Sinemada Tarihi Filmler

Tarih insanlar için, istismar edilmeye en müsait alanlardan biridir Ne Å?ekilde olursa olsun, günümüze kadar intikal etmiÅ? tarihi vesikaların çoÄ?u zihinlerimizde ve gözlerimizde bir tarih canlandırmaya yetmediÄ?i veya çok akademik düzeyde kaldıÄ?ı için; yada tarihi bilgiler edinmek için makale okumak, bilgi aramak bizim toplumumuzda olduÄ?u gibi çoÄ?u toplumda insanlara zor geldiÄ?i için, tarihi filmler kısa yoldan tarihi öÄ?renmek ve aynı zamanda keyifli vakit geçirmek isteyen izleyiciyi sinema salonlarına doldurmaya yetmektedir

Tarihi filmlerin sinema için olmazsa olmazlardan biri olduÄ?u bugün artık herkes tarafından kabul edilmelidir Bu konuyu anlamak için bu filmlerin baÅ?arılarını ele alalım: Ã?rneÄ?in Ben-Hur’un 11 akademi ödülü alarak, Titanik ve Kralın DönüÅ?ü filmleri ile birlikte en fazla Oscar heykelciÄ?i kazanan film olduÄ?u gerçeÄ?i, Spartacus’a verilen 4 oscar ve bu yapımların 1959-60 yılı yapımları olduÄ?u göz önüne alınırsa, tarihi filmlerin nasıl bir baÅ?arıyı yönetmenine, yapımcısına, oyuncusuna ve izleyicisine yansıttıÄ?ı görülür Fakat, tarihi filmlerin seçilmesinin belirli sebepleri olduÄ?unu da göz önünde bulundurmalıyız Ã?ncelikle, tarihi film çekmenin en büyük avantajı tarihle istediÄ?iniz gibi oynayabilmenizdir Filmi savunduÄ?unuz görüÅ?ün tarihi kaynaklarına dayandırarak çekebilir, hatta tarih konusunda araÅ?tırmacı olmaktan kaçınan sinema izleyicisi kitlesinin fark etse bile çok alakadar olmayacaÄ?ı uydurma tarihi anektodları da filme katabilirsiniz Bu durumun en büyük avantajı tarihi kullanarak elde ettiÄ?iniz olumlu eleÅ?tirilerden dolayı alkıÅ?lanmak ve tarihin bu ayrıntı konuları hakkında bilgilenememiÅ? izleyicinin kafasında ki Å?üpheyi veya içerisindeki endiÅ?eyi görsel olarak gidermiÅ? olmanızdır Olumsuz taraf ise, tarafgir bir tarih yaratarak insanların bilinçlerinde medeniyetler ayrıÅ?masını hızla körükleyecek olmanızdır

Ä°Å?te böyle bir durumda, elinde tarihi film çekme gücü ve imkanı bulunan tarafların, tarihi filmleri birer propaganda malzemesi olarak kullanması kaçınılmaz hal almaya baÅ?layacaktır Hakeza, sinemanın kendi tarihi bu tip filmlerle doludur Hollywood gibi büyük bir sinema endüstrisi için bu filmlerde en büyük handikap, Amerika BirleÅ?ik Devletlerinin, mitolojik veya antik çaÄ?lara dayanan bir tarihi olmamasıdır Ä°Å?te onlarda bu açıÄ?ı, Avrupa’nın özellikle de Küçük Asya’nın tarihine yönelerek kapatmaya çalıÅ?maktadırlar Zira eÄ?er Hollywood arÅ?ivlerini ararsanız, antik yunan çaÄ?ı ve Helenistik unsurlara dayalı yüzlerce film bulabilirsiniz Tabii bu filmlerin oluÅ?masının yegane sebeplerinden birisi de bölgenin inanılmaz bir tarihi zenginliÄ?e sahip oluÅ?undan kaynaklanmaktadır Bununla birlikte Mısır uygarlıÄ?ı da sinema için büyük kaynak oluÅ?turan tarihi donelere sahiptir Fakat, iÅ?te burada sinema yapımcı ve yönetmenlerinin tarafgirliÄ?ine bir kez daha Å?ahit olabilirsiniz Görece olarak çok daha eski kökenlere ve çok daha mistik öÄ?elere; dolayısıyla tarihi film çekebilecek binlerce sayısız materyale sahip, Orta Asya, Ã?in, Türk ve yakın doÄ?u tarihi sinemalarda yerini almamakta, yer aldıÄ?ı yapımlarda ise medeniyetler ayrıÅ?ması daha da keskinleÅ?sin diye öcü, umacı veya karanlık olan taraf olarak gösterilmektedir

Tarihi filmleri, özellikle ve çoÄ?unlukla Hollywood yapımı olan filmleri mercek altına alarak daha açıklayıcı bir yorum getirebiliriz Mel Gibson’ın hem yönettiÄ?i hemde oynadıÄ?ı Cesur Yürek filmi, günümüz sinema seyircisinin tarihi filmlere olan ilgisini en yüksek seviyelere çıkartan filmlerden biri olarak kabul edilmekte Filmin giriÅ?inde “Tarih kahramanları asanlar tarafından yazılır” cümlesi ile hollywood’un tarihi deÄ?iÅ?tirme bahanesinin temelini öÄ?renmiÅ? oluyoruz Aslında diÄ?er tarih filmlerine göre nispeten daha objektif olan tarihi bilgiler içeren bir filmdir Cesur Yürek Ä°ngilizleri aÅ?aÄ?ıya çekerken, Ä°skoçları yücelten Å?airane bir anlatımla süslenmiÅ? olduÄ?u gerçeÄ?i de reddedilemez Å?ekilde karÅ?ımızda durmaktadır Dönem tarihçileri yaÅ?anan olayları ufak ayrıntılar dıÅ?ında tamamen doÄ?rulamaktadır Fakat bu filmin asıl önemi bundan sonra çekilecek filmleri, sinemaseverin reaksiyonuna göre belirlemiÅ? olmasıdır Seyirci, bol kanlı ve bol insanlı savaÅ? sahnelerini çok beÄ?enmiÅ? ve bu kadar destansı anlatımın içerisine ölçülü bir Å?ekilde yerleÅ?tirilen aÅ?k temasına hayran kalmıÅ?tır Günümüz tarihi filmlerini çok sayıda figüranla gerçekleÅ?tirilen kanlı ve gerçekçi savaÅ?lar sunan ve her tarihi filmde bir nebze olması gereken aÅ?kın içinde barınması mecburi hale getiren yegane yapımdır

Tarihi filmler konusunda sabıkalı ve çok tartıÅ?ılan filmlere geldiÄ?imizde bu konuda incelenebilecek ilk örnek Ä°skender filmi olmalı Tarihi veriler ıÅ?ıÄ?ında Makedonların helenistik kökene büründürülüp yunan olarak bize yutturulmaya çalıÅ?ıldıÄ?ı ilk film olarak görüyorum bunu Tabii bu filmle ve devamında gelecek olan 300 filmi ile ortaya çıkan yunan eÅ?cinselliÄ?i tartıÅ?maları ortaya çıkacaktır Bugün, Helen tarihine inanılmaz bir tutkuyla sahip çıkan Yunanistan’ın, Helen ve Roma tarihi metinlerinde kayıtlı olan, endogomi(aile içi iliÅ?ki) ve eÅ?cinsellik ile ilgili dönem toplumuna dair bilgi veren kaynakları yok sayması ile büyük tartıÅ?malar baÅ?latan bir film olacaktı Ä°skender Tarihi bir bilgi olarak verecek olursak, Ä°skender Makedon bir kral olup yunan site devletlerini kendi bayraÄ?ı altında toplayan bir hükümdardır Makedonların ise bölgeye yapılan büyük göçlerle bu bölgeye yerleÅ?tiÄ?ini söylersek sanırım tarihi köken konusunda daha tutarlı bir araÅ?tırma yapılması gerektiÄ?i hususu sinemacılardan istenmeli diyebiliriz Bu filmde anlatılan, Perslere karÅ?ı yapılan savaÅ?ların bir uzantısı da, çekildiÄ?i dönemden bugüne kadar tartıÅ?maları hala süren 300 e götürmekte bizi Tarihi bilgilere bakıldıÄ?ında ise 300 hollywood sinema tarihinin en Å?üphe uyandıran filmi olarak karÅ?ımıza çıkıyor

300 filmi içerik olarak dıÅ?arıdan pekte tarihi film gibi gösterilmeye çalıÅ?ılmadı Daha çok grafik bir çizgi roman uyarlaması olarak seyirciye sunulmaya çalıÅ?ıldıysa da, içerdiÄ?i tarihi saptamalar ve çekildiÄ?i dönemdeki Amerika-Ä°ran sürtüÅ?mesi filmin bir çok noktasına deÄ?inmeyi gerektiriyor Amerikan Sinemasının kah kendi yakın tarihi olsun, kah baÅ?kalarının eski antik tarihi ile olsun, sunmaya çalıÅ?tıÄ?ı bir anlayıÅ? var YoÄ?un alt mesajlar içeren ve propaganda kokan filmler konusunda da, çok sabıkalı bir sinema olduÄ?unda çoÄ?u kiÅ?i benimle hemfikirdir sanırım Filmdeki tarihi yanlıÅ?lıklar ve saptırmalar bir yana, yapılan en büyük hata, günümüz demokrasi ve özgürlük anlayıÅ?ının, bu filme dayandırılarak geçmiÅ?e yürütülmeye çalıÅ?ılmasıdır Bu tarihi filmler açısından düÅ?ülebilecek en kötü hatalardan birisidir, zira dönem toplumlarında kölelik, günümüz demokrasisinin temelini oluÅ?turmakla beraber sınırlı bir demokrasi ve insan haklarından bihaber roma yasaları varken, bunun günümüz demokrasisine uyarlanmaya çalıÅ?ması insanları yanlıÅ? tespitler yapmaya yöneltir Persler siyahi bir ırk olmadıÄ?ı halde, tuhaf bir Å?ekilde siyahi gösterilmiÅ?tir Ayrıca filmin Konusu olan Thermopylai SavaÅ?ında ki tarihi veriler ve orduların rakamları saptırılmıÅ?, ortaya tam bir fiyasko çıkarılmıÅ?tır Tarihi veriler konusunda tarihçilerimizden Prof Dr Ä°lber Ortaylı: “Tarihsel olarak film çok kötü, tarihle hiçbir alakası olmayan berbat bir film Ã?oluk çocuÄ?un bu filmi seyretmesi son derece sakıncalı, bizim gençlerimiz zaten tarih bilmez, bu tür filmleri izlerlerse tarihi iyice yanlıÅ? öÄ?renirler, çünkü bu filmin tarihsel gerçeklerle uzaktan yakından bir alakası yok” Derken bir diÄ?er tarihçimiz Prof Dr Mete Tunçay, filmin yunan Å?ovenliÄ?i yaptıÄ?ını iddia ederken tarihi olarak çok ilginç bir ayrıntıyı aktarıyordu: “Kral Leonidas, “felsefeci ve oÄ?lancı (boy-lover)” Atinalıların bile reddettiÄ?i, Perslere boyun eÄ?me önerisini kendilerinin haydi-haydi geri çevireceklerini söylüyor Oysa, Sparta askerlerinin yiÄ?itliklerinin, eÅ?cinsel çiftler halinde savaÅ?ırlarken birbirlerine gösteriÅ? yapma isteklerine dayandıÄ?ı rivayet edilir” Bunların yanında belirtilmesi gereken diÄ?er önemli hususlardan biriside, Perslerin kölelik sisteminden dem vurulurken, küçük çocukların savaÅ?çı olmak uÄ?runa yetiÅ?tiriliÅ?indeki özgürlük ve insan hakkı ihlallerinin görmezden gelinerek, Sparta halkının özgürlük aÅ?ıÄ?ı bir millet olarak vurgulanması hususudur Filmden çıkan ortalama zihniyetteki insanın kafasında ise, DoÄ?unun hep batıya karÅ?ı savaÅ?tıÄ?ı batının ise hep hukuk ve özgürlük için direndiÄ?i mesajının filmden alınmasından daha doÄ?al bir sonuç yoktur

Truva’ya geldiÄ?imizde ise homeros’un ilyada destanının gözlerde fazla yeterli olmayan bir biçimde çekildiÄ?ini görebiliriz Tarihi film aÅ?amasında Cesur Yürek filminin kurallarını uygulayarak görkemli savaÅ? sahneleri ile çekilmiÅ?, hatta bu konuda figüranlarla tatmin olunmayıp bilgisayar hileleri ile, asker sayısı herhangi bir filmde gözükmemiÅ? çoÄ?unluÄ?a ulaÅ?tırılmıÅ?tır Filmde gösterildiÄ?i gibi Odysseus savaÅ?a katılmayı istememiÅ?, fakat destana göre bir hile ile katılmıÅ?tır Ayrıca kuzeni deÄ?il ama Akhilleus’un 15 yaÅ?ında olduÄ?unu ve komuta ettiÄ?i Myrmidon’ların kendisine deÄ?il, babasına ait olduÄ?unu bilmekte ve Hector ile Akhilleus arasında ki kapıÅ?manın filmdekinden tamamen farklı olduÄ?unu bilmekte de yarar var Ã?ünkü filmde bu tip ayrıntılar tamamıyla pas geçilmiÅ? Hatta Yunan mitolojisinin ve ilyada destanının vazgeçilmez unsurları olan Tanrıların savaÅ?taki rolünden ve yaptıklarından neredeyse hiç bahsedilmemiÅ?tir Bu anlamda tarihi bir senaryoyu hayata geçirmekte de, sinema kendi tarihini yaratıp araya serpiÅ?tirmekte bir sakınca görmemiÅ? fakat yine tarihi bir bilgiyi ve destanı ekranlara yanlıÅ? yansıtmaktan geri durmamıÅ?tır

Antik Yunan tarihini bir yana bırakırsak, Hollywood, etliye sütlüye karıÅ?mayan Mısır Tarihini yansıtmakta baÅ?arısız olmamıÅ? ve dönemin giÅ?e baÅ?arısı Mumya filmini ortaya çıkartmıÅ?tır Antik tarihle ilgili tarihi veriler, çoÄ?unlukla yetersiz ve mitolojilere dayanmakta olduÄ?undan seyirciyi sadece fantastik bir hikaye ile baÅ? baÅ?a bırakmakta fakat, yaklaÅ?an tarih hem izleme hem de bilgilenme isteÄ?i içerisinde olan seyirciyi kendisine daha çok çekmektedir Ä°Å?te bu durumda Cennetin KrallıÄ?ı filmi karÅ?ımıza çıkıyor Bu film Amerikan sinemasının Kara Å?ahin DüÅ?üyor filmi ile yakın tarihi inanılmaz saptırmakta baÅ?arılı olan Ridley Scott tarafından çekilecek dendiÄ?inde, acaba o dönem Kudüsü nasıl anlatılacak endiÅ?esi bilinçli izleyicinin kafasını kurcalıyordu Evet, beklendiÄ?i gibi olmadı, nispeten karÅ?ı tarafı fazla rencide etmeyen, Her zaman yapıldıÄ?ı gibi Ä°slam toplumunu direkt olarak aÅ?aÄ?ılamayan bir filmdi Fakat, bu filmde insanın kafasını kurcalayan tarihi hatalar daha çok göze batmayan, ama çok önemli hatalardır Ã?rneÄ?in film boyunca Kudüs’te yaÅ?anan her Å?ey izleyiciye sunulurken, Selahaddin Eyyubi tarafı izleyiciye gösterilmemiÅ?tir Filmin olaylara Hıristiyan kaynaklarından bakmasından daha doÄ?al bir durum söz konusu olmadıÄ?ı için belki bu pekte geçerli bir serzeniÅ? deÄ?il Bununla beraber Hıttin SavaÅ?ında uygulandıÄ?ı tarihi kaynaklarda da geçen; Türklerin meÅ?hur savaÅ? taktiÄ?i olan Turan TaktiÄ?inin bir yabancı filmde görülmesi aslında görece olarak sinemanın biraz daha objektif tarih verileri elde etmesi adına umut verici demek istesek bile, ne yazık ki diyemiyoruz Ã?ünkü, Kral Guy’ın çöle orduyu çıkartması için üzerinde inanılmaz baskı yaratan Kudüs teki Yahudi topluluktan hiç bahsedilmemiÅ? Dönemin Hıristiyan kaynaklarında yer alan Tapınak Å?övalyelerinin bölgeye sefer için gelen haçlı ordularına uyguladıkları tuhaf vergi, yükümlülük ve hatta aralarından bazılarının katledilmesi, perdeye yansıtılmamıÅ? Ä°slam hakkında ki tuhaf yanlıÅ?lıklar, örneÄ?in herkesin farklı bir tarafa dönerek namaz kılması, ezan okunduÄ?u sırada toplu ibadetin gerçekleÅ?tirilmesi gibi, islamiyeti yüzeysel olarak bilen bir danıÅ?manın dahi bilebileceÄ?i hatalar ne yazık ki düzeltilmemiÅ?, belki de düzeltilmek istenmemiÅ? Bu filmde de, ayrıntı bazlı bir sürü tarihi hata bulabiliriz Hatta sayfalarca örnek verip tarihi filmleri irdeleyebiliriz Fakat, maksat hataları filmlerde bulmak deÄ?il, anlayıÅ?ın ne yönde olduÄ?unu kavramak

Bu tarihi yanlıÅ?larla örülü filmler, tarihi ya az, ya da hiç bilmeyen neslin kafasında yeni ve yanlıÅ? bilgilere dayanan bir tarih oluÅ?turmakta birebir Tabii her zaman olduÄ?u gibi yapımcıların amacı para kazanmak Ã?ünkü, tarihi filmler gerek dövüÅ? sahneleri, gerek anlattıÄ?ı dönemin kafada canlandırılabilecek baÅ?ka metanın olmayıÅ?ı, gerekse sahip olduÄ?u zengin senaryo yapısı itibariyle izleyiciyi mutlak surette giÅ?eye çeken filmler Ä°zlediÄ?i bir tarih filmini beÄ?enmeyen izleyici bile, bir yenisi sinemaya geldiÄ?inde kafasında ki Å?üphelere raÄ?men filme gitmeyi tercih edebiliyor Birde görünenin altında sunulan amaç var Bu da Huntington’ın Medeniyetler Ã?atıÅ?ması tezine beyazperde yönüyle hizmet eden bir anlayıÅ?ın var olduÄ?u Bir çoÄ?umuz, bu sadece film veya sanat diyebiliriz Fakat, elde edilen veriler, yapılan bariz tarihi yanlıÅ?lıklar ve bu konuda hala uzmanlara danıÅ?madan hazırlanan tarihi filmlerin mevcudiyetini koruması, en azından benim bu yapımların sadece film olduÄ?unu düÅ?ünmeme engel oluyor Zaten kendi tarihini sinemaya yansıtmakta baÅ?arısız bir toplum olarak, birde tarihimizi yalan yanlıÅ? bir Å?ekilde, baÅ?kalarının hazırladıÄ?ı beyazperde yapımlarından öÄ?renmek bizim olan ve sinemamızda yansıtılmayı beklenen o tarihi ve kültürel zenginliÄ?i yok edecek Bu sebeple, kendi tarihimizin, kendi sinemamızda diÄ?er yapımlarla boy ölçüÅ?ebilmesini istiyorsak, öncelikli olarak kendi tarihimizi çok iyi bilmek ve öÄ?renmek durumundayız Yoksa, baÅ?kaları gelip bizim tarihimizi örneÄ?in Gelibolu gibi yapımlarla Anzak tarihi haline getirebilir, bizlerde fark etmeden kendimizi bu yapımları alkıÅ?lıyor bir Å?ekilde buluruz





Devami