![]() |
Şanlıurfa Evlenme Adetleri |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Şanlıurfa Evlenme AdetleriŞanlıurfa Evlenme Adetleri Şanlıurfa Evlenme Adetleri Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa Halk Kültürü Şanlıurfa Evlenme Adetleri Urfa’da eski bir adet olan eşlerin birbirlerini görmeden, görücü usulü ile evlenmeleri eskisi kadar yaygın olmamakla birlikte, bugün karşılaşılması muhtemel bir evlenme şeklidir ![]() Bu evlenme şeklini incelediğimizde, Urfalılar’ın örf ve adetlerine sıkı sıkıya bağlı olduklarını görürüz ![]() ![]() 1 ![]() ![]() ![]() ![]() Urfa’da yabancılara “Kerıp”, dışarıdan evlenenlere ise “Kerıpten evlenmiş, kim bilir kimin nesini almış” denilirdi ![]() 2 ![]() ![]() 3 ![]() ![]() Evlenme yaşına gelen delikanlının doğrudan “Ben evelenecağam” diye anne ve babasına söylemesi ayıp sayıldığından bu durumu uygun bir şekilde yakın arkadaşlarına veya başka bir kimse vasıtasıyla anne ve babasına iletir ![]() Haberi iletecek olan kimse erkek ise oğlanın babasına “Allah ömürlü etsin, yeğenimiz artık böyüdü, gözü damlarda duvarlarda” diyerek delikanlının evlenecek yaşa geldiğini ve bir kızın aranmasını söylemek ister ![]() ![]() ![]() ![]() Evlenecek yaşa gelen delikanlı ise annesinin yaptığı yemekleri, yıkadığı çamaşırları, beğenmemeye başlar ![]() ![]() Annesi ise “Elimden bı kadar geli, yarın avradi siye bişirir begenırsen” der ![]() ![]() Anne o günden sonra gizliden gizliye kız aramaya başlar ![]() ![]() Kız İsteme Evlenme çağına gelen erkeğin anne ve babası veya yakınları oğullarına kız aramaya başlarlar ![]() ![]() ![]() Gözüne kestirdiği bir kız olursa, ilk önce kızın yakın komşularından sormaya başlar ![]() ![]() ![]() Oğlanın annesi daha önceden tesbit edilmiş olan kızın evine ansızın veya haberli olarak yanına yakınlarını da alarak gider ![]() ![]() ![]() Oğlan tarafı şayet kızı beğendiyse, kız orada yokken bunu fırsat bilerek kızın annesine “Allah bağışlasın, sözlüsü, nişanlısı yok mu?” diye sorarlar ![]() ![]() Daha sonra oğlanın annesi ve yakınları oğullarının özelliklerinden, huyundan tahsilinden, mesleğinden bahsederler ![]() Kızın annesi ise oğlan tarafının bu konuşmasını dinledikten sonra “Kimlerdensiniz, nerede oturisiz, oğliz neçi?” gibi birkaç soru, oğlan evine sorar ![]() Oğlanın annesi ise sorulan bu sorulara cevap verdikten sonra, birkaç gün sonra tekrar bu hususta konuşmak üzere geleceklerini söyleyerek kız evinden ayrılırlar ![]() Oğlan tarafı birkaç gün sonra, isteme olayını gerçekleştirmek için gelindiğinde, oğlan tarafının araştırması yapıldığından, ya “Kızımız daha küçük, gelin olacak yaşta değil, daha böyügü duri, daha mektebe gidi” gibi bahanelerle kızı vermeyeceklerini söyler, veya “hele babasına sorah, ne deyi ne demi” diye cevap verirler ![]() ![]() Evlenme; çevre köylerde başlık denilen büyük bir maddi güce dayandığı için, köy gençleri bu parayı temin edemediklerinden dolayı büyük sıkıntılara düşerler ![]() ![]() ![]() Başlık; bazen nakit olarak, bazen de canlı hayvan, binek vasıtası veya bir tarla olarak alınabilir ![]() Çevre köylerde başlık parasına az da olsa bir çözüm getirmek ve kolaylaştırmak amacıyla “Berdel” tabir edilen bir evlenme usulü vardır ![]() ![]() ![]() ![]() Bu usul evlenme, aile büyüklerinin rızası ile olabileceği gibi, yalnız damat adaylarının kendi aralarında karar vermesiyle de olur ![]() Taraflar çocuklarını birbirleriyle evlendireceklerine tamamen karar verdikten sonra, kız tarafından erkek tarafına bir mektup gönderilir ![]() ![]() ![]() Kesim kağıdında yazılı olanlar, kız evi tarafından kararlaştırılan değerlerdir ![]() Bir kesim kağıdı örneği: “Bismillahirrahmanirrahim ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Hazırlanan kesim kağıdı kız evi tarafından bir işçi kadınla oğlan evine gönderilir ![]() ![]() ![]() Oğlan evi gelen kesim kağıdındaki şartları aynen kabul ediyorsa, kağıdın alt tarafına “hepsi kabul” diye yazar ve aynı anda mektubu aynı indekçiyle geriye gönderir ![]() Tamamı kabul edilmiyorsa verebileceklerini yine aynı kağıdın altına yazar ve bir gün sonra başka bir indekçiyle kız evine gönderirler ![]() Sakal Öpümü Taraflar anlaştıktan sonra nişan yapılmadan önce oğlan evi, kız evine “Kızınızı bize verdiğiniz için teşekkür ederiz” anlamına gelen bir ziyaret yaparlar ![]() ![]() Oğlan evinin yaşlıları sakal öpümüne giderler ![]() ![]() ![]() ![]() Oğlan ve kız evinin kadın ve erkekleri ayrı ayrı odalarda otururlar ![]() ![]() ![]() Nişan gününün tarihi belirlenir, nişan günü yapılması kararlaştırılan hazırlıklar konuşulur ve gece ziyaret sona erer ![]() Nişan Urfa’da yapılan nişan törenleri başka illerimizde yapılan nişan törenlerine benzemez ![]() ![]() ![]() Nişan merasiminin çevrenin adetlerine göre kız evinde yapılması gerekir ![]() ![]() Kız evi nişan için gerekli hazırlıkları tamamlar ![]() ![]() Hazırlanan bu şerbetten damat adayının da içmesi arzulanır ![]() ![]() Kız evinin tanıdığı yaşlı bir hanım şerbeti alarak oğlan evine götürür, oğlan da yüzüğü parmağına takar ve şerbetten içerek nişanlanmış olur ![]() Nişan yapılan kız evinde gelin adayı giyinip hanım misafirlere “Hoş geldiyiz” diyerek misafirlerin yanında oturur ![]() Kirve kızı tebrik ederek oğlan evinin yaptırdığı yüzüğü onun parmağına takar ![]() ![]() ![]() Nişandan sonra Pazar ve Perşembe olmak üzere haftada iki gün oğlan evi tarafından kiralanan otomobillerle gelin adayı ve hanım akrabaları şehirde gezdirilir ![]() İki tahta çakarlar Arasından bakarlar Daha yaşım küçükken Biye nişan takarlar Hala hala heeey ![]() ![]() ![]() Bu gezmeler nişan gününden nikâh yapılacak güne kadar fasılalarla devam eder ![]() Nişanlanan erkek, kurban bayramında nişanlısına koç gönderir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Nikâh Nikâhı iki kısımda incelemek mümkündür ![]() Resmi nikâha yörede “Saray Nikâhı” denir ![]() ![]() ![]() 1 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Yörenin adetlerine göre nikâhın kız evinde yapılması gerekir ![]() ![]() Dini nikâh genellikle Pazar günü erken saatlerde yapılır ![]() Kız evinde, oğlan evinin göndermiş olduğu malzemeler şerbet yapılarak hazırlanır ![]() ![]() ![]() ![]() Hoca, vekillerden hangisinin kızın, hangisinin erkeğin vekili olduğunu sorar ![]() ![]() Son zamanlarda Belediye Sarayı’nda her iki nikâhın da yapıldığı görülmektedir ![]() Düğün Düğünün tarafların tesbit ettiği gün ve yerde yapılmasına karar verilir ![]() ![]() 1 ![]() 2 ![]() ![]() Gerçekte bu iki düğünü ayrı ayrı incelememizin sebebi, avrat düğünü; kız evinin hanımları ile oğlan evinin hanımları arasında yapılır ![]() ![]() ![]() 1 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gönderilen indekçiler ev ev dolaşarak düğün sahiplerinin yani kız ve oğlan tarafının davetini sözle iletirler ![]() ![]() Düğünün yapılacağı evin avlusunun büyük olması gerekir ![]() ![]() Düğünün yapıldığı gün, düğün evinde hiçbir erkek bulunmaz, daha doğrusu bulundurulmaz ![]() ![]() ![]() Düğünde enstrüman çalanların hiçbirinin gözü görmez ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Düğünde genellikle “dörtlü mendil”, lorke gibi mahalli oyunlar oynanır ![]() Düğün esnasında gelin oynatılır, gelin oynarken başına para çevrilir ![]() ![]() Düğüne yemek için getirilen yiyecekler, düğüne bir süre dinlenmek için ara verildiğinde yenir ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() Düğünde; iki ayak, abravi, girani, derik, dörtlü degenek gibi mahalli oyunlar oynanır ![]() Bu oyunlardan dörtlü degenek oyunu oldukça maharet isteyen oyunlar olduğundan düğünün en görkemli bölümünü oluşturur ![]() ![]() Bu iki oyun sırasında düğünün daha da coşkulu devam etmesini isteyen düğün sahipleri ise başını yukarıya kaldırarak kadınlara hitaben “Zılgıt çalmıyanın gişisi öle” der ![]() ![]() Bir tarafta düğün ve eğlenceler devam ederken diğer tarafta davetliler için yemekler hazırlanır ![]() ![]() ![]() ![]() Yoğurt koydum dolaba Bögın başım kalaba Küçücükken böyüttün Seni vermem Araba Kalaylı tas ayranı Sürmeli göz heyranı Seni doğuran ana Eder çifte bayramı Ellere vay ![]() ![]() ![]() Kız evi önünde söylenen türkülerden sonra, damadın elbiselerinin bulunduğu siniyi bir erkek işçi başına alarak mani, türkü söyleyerek yine aynı şekilde dönüp düğün yapılan eve gelirler ![]() ![]() ![]() Damat ise düğün evinde boş bir odaya arkadaşları ile birlikte girer ve getirilen çamaşırları ve elbiseyi giyer ![]() ![]() ![]() Çağırın Hakko’yı Geydirin sakkoyı Mibarek olsın ağa küvre Yengi de güvegi Getirin Melegi Geydirin yelegi Mibarek olsın ağa küvre Yengi de güvegi, diye Urfa’ya özgü (damatların elbise giyerken söylenilmek için besetelenmiş olan) bu türküyü söylerler ![]() Bu sırada damadın elbisesinin getirildiği sini içerisinde bulunan şeker ve metal paralar havaya serpilir, havai fişekler yakılır, kadınlar zılgıt çalarak bunu kutlarlar ![]() Düğünde hizmet eden işçiler, çalgıcılar sıra ile gelerek önce, tahtın bir yanında damadın yanında oturan küvre’den sonra da damattan bahşişlerini alırlar ![]() Diğer tarafta hazırlanan yemekler servis yapılmak üzere düzenlenir ![]() ![]() ![]() ![]() Kına Gecesi-Asbap Gecesi “Gelin” Perşembe günü gidecekse, Çarşamba akşamı; Pazar günü gidecekse, cumartesi akşamı (yani damadın elbise giydiği günün akşamı) yapılır ![]() Kız evinde hanımlar, oğlan evinde erkekler toplanır ![]() ![]() ![]() Gece saat onbire doğru oğlan evi tarafından kadın, erkek ve çocuklardan bir grup kına gecesi yapılan eve toplu halde yine türkü mani söyleyerek çalgıcılarla birlikte giderler ![]() Evleri sekilidir Toprehen ekilidir Eger babası yoksa Dayısı vekilidir Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Leblebi koydum tasa El vurdım basa basa Bizim gelin çok gözzel Azıcık boyı kıssa Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Gecenin karanlığında dar sokaklardan, kadınlar önde, çocuklar ortada, erkekler arkada olmak üzere toplu olarak yürürler ![]() ![]() Bu topluluktan ara sıra geriye kalmış bir hanım olursa, koruma görevini üstlenen erkeklerden biri “Ayallar öge” diyerek kadının hızlı yürümesini ikaz eder ![]() Portakalı oyarlar İçine kına koyarlar Evvel adi Fatma’dı Şimdi gelin koyarlar Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Bahçalarda pırpırım Yaprağı dilim dilim Biz Ahmedi everdıh Hasan’a Allah Kerim Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Kına evine iyice yaklaşıldığında ise genellikle, Çakmak çakmağa geldıh Kına yahmağa geldıh Ayşe Dayze ağlama Kıziy almağa geldıh Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Birkaç gün önceden kız evine gönderilen kına küvrenin hanımı tarafından bir kab içerisinde dua okunmuş süt ile yoğrulur ![]() ![]() ![]() ![]() Bu sırada kapı önünde bekleyen erkekler arasında bulunan çalgıcılardan biri kaval veya keman ile hüzünlü bir taksim yapar ![]() ![]() Kah gidelim Kınayı yak gidelim Gözele doymak olmaz Üzüne bak gidelim Merdivana Sarıl çık merdivana Yar sevmah yigit kârı Ne bilir her divana Bunun peşinden hanımların hepsi gelinin ağlamasına katılır, hep birlikte ağlarlar ![]() ![]() Bir yandan ağlama, bir yandan sevinç gösterisi, bazen iki aile arasında sözlü atışmaya, kavgaya dönüşür ![]() Küvre, gelinin avucunun içine bir altın koyarak kınayı yakar ![]() ![]() ![]() Kapı önünde bekleyen erkekler hep birlikte Urfalıyam ezelden Göynüm geçmez gözelden Göynümün gözü çıksın Sevmiyeydim ezelden Ağam olasan Ömer Paşam olasan Ömer Benim olasan Ömer Yetim kalasan Ömer, türküsünü söylerler ![]() ![]() ![]() Kınası yakılan gelin baba evinden ayrılmadan önce büyüklerinin ellerini, arkadaşlarının yüzlerini öperek gözyaşları arasında veda ederek ayrılır ![]() O yanı keçe bı yanı keçe Kız anasının emegi heçe Hala hala heey ![]() ![]() ![]() ![]() Oğlan tarafı gelini alarak kız evinden ayrılırlar ![]() “Masa üstünde bekmez Bı bekmez biye yetmez Şu Urfa’nın kızları Taksisiz gelin getmez ![]() “Ay doğar ayazlanır Gün doğar beyazlanır Gelin olacah kızlar Hem gider hem nazlanır” Hala hala heey ![]() ![]() ![]() Gelin, önceden hazırlanmış olan özel bir odada karşılanır ![]() ![]() ![]() ![]() “Su koydum su tasına Gül koydım ortasına Biz gelini getirdıh Ağamın odasına” Sâbahleyin, gelin ve beraberinde gelenlere özel olarak hazırlanmış kahvaltı sofrası hazırlanır ![]() ![]() Süpha Yemeği Gelin, damat evine getirildiği günün sabahı, gelin evinden başka bir yerde süpha yemeği merasimi düzenlenir ![]() Süpha; pirinç, şeker, et, çekirdeksiz üzüm, nohut, yağ gibi malzemelerle hazırlanır ![]() Yemekte; kuzu içi, Üzlemeli pilav, Etli pilav, tatlı olarak da zerde ikram edilir ![]() Süpha yemeğine istisnasız herkes davet edilir ![]() ![]() Yemek verme işi devam ederken damadı traş edecek olan berber gelip boş bir odada damadı traş eder ![]() ![]() Akşam vakti yaklaştığında damada da bu yemeklerden verilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Güvegi Hamamı Damat, evliliğin sabahı erken saatlerde akraba ve arkadaşları tarafından hamama götürülür ![]() ![]() Hamama davet edilen misafirler yıkanıp çıktıktan sonra damat da yıkanarak yine bu tahtta oturur ![]() Kutlamaları kabul eder ![]() ![]() ![]() ![]() Yemekten sonra arkadaşları, yakınları, damadı evine götürürler ![]() ![]() ![]() ![]() Duvak Günü Evliliğin ikinci günü duvak günüdür ![]() ![]() ![]() ![]() Oğlan evinden 8-10 yaşlarında bir erkek çocuk gelinin duvağını kaçırır ve duvağı damada götürerek damattan bahşiş alır ![]() ![]() Duvak kaçırma sabahleyin yapılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Duvak gününün akşamı ise gelinin annesi, kızını ve damadını “akşam yemeği”ne çağırır ![]() ![]() Gelin Hamamı Evliliğin onbeşinci günü (Cumartesi veya Perşembe) bütün dost ve akrabalar hamama davet edilir ![]() ![]() ![]() Genellikle Yıldız Hamamı’na gidilir (bu hamam şimdi yoktur) ![]() ![]() ![]() Hamamda bulunan bir tahtın üstüne halılar, minderler serilir ![]() ![]() ![]() ![]() Gelin ise güvegi hamamında olduğu gibi misafirlerden sonra yıkanıp kendisi için hazırlanan yerde oturur ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|