) Katotda ise indirgenme meydana gelir Elektrolit, MnO2, ZnCl2, NH4Cl ve karbon siyahı içeren ıslak bir macun kıvamındadır Maksimum pil potansiyeli 1,55 V dur
Yükseltgenme : Zn(k) → Zn2+(aq) + 2e-
İndirgenme : 2 MnO2(k) + H2O(s) + 2 e- → Mn2O3(k) + 2 OH-(aq)
NH4Cl den gelen NH4+ ile OH- arasında asit-baz tepkimesi meydana gelir
NH4+(aq) + OH-(aq) → NH3(g) + H2O(s)
Akımı bozması nedeniyle katot civarında NH3(g) artışına izin verilmez Bu durum, Zn2+ ile NH3(g) dan [Zn(NH3)2]2+ kompleks iyonu oluşturan bir tepkimeyle önlenip, kompleks iyon, klorür tuzu olarak kristallenir
Zn2+(aq) + 2 NH3(g) + 2 Cl-(aq) → [Zn(NH3)2]Cl2(k)
Pilin ana bileşenleri indirgenmenin olduğu grafit (karbon) çubuk olup (katot olarak çalışır) çinko kap (anottur) ve bir elektrolit görevi görür
Leclanché pili birincil bir pildir, tekrardan dolmaz Leclanché pilini yapmak ucuz ise de bazı sakıncaları şunlardır; pilden hızla akım çekildiğinde, ürünlerin elektrotlardaki artışı voltaj düşmesine sebep olur ve elektrolit ortamı asidik olduğundan çinko metali yavaş yavaş çözünür
Leclanché pillerinin daha üstün bir türü, elektrolit olarak NH4Cl yerine NaOH veya KOH ın kullanıldığı bazik pillerdir İndirgenme yarı-tepkimesi yukarıda görülenle aynıdır Bazik pilin üstünlükleri, çinkonun bazik ortamda asidik ortamdaki gibi kolayca çözünmemesi ve pilden akım çekilirken pilin voltajını koruyarak daha iyi iş yapmasıdır Yükseltgenme yarı-tepkimesiyle Zn(OH)2(k) meydana gelir
Zn(k) → Zn2+(aq) + 2 e-
Zn2+(aq) + 2 OH-(aq) → Zn(OH)2(k)
-------------------------------------------------
Zn(k) + 2 OH-(aq) → Zn(OH)2(k) + 2 e-
Kurşun-Asit Pili (Akümülatör)
Kullandığı kimyasal tepkimeler tersinir olduğundan bir akümülatör tekrar kullanılabilir Yani pile yeniden elektrik akımı verilerek boşalan enerji yeniden depolanalıp kullanılabilir Kurşun-asit pilindeki tepkenler, anotta bir kurşun ızgara içine sıkıca doldurulmuş kurşun metali, Katotta kurşun ızgara içine doldurulmuş kırmızı-kahverengi kurşun (IV) oksit ve kütlece yaklaşık % 35 lik seyreltik sülfürik asittir Bu kuvvetli asidik ortamda H2SO4 tümüyle iyonlaşmaz Ortamda HSO4-(aq) ve SO42-(aq) bulunur, fakat HSO4-(aq) daha fazladır Yarı-tepkimeler ve net tepkime aşağıdaki gibidir
İndirgenme : PbO2(k) + 3 H+(aq) + HSO4-(aq) + 2 e- → PbSO4(k) + 2 H2O(s)
Yükseltgenme : Pb(k) + HSO4-(aq) → PbSO4(k) + H+(aq) + 2 e-
------------------------------------------------------------------------------------
Net Tepkime : PbO2(k) + Pb(k) + 2 H+(aq) + 2 HSO4-(aq) → 2 PbSO4(k) + 2 H2O(s)
Gümüş-Çinko Pili: Düğme Pil
Bir gümüş-çinko hücresinin diyagramı aşağıdaki gibi yazılabilir
Zn(k), ZnO(k) | KOH(doygun) | Ag2O(k), Ag(k)
Boşalma sırasındaki yarı-tepkimeler aşağıdaki gibidir
İndirgenme: Ag2O(k) + H2O(s) + 2 e- → 2 Ag(k) + 2 OH-(aq)
Yükseltgenme : Zn(k) + 2 OH-(aq) → ZnO(k) + H2O(s) + 2 e-
-----------------------------------------------------------------------
Net Tepkime : Zn(k) + Ag2O(k) → ZnO(k) + 2 Ag(k)
Net tepkimede çözelti olmadığından, elektrolit miktarı çok azdır ve elektrotlar birbirine çok yakın tutulabilir Gümüş-çinko hücresinin depolama kapasitesi aynı boyuttaki kurşun-asit hücresininkinden yaklaşık altı kez daha büyüktür Bu sebepler gümüş-çinko hücresini “düğme” pil olarak kullanışlı yapar Bu çok küçük piller saatlerde, elektronik hesap makinelerinde, işitme cihazlarında ve fotoğraf makinelerinde kullanılabilir
Nikel-Kadmiyum Pili: Yeniden Yüklenebilir Pil
Nikel-kadmiyum pili veya nikad pili genelde elektrikli traş makineleri ve el hesap makineleri gibi kordonsuz elektrikli cihazlarda kullanılır Bu pildeki anot kadmiyum metalidir, katot ise nikel metali üzerine tutturulmuş Ni(III) bileşiği NiO(OH) dir Nikel-kadmiyum pilinin boşalımı sırasındaki yarı-hücre tepkimeleri aşağıdaki gibidir
İndirgenme : 2 NiO(OH)(k) + 2 H2O(s) + 2 e- → 2 Ni(OH)2(k) + 2 OH-(aq)
Yükseltgenme: Cd(k) + 2 OH-(aq) → Cd(OH)2(k) + 2 e-
---------------------------------------------------------------------------------
Net Tepkime : Cd(k) + 2 NiO(OH)(k) + 2H2O(s) → 2 Ni(OH)2(k) + Cd(OH)2(k)
Bu pil 1,4 V luk oldukça sabit bir voltaj verir ve pili bir dış voltaj kaynağına bağlayarak yeniden yüklerken yukarıdaki tepkime tersine döner
06 Elektroliz: İstemsiz Kimyasal Tepkimelerin Oluşum Nedeni
Elektroliz olarak adlandırılan bu işlemde kendiliğinden olmayan bir tepkime elektrik enerjisinden yararlanarak yürütülür
Hücre kendiliğinden çalıştığında elektronlar çinkodan bakıra doğru gider Bu durumda volta hücresindeki toplam kimyasal değişim aşağıdaki gibidir
Zn(k) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(k) E°pil = 1,103 V
Şimdi aynı hücreyi 1,103 V dan daha büyük voltajlı bir dış elektrik kaynağına bağlarsak, elektronlar bakır elektrottan ayrılıp çinko elektroda doğru gitmeye zorlanır Bu durumdaki toplam tepkime volta hücresi tepkimesinin tersi olup, E°pil negatiftir
İndirgenme : Zn2+(aq) + 2 e- → Zn(k)
Yükseltgenme : Cu(k) → Cu2+(aq) + 2 e-
--------------------------------------------------
Net Tepkime : Cu(k) + Zn2+(aq) → Cu2+(aq) + Zn(k)
E°pil = E°Zn2+/Zn - E°Cu2+/Cu = -0,763 V – 0,340 V = -1,103 V
Böylece, elektron akışının yönünü tersine çevirerek, volta hücresini bir elektroliz hücresine dönüştürebiliriz
|