Amerikan Milliyetã§İliä?İ Sinemalarda !

Tamer SaÄ?can'ın Amerikan sinemasında giderek daha da belirgin bir Å?ekilde etkisini hissettiren 'Amerikan milliyetçiliÄ?i' konulu makalesini sizlerle paylaÅ?ıyoruz


Amerikan MilliyetçiliÄ?i Sinemalarda !

An olur hayattan sunduÄ?u kesitlerle duygulandırır, an olur kendinden nefret ettirir sizi Ä°Å?te beyazperdenin eriÅ?ilemez büyüsünün farklı bir yansıması daha var bizlerin üstüne Aslında sinemalarda tarihi ve dini filmler iÅ?lenebildiÄ?i gibi pek tabi, ülkelerin milli görüÅ?lerini veya kendi milli hassasiyetlerini perdeye yansıtmasında bir sakınca yok Sonuç olarak her ülkenin kendine ait bir sineması olması dahi incelendiÄ?inde milliyetçi bir çabanın varlıÄ?ından söz edilmelidir (Ã?rn: Fransız Sineması, Alman Sineması, Türk Sineması) Fakat tabiri caizse bu iÅ?i yansıtmaktan çok seyircinin gözüne gözüne sokan ve iÅ?in cılkını çıkaran bir sinema endüstrisi de mevcut Pek çok insan Hollywood’un sürekli eleÅ?tirilmesini göz önünde bulunmasına veya iyi ve yüksek bütçeli yapımlar çıkartmasına baÄ?lasa da, ben kendi Å?ahsım adına Hollywood sinemasını eleÅ?tirme sebebimin, yapımcı ve yönetmenlerin bütün bir irade olarak oluÅ?turdukları art niyete baÄ?lıyorum

Son dönem sinema izleyicisinin en kolay dikkatini çekecek olan Å?ey sinema salonlarında gittikçe tatsız bir hal alarak yükselen Amerikan MilliyetçiliÄ?i Sözüm meclisten dıÅ?arı fakat kuruluÅ?unda bile özellikle Ä°rlanda ve birçok Avrupa ülkesi göçmeninin emeÄ?i olan bir devletin Amerikan Milleti iddiasında bulunmasının, zamanında Osmanlı Ä°mparatorluÄ?unun toprakları altında yaÅ?ayan herkes Osmanlıdır (Osmanlıcılık) anlayıÅ?ından çokta bir farkı yok Bununla beraber, dönem sinema endüstrileri içerisinde millet olma iradesini neredeyse yoktan var ederek vücuda getiren ve buna inanılmaz bir hırsla sahip çıkarak neredeyse eyyamcılıÄ?a varan yapımlara imza atan baÅ?ka bir sinema ülkesi tanımıyorum Her zaman olduÄ?u gibi örneklendirmenin faydası var

Kompleks bir yapıya sahip olan Amerikan sinemasının milliyetçilik konusundaki ilk, belirgin ve tamamıyla dıÅ?arıdan algılanabilen yapımı Rambo serileridir John Rambo, Vietnam’dan dönmüÅ?, Ã?zel Birlik mensubu bir amerikan askeridir Film ülkedeki savaÅ? karÅ?ıtlarına bir cevap olsun diye düÅ?ünülmüÅ?, aynı zamanda Vietnam sendromunu savaÅ? alanında atlatamamıÅ? olsa dahi, beyaz perdede bir adım öne geçmiÅ? bir filmdir Tabii bu serinin devamında askerimiz bu sendromu daha da kaÅ?ıyacak, Vietnam’daki askerleri kurtarmaya giderken dönemin soÄ?uk savaÅ? düÅ?manı Sovyetler BirliÄ?i’nin el altından düÅ?mana yardım ettiÄ?i tezi ve Rambo gibi kendinden geçmiÅ?, özel yetiÅ?tirilmiÅ? bir askerin bir Sovyetlere bedel olduÄ?u düÅ?ünceleri geliÅ?tirilmiÅ?tir Rambo bu filmde tam 57 kiÅ?i öldürerek beyazperdenin en çok adam öldüren karakteri unvanını kazanacaktı Sovyetlere karÅ?ı düÅ?ünce boykotunu geliÅ?tirmek için yapımcılar, Rambo’yu Afganistan’a göndermekten çekinmemiÅ?, Amerika’nın birkaç yıl önce Tomahawk füzeleri ile giriÅ?mekten çekinmediÄ?i mazlum Afgan halkı; Sovyetlere karÅ?ı mazlumun dostu, garibin yumruÄ?u Rambo tarafından korumaya alınacaktı Rambo bu uÄ?urda helikopter düÅ?ürecek bir orduyu eritecekti Ä°Å?in eÄ?lenceli olan kısmı bir yana bırakılırsa, dönemin Amerikan ordusunun bütün karargâhlarında bu filmin askerlere izletildiÄ?i gerçeÄ?i unutulacak ama tüm askerler birer Rambo olduÄ?u gerçeÄ?ini kafalarına kazıyacaktı Amerikan sineması bu uÄ?urda ****i yıldız Demi Moore’u bile GI Jane yapacak ve gaz üstüne gaz alan ordu bu bilinçle 2000’li yıllara yetiÅ?ecekti Ancak Amerika’nın bu filmler süresince cevap veremediÄ?i tek gerçek Amerika’nın o tarihte o topraklarda ne iÅ?i olduÄ?uydu Sinema ise bu güzelim propagandaya sessiz bir Å?ekilde yardım etmekten baÅ?ka bir Å?ey yapamayacaktı

Yüksek bütçeli yapımlar, görsel bakımdan büyük üstünlük içermesi ve filmlerde Amerikan askeri gücünün abartılması zamanla Beyaz Saray’ın ve Pentagon’unda dikkatini çekmiÅ? ve askeri filmler Beyaz Saray’dan onay aldıktan sonra yayına girmeye baÅ?lamıÅ?lardır Bu konuda ise Ridley Scott’ın sabıkalı filmi Kara Å?ahin DüÅ?tü en bilinen örnektir Amerikan ordusunun Mogadishu’da verdiÄ?i 18 kaybın hikâyesini anlatan filmde yüksek miktarda milliyetçi semboller kullanılmakla kalmamıÅ?, film Mogadishu bölgesi hala karıÅ?ık olduÄ?u için Fas’ta çekilmiÅ?tir Amerika’nın savaÅ? arenasındaki kayıplarını sinemada kazanca çevirme stratejisi Rambo’dan sonra burada da iÅ?lenmiÅ?, orada ne aradıkları dahi merak konusu olan !masum! Amerikan askerleri !zalim! halk tarafından haince öldürülmüÅ?tür Amerikan MilliyetçiliÄ?i Hollywood’un çektiÄ?i bütün savaÅ? filmlerinde orta Å?iddetten yüksek Å?iddete kadar vurgulanmıÅ?tır Tabii ki tarafsız bir savaÅ? filmi çekmek, hem büyük cesaret, hem de iyi bilgi sahibi olmayı gerektirir Yazık ki, savaÅ?ı bitirmek için girdikleri Ä°kinci Dünya SavaÅ?ıda dâhil her savaÅ?tan onlarca film çıkartabilecek bir endüstriden bahsediyoruz Å?u an gözlerimizi kapatıp saymaya baÅ?lasak, Amerikan milliyetçiliÄ?inin vurgulandıÄ?ı onlarca film sayabiliriz: Er Ryan’ı kurtarmak, Rüzgârla KonuÅ?anlar, Bir Zamanlar Askerdik, Vatansever, Atalarımızın Bayrakları, Casus Oyunu, Büyük Baskın, vs Saymaya baÅ?ladıÄ?ınızda eminim çok daha fazlasını bulacaksınız Biraz evvel belirttiÄ?im gibi, kendi tarihini anlatan savaÅ?ları vurgularken milliyetçi öÄ?elerin kullanılmasının önüne geçilmesi zordur Fakat Hollywood’da yükselen milliyetçilik akımına sebep olan yıllardır süregelen savaÅ? filmleri deÄ?ildir BaÅ?ka türde filmlerle yapılan milliyetçilik, bazen hem sinsice hem de, yoÄ?un alt mesajlarla donatılmıÅ? büyük bir propagandayı gözler önüne sermekte

Macera ve aksiyon filmlerinde, gerek çekim teknikleri, gerek efektlerin kullanımı açısından olsun üstün bir endüstri olan Hollywood, son dönemde milliyetçi anlayıÅ?ını bu filmlere kaydırmaya baÅ?lamıÅ?tır Bunun en bilindik ve popüler örneÄ?i Zor Ã?lüm 4 filminde izleyiciye yaÅ?atıldı Amerikan jetleri Å?ehir içinde uçmaya baÅ?ladılar Beyaz Saray’ın yıkıldıÄ?ına dair görüntülerde, filmdeki oyuncuların tepkisi ve üzüntüsü inandırıcılıÄ?ı sırıtan bir Å?ekilde seyircinin gözüne sokuldu Sinema tarihi boyunca baÅ?ka millet ve unsurları geri düÅ?ünce ve ilkellikle suçlayan Amerika’nın teknolojisiz nasıl olacaÄ?ı öz eleÅ?tirisi yapılmaya çalıÅ?ıldıysa da, ön plana her zaman olduÄ?u gibi aksiyon sahneleri ve görsellik çıkacak bu sefer Rambo yerini baÅ?ka bir John olan McClane e bırakacaktı Ä°simlerinin John olması tesadüf müydü? Kaderin cilvesi mi? Yoksa bunların Amerikan askerlerine Johnny denmesiyle bir baÄ?lantısı olabilir miydi? Ne olacaÄ?ını bilemeyiz, kesin olan Å?u ki bu sefer Dünyayı ve Amerika’yı McClane kurtaracaktı Dünyayı ve Amerika’yı kurtarma olgusu veya sinemanın kimseye sormadan Amerika’ya verdiÄ?i dünya liderliÄ?i payesinden kimsenin haberi yok elbet Ã?ünkü Å?u an resmi olarak bir dünya birliÄ?i yok ve baÅ?ında bir devlet bulunmuyor Ya da askeri ve ekonomik güce sahip olan gayrı-resmi de olsa dünya lideri sayılacak diye yaÅ?atılan bir anlayıÅ?ta yok Sinemanın ise bu umurunda bile deÄ?il Dikkat ederseniz, göktaÅ?ları çarptıÄ?ında dünyayı yeniden kuran Amerikan baÅ?kanıdır (Derin Darbe filmi örnek olarak gösterilebilir) Dünyaya saldıran robotlar veya uzaylılar ilk eylemlerine Amerika’dan baÅ?lar Bunun iki sebebi olabilir ya Amerika küçültülmüÅ? bir dünya modelidir Ya da dünyada en kolay ele geçirilebilecek ve daÄ?ıtılabilecek yer orasıdır Tabii senaristler ve yapımcıların ikinci seçeneÄ?i pek akıllarına getirdiklerini sanmıyorum

Macera filmleri ile baÅ?layan bu serinin en çirkin halkası, küçüklerin kahramanları vasıtasıyla yürütülmeye baÅ?lanılan kısmı olmalıdır Transformers filmi ile fedakâr Amerikan askeri, çizgi serisinde hiç alakası olmayan bir senaryoyla robotlarla kahramanca mücadele etmiÅ?lerdir Bol bol dalgalanan Amerikan BayraÄ?ı, kırmızı çoraplı Amerikan BaÅ?kanı ve yine Å?ehir içinde uçuÅ? yapan jetler Küçük beyinlerin alt mesajları anlayamayacaÄ?ı fark edilmiÅ? olmalı ki, propaganda açıÄ?a çıkmıÅ? ve Amerikan Savunma BakanlıÄ?ı olaya müdahale etmiÅ?tir Bu sırada dip notlarda, Ä°ranlıların bilgisayar kullanamayacak kadar embesil, Ã?inlilerin ise yetersiz olduÄ?u vurgulanmıÅ?tır Ã?nlü çizgi roman kahramanı Ã?rümcek Adam ise bu konuda bütün filmleri aÅ?mıÅ? ve Amerikan BayraÄ?ı önünde yavaÅ? çekim koÅ?an yegâne kahraman ödülünü kazanmıÅ?tır (Bizim, hem süper kahramanımız olmadıÄ?ı, hem de Bayrak Kanunumuzun ilgili maddeleri izin vermediÄ?i için, bayraÄ?ımızın önünden koÅ?arak geçen bir kahraman göremeyeceÄ?iz tabii)Yıllar yılı, hepsi Amerikan yapımı kahramanlar olmasına raÄ?men Uluslar arası imaj çizen kahramanlar birden seyirciye dönüp: “Kendinize gelin, bir tek Amerika’da kahramanlar var, onlarda bayraÄ?ının önünde koÅ?ar” Diyordu Aslında iyi bir araÅ?tırmacıysanız, bugüne kadar hayatınıza giren süper kahramanların elbiselerinde ki, Kırmızı mavi yoÄ?unluÄ?unun ne anlama geldiÄ?ini öÄ?renebilirsiniz Süpermen’in üniformasının zaman içinde nasıl deÄ?iÅ?ikliÄ?e uÄ?radıÄ?ını, Kaptan Amerika, Ã?rümcek Adam, Fantastik Dörtlü gibi örneklerin renk seçimini o zaman anlayabilirsiniz Yani kahramanlar üzerinden vurgulanan bu bilinçaltı mesajı, onların kıyafetlerine kodlanmıÅ? durumda Küçük çocukların derin hayal güçlerinde nasıl izler bırakacaÄ?ını siz düÅ?ünmeseniz de bunu düÅ?ünen bir ekip var

Sinemasal örnekler her zaman dediÄ?im gibi, çoÄ?altılabilir Bir ülkenin sahip olduÄ?u milli kaygıyı veya birliÄ?i sinemaya yansıtması taraflı da olsa bir nebze kabul edilebilir Hakeza, aynı imkân bizim sinemamızın elinde olsa, bizde kendi milliyetçiliÄ?imizi sinemaya taÅ?ımaktan çekinmeyiz Fakat bir ülkenin sahip olmadıÄ?ı bir milli olguyu, baÅ?kalarına anlatmaya deÄ?il; fakat dayatmaya çalıÅ?ması kabul edilebilir bir durum deÄ?il Ne yazık ki bu konuda gelecek pek parlak deÄ?il Ã?ünkü Amerika BirleÅ?ik Devletleri yeni filmlere ilham olsun diye Orta DoÄ?u’da savaÅ?maya devam ediyor Yapımcılar ise ellerini ovuÅ?turarak ölen insanların kanından ne kadar para kazanacaklarını hesaplıyorlar, bir yandan da milli bir hizmet yürüttükleri hissiyle günah çıkartıp kendilerini rahatlatıyorlar Son sözüm Å?u ki, artık Hollywood’un bu tip yapımları gittikçe çoÄ?alıyor O yüzden yakında New York’ta Hogwarts’ın Å?ubesi açılır ve Harry Potter süpürgeyle beysbol oynamaya baÅ?larsa, Kaptan Amerika’nın filmi çekilip “Oylar Bush’a” sloganı kahramanın aÄ?zından duyulursa, John McClane Mars’ta kalmıÅ? olması muhtemel Decepticon artıklarını Dünya ulusu için kurtarmaya karar verirse, Rambo 70 yaÅ?ında elinde bıçakla tüm Orta DoÄ?u’ya demokrasi getirmek üzere harekete geçerse ve Süpermen’in pelerininin yerini Amerikan BayraÄ?ı alırsa hiç Å?aÅ?ırmayın

Tamer SAÄ?CAN





Devami