İspanyol Armada / İspanyol Armada Hakkında

İspanyol Armada, 1588 yılında İspanya’nin emrinde, Kuzey Denizi’ni geçerek İngiltere’ye çıkarma yapmayı amaçlayan bir orduya eşlik eden filonun ismi Katolik İspanya kralı II Felipe (1527-1598) tarafından I Elizabeth’i (II Felipe Elisabeth'in aynı zamanda kayınbiraderidir) tahtından düşürmek için gönderilen filo, ilan edilmemiş İngiltere-İspanya Savaşı’nın (1585-1604) en büyük seferini yürüttü


İspanyol Armada'nın yenilgisi 8 Ağustos 1588
Resim: Philippe-Jacques de Loutherbourg 1796

İngiliz deniz kuvvetleri, 131 savaş gemisi ve savaş gemisine dönüştürülmüş ticaret gemisinden oluşan İspanyol filoya karşı önceleri çok önemli bir üstünlük kuramadı Ancak İngilizler, Gravelines muharrebesinde, ateşe verilmiş gemileri üzerlerine salarak, topçuların da desteğiyle, İspanyol denizcilerin etkili formasyonlarını dağıtabildi Armada böylece çıkarmanın parçası olan, Dunkirk’de bekleyen kara kuvvetleriyle buluşmayı başaramadı ve İngiltere’nin doğu kıyısı boyunca kuzeye doğru püskürtüldü

Armada seferde

II Felipe’nin, seferi yürüten Dük Medina Sidonia’ya tam olarak talimatı şöyleydi: Emirlerimi aldıktan sonra Armada ile yola çıkacaksınız, Manş Denizi’ne doğru yelken açacaksınız, onu geçerek Kap Margaret’e kadar gideceksiniz ve yiğenim Dük Parma’ya elinizi uzatıp karşı tarafa geçireceksiniz

Armada, 28 Mayıs 1588'de 131 gemi, 2600 top ve 35 bin mürettabatla Lizbon’dan Manş Denizi’ne doğru yola çıktı İngiliz filosu Plymouth’da hazırda dururken İspanyolların harekatıyla ilgili haberleri bekliyordu İspanya’nin bütün gemileri ancak 30 Mayıs’da limanı terk edebildi Aynı gün Elisabeth’in elçisi Dr Valentin Dale, Parma’nın temsilcileriyle barış müzakerelerine başladı ve 27 Temmuz’a kadar müzakerelerden vazgeçilmedi Seferin sonucu geçmiş zamanlarda İngiltere’nin büyük zaferi olarak adlandırılmış olsada, doğrudan çatışma içinde sadece üc geminin battığı küçük bir çarpışmadan öte bir şey değildi Nihayet 1604 yılında biten bir savaşın sadece bir parçasıydı ve İspanya’nın 1805’e dek süren denizlerdeki egemenliğini önleyemedi


İngilizler 4 koldan Armada'nın hilal formasyonuna saldırırken


İki tarafın stratejisi

İngilizler 4 koldan Armada'nın hilal formasyonuna saldırırkenİspanyollar ağır ve yavaş gemilerine, az mesafede büyük hasar veren kısa menzilli toplar yüklemiştiler Bu yüzden düşman gemiye yanaşıp, askerlerini karşı güverteye çıkarıp, yakın dövüşle İngiliz gemilerini ele geçirmek istiyorlardı İngilizler ise tam aksine, az askerleri olduğundan yakın dövüşten kaçınıyorlardı, süratli gemileri ve uzun menzilli toplarıyla düşmanı uzaktan atışlarla batırmak istiyorlardı Ancak, hilal şeklinde formasyonlarını sıkı koruyan İspanyol denizcilerin müthiş disiplini sayesinde, nispeten fazla bir zarar veremediler İngilizler resmen Lord Howard’ın komutasında olmalarına rağmen, Howard, fiilen kontrolü, teknik açıdan kendi emrinde olan, daha tecrübeli deniz komutanı Sir Francis Drake’e bıraktı


Manş Denizi’nde

Armada'nın rotasıKötü hava şartları’nın hızını yavaşlatmasıyla Armada ilk kez ancak 27 Temmuz’da, The Lizard yarımadası açıklarında gözlendi İngiltere’nin güney kıyısı boyunca dizili, sinyal ateşinden oluşan uyarı sistemi sayesinde haberi iki gün içinde Londra’ya ulaştı Armada güney sahilini kendisini İngiliz filosunun 55 gemisinin beklediği Plymouth’a kadar izledi

’Cizgi şeklinde formasyon’ oluşturan İngilizler, Armada’nın peşine takılarak rüzgar sayesinde stratejik manevra avantajı elde ettiler Gelişmeleri sonrakı haftalarda Eddystone ve Portland açıklarında sonuçlanamayan iki çarpışma takip etti İspanyollar geride kaza sonucu harap olan iki gemi enkazı bıraktı Armada, Parma’nın ordusundan haber beklemek için Wight Adası açıklarında geçici bir üs kurma olanağı elde etti Bunu mutlaka engellemek için İngilizler dört kola ayrılarak saldırıya geçerken, Drake güçlü bir birlikle güneyden yaklaşıyordu Bu kritik anda, Medina Sidonia, güneye takviye gönderdi ve Armada’nın akıntı yüzünden kayalara oturmasını önlemek için açık denize yönlenmesini emretti İspanyol filo Calais’e doğru yol almak zorunda kalmıştı


Armada'nın rotası

Robert Dudley, Earl of Leicester, aynı anlarda, Thames’in nehir ağzını İspanyol çıkarmasına karşı korumak için Tilbury Fort, Essex’de 4000 kişilik bir güç topladı İngiliz donanmasının planı, Armada’nın Parma’nın çıkarma güçlerini taşıyan kayıklarına eşlik ederek korumasını önlemekti Plan gerçekleşirse Robert Dudley’in topladığı söz konusu birliklerin ve sahillerdeki diğer savunma güçlerinin önemi kalmayacaktı

Calais’deki ateşe verilmiş gemiler

Parma’nın 16000 kişilik ordusu Dunkirk’de beklerken, 5 Ağustos’ta İspanyol donanması hilal şeklindeki sıkı savunma formasyonunu koruyarak Calais’nin birkaç mil önünde demir attı Fransa ve Hollanda’da, Armada’nın kendine sığınak arayabileceği, derin suları olan limanların eksikliği İspanyolları böyle bir adıma zorladı Hatta Avrupa çapında Armada gibi bir filonun ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir liman neredeyse yoktu Bu durumu gözden kaçırmak Kral II Felipe’nin hatasıydı


Armada galleass: Hem yelkenli hem kürekli gemileri

8 Ağustos gece yarısı, İngilizler sekiz gemilerini ateşe vererek rüzgarın da desteğiyle İspanyol deniz araçlarının üstüne saldılar İki yanan gemi karşılanarak, zarar veremeden kenara çekildi Ancak diğer altı yanan geminin hala üstlerine geldiğini gören İspanyollar, sıyrılmak için demir hatlarını kestiler Yanan İngiliz gemileri tek bir Ispanyol gemisine zarar veremese de, yaratılan kargaşa sayesinde Armada’nin muhteşem formasyonu dağıtılmıştı İspanyolların moralleri bozulmuştu ve çok daha vahim olanı, rüzgar güney-batıdan estiğinden Calais’ye geri dönebilmek icin rüzgaraltına doğru yolalmak zorundaydılar Daha hafif ve daha süratlı olan İngiliz gemileri, İspanyolların dağılmış formasyonlarından faydalanarak gemilerini birer birer köşeye sıkıştırmaya başladılar


Garavelines Muharabe’si

Günümüzde Fransa’nın bir şehri olan Gravelines, 1588 yılında İspanyol-Hollanda’nın Flaman Bölgesi'ne aitti İspanya’nın İngiltere’ye en yakın bölgesiydi Filosunu yeniden toparlamaya çalışan Medina-Sidonia, Flaman sahilini kaplayan sığ denizde kumsala oturmaktan çekindiği için, doğusundaki kıyıya yanaşmak istemiyordu Parma’nin ordusunun, kayıklarıyla, Flaman sahili boyunca dizilen limanlardan yola çıkarak, bir an önce gelmesini bekliyordu Ancak o zamanlarda iletişim kurmak tahmin ettiklerinden çok daha zor olduğu için, Parma gelişmeleri tam olarak takip edememişti Ordusunu Ispanyol filosuyla birleştirmeye hazır olması için altı güne daha ihtiyacı olduğunu söyledi Bu arada, Medina Sidonia, Calais ile Gravelines arasında bir mevkiide bekletiliyordu İngilizler, Manş Denizi’ndeki çarpışmalar sayesinde, Armada’nin gücü ve zaafları hakkında fikir edinmişlerdi İngiliz donanması saldırıya geçerek İspanyolların üç gemisini batırdı sekiz gemisini hasara uğrattı Ancak en değerli gemileri fazla yara almadan kurtuldu İngilizlerin cephanesi bitene kadar, saldırı sonucu ve hastalıklar yüzünden İspanyollar 2000 kayıp verdi İspanyolların ağır toplarının menzilleri yetersiz kalıyordu Ayrıca İngilizler, yukarıda belirtildiği gibi, daha hızlı ve daha kıvrak gemileri ile ve de daha seri top atışlarıyla savaş düzeni bozulmuş rakibe karşı üstünlük elde etmişlerdi

Ertesi gün rüzgarın tekrar güneyden esmeye başlaması Medina Sidonia’ya Armada’yı kuzeye yönlendirmesine olanak tanıdı İngilizler İspanyol filosunu kovalayarak, Armada’nın toparlanarak geri dönüp Parma’ya eşlik etmesini önlediler Zamanla bitmek üzere olan cephane İngilizleri İspanyolların peşini bırakmaya zorladı Kendi cephanesi de bitmek üzere olan Medina Sidonia artık yenilgiyi kabullenmişti ve bundan sonraki görevinin, İspanya kralına gemilerini mümkün olduğu kadar az kayıpla teslim etmek olduğunu düşündü


İspanya’ya dönüşü

İspanyol filosu İskoçya ve İrlanda’nın etrafından dolanarak kuzey Atlantik’e geçti Uzun seferin gemileri yıprattığı artık iyice gözükmeye başlamıştı Su ve yiyecek erzakları büyük ölçüde azalmıştı Süvarilerin atları denize atıldı İrlanda açıklarında Armada kasırgaya kapıldı ve iki düzine gemisi İrlanda sahiline fırlatıldı

Bir başka teoriye göre Meksika Körfezi’nin akıntısına yenildi Sebebiyse felaket bir denizcilik hatası sonucu İrlanda’ya planlandığından çok daha fazla yaklaşılmasıydı Boğularak, açlıktan ölerek ve İrlanda’da karaya çıktıktan sonra İngiliz hükümeti tarafından yakalanıp infaz edilerek toplam 5000 denizcinin hayatını kaybettiği düşünülüyor Hayatta kalanlar İrlandalı Keltlerden yardım gördü, çoğu İskoçya’ya kaçmayı başardı

Sonunda 67 gemisi ve 10000 sağ adamıyla geri döndü Erzakların tükenmiş olduğundan coğu hastalıktan ölmek üzereydi Çogu İspanya’da ve limandaki hastahane gemilerinde öldü Rivayete göre II Felipe haberi duyduktan sonra şöyle demiş Ben gemilerimi düşmanla savaşmaya gönderdim, Tanrı’nın rüzgarıyla savaşmaya değil


I Elisabeth'in Armada portresi

Sonrası

Tek bir gemileri bile batmayan İngilizlerin can kayıpları asgari düzeydeydi Ancak, geri döneceğini sandıkları Armada’yı beklerlerken, tifo ve dizanteri tahminen 6000-8000 arasında tayfa ve askerin ölümüne sebep öldü Ayrıca, sağ kalan askerlerine destek sağlayan İspanyol hükümetinin aksine, İngiliz hükümeti bütçe sorunları sebepiyle aylarca askerlerinin maaşlarını ödemedi Galibiyeti tarihlerinin en büyük zaferi olarak kutlayan İngilizler, bir sonraki yıl kendileri de İspanya kıyılarında hezimete uğramaktan kurtulamadı Milli gururun şahlanışı yıllar sürerken, Elisabeth’in efsanesi ölümünden sonra da devam etti İspanyol donanmasının geri püskürtülmesi, Avrupa çapında Protestanları cesaretlendirdi İspanyol ticaret gemilerine korsan saldırıları çogaldı İspanyollar hatalardan ders çıkararak, İngilizlerin icatlarına da bakarak, takip eden yıllarda filolarını tutarlılıkla geliştirdiler