Mardin'de Kız İsteme - Söz Kesme Nişan - Düğün...

Mardin'de Kız İsteme - Söz Kesme Nişan - Düğün



Dünyamızda yaşayan ve yuva kurmak suretiyle üremeleri öngörülen canlı varlıklar içerisinde ilk sırayı hiç kuşku yok ki, İnsan almaktadır

Bir erkek ve bir dişiden oluşan çift, kurduğu yuvada yaşamını sürdürmekte ve üremektedir Bu işlevlerini yerine getirirken öncelikle bulunduğu yörenin ve sonra birlikte yaşadığı toplumun örf ve adetlerine, gelenek ve göreneklerine uymak zorundadır

Klan döneminden bugüne kadar gelen insanların evlenip yuva kurmaları zaman süreci içerisinde demokratik düzene gelinceye kadar şekillenmiş ve en son olarak, evlenen karı ve kocanın her türlü hak ve hukukları yasalarla korunarak düzene sokulmuştur

Ancak, her ne hikmetse gelin-kaynana”hame- kınne” çekişmesi ise, bir türlü bitmek nedir bilmemiş ve zaman içerisinde belki de gid gide daha da sivrilmiş, veyahut daha da ağırlaşmıştır

Gelin kaynana çekişmesi kesintisiz olarak zamanımıza kadar bütün haşmeti ve azametiyle süregelmiştir

Açık söylemek gerekirse, dünya kuruldu kurulalı GELİN-KAYNANA kavgası, alabildiğine devam etmiş bilinçsiz olarak, dur durak bilmeden bize kadar ulaşmıştır

Gelin-kaynana kavgaları, klişeleşmiş anlamsız olaylar yumağı olarak toplumların her kesiminde ilden ile, kasabadan kasabaya, köyden köye her ne kadar bazı farklılıklar gösteriyorsa da, bu anlamsız kavgalar üç aşağı beş yukarı, hep aynı şekilde ve aynı biçimde ve tarz da ve de ayni gerekçelerle iki tarafın zıtlaşması ile sürdürülmüştür

Gelin-kaynana zıtlaşmasının temelinde yatan gerçek, her iki tarafın adalet ölçüsünü, insaf ve merhameti, örf/adet, gelenek ve görenekleri bir yana iterek, kendi egolarının tutsağı olarak, her konuda haklı olduklarını kanıtlamak ve üste çıkma isteklerinden kaynaklanmaktadır

Bütün benliğini kapris ve kıskançlığın güdümüne tutsak eden kaynana diye nitelendirilen oğlan anası, kaynana konumuna gelmeden önce herkes tarafından her konuda normal düşünen, gerektiğinde danışılan, öğütleri dinlenen saygın bir kişi olarak kabul ediliyorken, kaynana olduktan sonra, geline karşı gösterdiği tavırlar nedeniyle saygınlığına gölge düşürür, danışılmayan, sözlerine güvenilmeyen, kavgacı, gelin düşmanı bir canavar gibi nitelendirilerek itibar kaybına uğramaktadır

Geline göre Kaynana, gelin tarafından mağdur edilmiş, her nevi hak ve yetkileri elinden alınmış, herkese haklı olduğunu ısrarla kabul ettirmeye çalışan ruhsal dengesi bozuk, sinirleri felç olmuş, agresif bir tip olarak tanımlanmaktadır

Kaynanaya göre gelin ise, bir an olsun boş durmayan, kaynanayı çatlatacak derecede türlü çeşitli melanet üreterek ortalığı toza dumana boğmayı pek de güzel beceren, bir sırtlan olarak nitelendirilmektedir

Kaynana açısından gelin, molla pabucu kadar uzun olan dilini olabildiğince uzatarak lafınızı ağzınıza tıkamasını bilen uyanık, laf ebesi, geveze, zevzek birisi olarak gösterilmektedir

Bu ahval ve şerait altında gelin-kaynana birbirlerini yerken altta kalan damat bu çekişmenin bedelini çok ağır ödemek durumunda kalmaktadır

Damadın ne durumda olduğu ne gelini ve ne de kaynanayı hiç mi hiç ilgilendirmemektedir Atalarımız boşuna bu konuya uyan birde ata sözü üretmişler

Atalarımız "keskin sirke küpüne zarar verir" demişler ama, gelin-kaynana kavgalarında meydana gelen her nevi maddî ve manevî hasarı-zararı esefle belirteyim ki, onların yerine zavallı damat çekmektedir

Yani, Kaynana ve gelinin bu olağanüstü tepişmesinin faturası ne yazık ki, her olayda olduğu gibi bu tür sürtüşmelerden uzak kalan, olası kavgalarla hiçbir ilgisi ve bilgisi olmayan "alavere dalavere Kürt Memet nöbete" olayında olduğu gibi “olayla ilgisi bilgisi olmayan yani “ğır u ğafıl- " durumunda kalan damada çıkarılmaktadır

Zavallı damat "ye veleed aleyk"! Sanki bir ELMA gibi mübarek Elmanın tamamı öz annesine veya başka bir deyişle Kaynana hazretlerine ait iken, dışarıdan gelen yedi yabancı bir kaşık düşmanı el kızı, bunun en az yarısına sahiplenmek istemektedir “Di gel alo çatlama” Yok yarısı yetmez, tamamı olsun diyerek uyanık kaynanaya rağmen, ortalığa pislik atmaya başlar

Sormazlar mı adama, "kımmete bıçi-külahın kaça" diye Yedirirler mi adama?

Gelin tarafından elde edilen bu haksız kazanımdan doğan sahiplenmenin kaynana tarafından bir türlü sindirilemez oluşu, gelin ile kaynana arasında meydana gelen kavgalara zemin oluşturmakta ve televizyonda ibretle seyretmekte olduğumuz Meksika dizileri gibi ömür boyu sürüp gitmektedir

Bu bitmeyen kavga illetine yakalanan gelin ve kaynana, birbirlerini iğnelemek, aşağılamak, rahatsız etmek için zihinlerini zorla*****, hiciv edebiyatına birçok dörtlükler kazandırmışlardır Gelinin, kaynanaya sataşmak için şiire döktüğü,



EVE SERDİM KİLİMİ

TUT KAYNANA DİLİNİ

AKŞAM OĞLUN GELENDE

KIRAR KAMBUR BELİNİ

dizelerini tespih çeker gibi bazen sesli bazen sessiz bir biçimde akşama kadar mırıldanarak kaynanasının asabını bozmaya, sinirlendirip onu yanlış şeyler yapmağa adeta zorladığına tanık olursunuz

Gelinin sitemini ister istemez duyan veyahut hisseden kaynana da hiç boş durur mu? Karşı taarruza geçerek,

DAM BAŞINDA YATIYOR

YEL YORGANI ATIYOR

ÖTE VAR KURU GELİN

KEMİKLERİN BATIYOR

gibi dizelerle gelini iğnelemeğe çalışır İş bununla kalsa yine iyi Ama her iki taraf da birbirlerini kızdırmak için bir sürü atasözleri ve vecizelerle olabildiğince “sinir savaşını” yıl, üç yüz altmış beş gün, bıkmadan usanmadan bu çekişmeyi – atışmayı sürdürürler

İşin en tehlikeli yanı ise, bu sinir savaşının kronikleşerek ileride “dünür savaşı” na dönüşmesidir

Geline karşı amansız bir iç savaş açan o çürük dişli, cadı kaynana, kendisinin de geçmişte gelin olduğunu hiç hesaba katmamadan dur durak bilmeden boyuna gelin aleyhinde slogan üretmek için zihnini beynini zorla***** “Yeni gelininin gözü kör olur” veyahut “Kadın var basbayağı, kadın var ev dayağı” gibi vecizeler yaratarak gelini kızdırmaya çalıştığını görürsünüz

Yalnız dünyadaki tüm kaynanaların tamamı kötü değildir herhalde İçlerinde iyi olanları da vardır, iyi yörede yetişeni de

Örneğin, Dünya küresi üzerinde gelmiş geçmiş ve gelecek kaynanaların en yumuşağının ve en uyumlusunun MARDİN’ de yetiştiğini gönül rahatlığı ile size söyleyebilirim

Gelin-kaynana ikilisinin gözle görülen uyumlarının nereden kaynaklandığını kesin olarak bilmiyorum ama, kanımca bu özellik, Mardin’in, tarihi İpek yolunun üzerinde oluşunun kazandırdığı yenilikler ile asırlarca kuşatmalarla, talanlarla, istilalarla, savaşlarla uğraşmasından dolayı gelin-kaynananın çekişmek için zaman bulamaması sonucu yumuşak bir imaj vermek zorunda kalmalarının bir sonucu olsa gerek diye düşünüyorum

Ama ne olursa olsun, "If-ne mın iş şuni buni-bırakın onu bunu", gerçek şu ki; Mardinli kaynanalar gerçekten gelinle en iyi anlaşan cinsten saygıdeğer annelerdir

Kaynanası ile birlikte oturan ve ayni evi paylaşan bir gelinin yüzde yüz mutluluğundan söz etmek mümkün değildir Ama, Mardinli gelin her türlü eziyete, cefaya rağmen gelinler içerisinde kaynanaya yüksek bir tahammül göstererek birlikte yaşamayı başarmıştır

Dünyada kaynanası olan bir gelinin mutluluğundan söz etmek olası değildir Kaynana, geline yakın olsa da uzak olsa da bu hal değişmez

Dünyada bir tek gelinin mutluluğundan söz edilir Kim diye merak ediyorsunuz değil mi? Söyleyeyim 0 bir numaralı gelin HAVVA ANAMIZ’ dır Zira Hazreti Ademin annesi yoktu

Her ne kadar kaynanalar bilerek veya bilmeyerek, haklı veya haksız olarak taşlanıyorlarsa da, Mardin’de kaynanaya düşman kesimi tarafından fazlaca saldırı olmamakta ve arzu edilenden fazla saygı duyulmakta olduğunu belirtmek isterim

İşin anlaşılması zor yanı ise, Mardin'de kaynanaya HAME denmesidir Çünkü, Hame kelimesinin bir iyi bir de kötü anlamı vardır İyi olanı himayeden türeyen ve koruyucu anlamına gelen Hame'dir Kötü anlamı ise, kuyu diplerinde toplanan çamur- balçık Hame adını alır

Kaynana işleri sessiz sedasız, gürültüsüz, patırtısız götürüyorsa gelinin koruyucusu olarak himaye eden anlamına gelen HAME adıyla anılmakta, bunun tersini yapan kaynanaya da "çamur" sıfatı uygun görülerek ona göre itibar görmektedir Kayınbaba da himaye eden baba anlamında, HAMÜ diye adlandırılmaktadır

İster Hame, isterse Hamü o1sun, her ikisi de himayeden türemiş iki kelimedir Anlayacağınız, himaye eden, koruyan demek oluyor

Bu koruyucular kimi koruyorlar acaba, diye soracak olursanız, tabii ki GELİN hanımı koruyorlar cevabını alırsınız Herhalde, Cımmo’nın karısı Sılto’yu korumuyorlar değil mi efendim,

Yeri gelmişken birde ”kuma”dan yani, Zırra’dan bahsedeyim Hamu ve Hame nasıl koruma ile ilgili ise Zırra’da zarar verme işi ile ilgilidir Bunun böyle olduğunu pek düşünen olmaz Ama doğrusu budur Mardinli ne de güzel bulmuş Kuma’nın karşılığını Zırra”zarar veren” olarak adlandırmış

İşte Mardinlinin inceliği burada yatıyor Öyle ya Kuma gerçekten, ilk eş olan bayana her bakımdan zarar veriyor Kuma aslında anlamsız bir kelimedir ve nereden türediği de belli değildir

Ama ZIRRA dedin mi, cük oturuyor Allah cümle hanımlarımızı zırra’ lardan korusun

Efendim, bu yazı dizimizde size Mardin’de KIZ İSTEME-NİŞAN veya (ŞERBET) Nikâh ve DÜĞÜN merasimlerinin nasıl yapıldığını, kimlere ne gibi görevler düştüğünü, ailelerin bu konudaki davranışları ile neden böylesine şartlı, şurtlu, adaplı, erkanlı merasimlere yöneldiklerini bir bir anlatacağım

Bu yazı dizisinden sıkılacağınızı tahmin etmiyorum Zira, Mardin’deki kız isteme, nişan, düğün gibi merasimlerin nasıl yapıldıklarını hepinizin merak ettiğini hisseder gibiyim

Dünyanın dört bir yanında “yuva kurmak” belli başlı birkaç kurala bağlıdır Toplumun kültür düzeyi, çağdaş, gelişmiş veya az gelişmiş olsa bile, bu prensipler, bu merasimler üç aşağı beş yukarı hep aynidir ve biri diğerine az çok benzemektedir

Özellikle Türkiye’mizde, ev kurma işlevi, her yörenin, Örf-Adet, Anane, Gelenek ve Göreneklerine göre şekillenir Mardin’de bu işlev, tüm yörelerimizin gelenek ve göreneklerinin birer hülâsasıdır diyebilirim

Mardin’li bu Gelenek ve Görenekleri bir güzel analiz etmiş, kendisine yarayan ve mantıklı olanı almış, gerisine pek itibar etmemiştir

Bazı yörelerimizde “ev kurma” konusunda hâlâ uygulanan, yürürlükte olan öylesine mantıksız gelenek ve görenekler var ki şaşar kalırsınız

21 asıra adım attığımız şu günlerde, fezada uydular cirit atarken, bilgisayarla her türlü hizmetin görüldüğü bir devirde böylesine garip ve insanın kabul edemeyeceği tarzda mantıksız göreneklerin kabul görmesi insana hüzün ve üzüntü veriyor

Dilerseniz bu garipsediğimiz törelerden bir kaçını sırf spor olsun diye birlikte görelim

Maksadımız bu mantık dışı olan töreleri uygulayan yörelerimizi aşağılamak veyahut onların onurları ile oynamak değildir Sadece 21 asırda ülkemizde hâlâ böylesi ilkel törelerin bulunabileceğini belirtmek içindir

Yörelerimizin birinde gelinlik kızları olan aileler, evlerinin damının sokaktan gözükecek bir yerine, boş bir şişeyi kıç üstü oturturlar Bu boş şişe, o evde evliliğe hazır bir gelin adayının mevcut olduğunu ve isteyenin bu kızı istemeğe gelebileceğini belirtmek içinmiş

Şayet bu boş şişe dama tepesi üstü oturtulmuşsa, o evde dul ve evlenmek arzusunda olan bir bayanın var olduğunu belirtirmiş

Daha başka bir beldemizde de, arzu ettiği kızı uygun bulmayıp istemeğe gitmeyen ana ve babasına isyan ettiğini belirtmek isteyen delikanlının, anasının ayakkabısını kapının eşiğine çivilediğini, veya sofraya gelen pilâvın ortasına kaşık diktiğini görürüz

Bu tarz hareketler, bir Mardinli için hiç bir anlam ifade etmemektedir 0 en doğru ve mantıklı yolu seçmiş ve o yolda devam etmektedir

Önce size Mardinlilerin evlilik konusundaki fikir ve düşünce tarzlarından bahsedeyim

Genel olarak, bir Mardinli, ileride boşanırım veya boşanabilirim düşüncesiy1e asla evlilik girişiminde bulunmaz

Mardinli kadın olsun erkek olsun, evliliği kutsal, iyisiyle, kötüsüyle, tatlısıyla, acısıyla, sevinciyle, kederiyle, taaa mezara kadar, eşlerin birlikteliklerinin sürebileceği bir kurum olarak görür

Bu düşünce ile yola çıkan Mardinli, bu işi tek başına asla yapmaz Mutlaka yanına iki garantör aile olarak kendi ailesi ile gelinin ailesini birlikte sürükler

Şimdi Mardinlilerin evlilik konusunu nasıl bir dantel iş1er gibi, bir inci dizer gibi, her taşı yerine oturtmak suretiyle sağlam bir temele dayandırarak nasıl yuva kurduklarını görelim

Tabii birlikte yapılan bu tarz hareketten, sonuçta evlenen çift te, onları evlendiren iki aile de kazançlı çıkmaktadır

Çünkü eşler arasında çıkabilecek en ufak bir zırıltıda, GARANTOR DEVLETLER (kızın ailesi ile oğlanın ailesi) hemen işe el atarlar, haklı, haksız tespit edilir, kulak çekilecekse çekilir, azarlanacak birisi varsa azarlanır, her iki tarafa AYN HAMRA Ü vinç MAFI- ihtar, tekdir gibi sözlü cezalar verilerek sonuçta evlilik kurumunun eskisi gibi sürdürülmesi sağlanır

Bu kadar sağlam bir temele dayandırılan bir yuvanın yıkılmasının ne kadar zor olduğunu belirtmeme gerek yoktur sanırım?

Namusla ilgili ekstradan fevkalade, aşırı kumar, alkole uyuşturucuya bağımlılık, yüz kızartıcı fiil, gibi zorlayıcı sebepler olmadıktan sonra, hiç bir Mardinli eşinden boşanmak suretiyle yuvasını dağıtmaz

Hiç dikkatinizi çekti mi? Boşanmış bir Mardinli tanıyor musunuz? Hele bir hafızanızı zorlayınız? Belki bir veya iki aile sayabileceksiniz, veyahut ta hiçbir aile

İşte bunun nedeni, en başta Mardinlinin evlilik konusuna verdiği önemden ve hassasiyetten dolayıdır Ayni zamanda mantıksal törelerine olan bağlılığından ileri gelmektedir

Şayet günün birinde boşanmış bir Mardinliye rastlarsanız, neden boşandığını hiç kimseye sakın sormayın Neden boşandığını size anlatayım

Boşayan veyahut boşanan kişi kesinlikle, “KENDİN PİŞİR KENDİN YE” usulü bir evlilik yapmıştır

Yani sokakta bulmuş, anne ve babasının bilgisi dışında anlaşmış, karşı taraf ta, aynı minval üzere hareket etmiş ve bir kalemde GARANTOR AİLELERİ ortadan kaldırarak topal bir evlilik yapmıştır

Eşler arasındaki kavgalarda araya girecek, olaya el koyacak, yangını söndürecek kimse yoksa, anlaşamayan çiftler “Kendin pişir kendin ye” usulüyle evlendiklerinden bu evliliğe son verirken "kendim ettim kendim buldum" türküsü söyleyerek yuvalarını dağıtırlar

Bu tür olaylar klinik olaylardır Çok ender rastlanır Şahsen ben eşinden boşanmış bir Mardinliye hiç rastlamadım, boşananı duymadım ve bilmiyorum

Ayrıca Mardinliler arasında boşanmaların olmayışı, gerek Mardinli hanımların ve gerekse erkeklerin evlilik konusunda çok iyi yetiştirilmiş olmalarından da kaynaklanmaktadır

Mardinli kadın, dörtdörtlük bir ev hanımı, tek kelime ile bir hanımefendidir Mardinli ev hanımı, evinin, mutlak hakimidir Ayni zamanda yuvasının hem Genel Müdürü hem de odacısıdır

Eşi, çocukları ve ailesi o’nun için birer tutkudur Mardinli kadın, zekidir, akıllıdır, fedakârdır, toleranslıdır, hamarattır, el becerisi çoktur, yuvasının esiri ve koruyucu meleğidir

Bu olağanüstü yetenekleri ile kocasını öylesine bir bağlar ki, japon yapıştırıcıdan daha kuvvetli, kopması mümkün değildir

Mardinli kadın, cesur, yaratıcı ve yapıcı bir zekaya sahiptir İster tahsilli olsun, isterse olmasın, hiç okuma yazması olmasın bu özellikler hiç değişmez ve her Mardinli kadında mevcuttur

Eğer Mardinliler arasında boşanmalar ve ayrılmalar olmuyorsa bunun tek etkeni Mardinli kadının olgunluğudur Kadın, bu olgunluğu sonucu erkeğini evine bağlar Her yükselen bir Mardinlinin arkasında mutlaka karısı vardır

Mardin kadını mükemmeldir de, Mardin erkeği mükemmel değil midir yani? Olur mu öyle şey Mardinli erkek te eşinden aşağı kalmayan özellikler taşıyan harikalar yaratan bir aile babasıdır

Mardinli erkeklerin büyük bir bölümünün her haliyle mükemmel olduğunu, arada bir canavarlaşmış erkeklerimizin de tek tük var olduğunu da üzülerek belirtmeliyiz

Mükemmel olan erkeğe bir diyeceğimiz yoktur ama, canavar olan erkek , eşinin bu yüceliği karşısında evde, haza kedi gibi, kedi de ne demek, pisi pisidir mübarek İcabında kazaen bir halt karıştırsa, bu Canavar erkek, yaptığı rezilliği eşi duymasın diye kim bilir neleri feda etmez ki

Tabii bu zatlar Mardin erkeklerinin toplam sayısı içerisinde devede tüy bile olamazlar Zaten nesli tükenen cinsten şeyler Belli bir yaştan sonra iğne yemiş balon gibi, fisss diye söner giderler ve O akıllı, zeki kadının eline düşerler Tıpkı kapana kısılan fare gibi Tabii bu tür kişiler hem çok azınlıkta ve hem de ender rastlanan cinsten dengesi bozuk kişilerdir

Mardinli kadın erkeğinin her açıdan performansını diri tutmak için genellikle keyfe keder eyleme girer ve afaki olarak da, kocasından şikayetçi olur

Bu şikayet bir nevi nazlanma,"ben buradayım arkadaş" der gibi bir duygu ile veyahut dağınık olduğunu zannettiği dikkatini bir noktaya odaklamak için şikayet ediyor sanki Bu tür şikayet İnsana pek ciddi bir görünüm vermiyor hani

Şikayetçi bayana, şikayet ettiği konuları sorduğunuzda da, ondan aklı başında mantıklı bir cevap alamazsınız Zira o da, sırf spor olsun diye öylesine şikayet ettiğinden neden şikayetçi olduğunu kesin olarak pek bilmez

Bana kalırsa, Mardinli kadın bu şikayetin altında da nitelik ve nicelik bakımından cinlik bir düşüncenin yattığını kocası üzerinde en yüksek dozdaki otoritesini tesis etmek veya azalan otoriteyi daha da sağlama almak için baş vurduğu bir yol olsa gerek gibi geliyor bana, ne der siniz, yanılıyor muyum?

Bu konuda birkaç sondaj ve araştırma yaptım, bu sebeple bu kanıya vardım Bunu da bir bilgi olsun diye Mardinli erkeklere iletiyorum

Ey Mardinli erkekler Şayet eşiniz sizden şikayetçi olursa, aldırmayın, bu şikayeti size olan bağlılığının bir göstergesi olarak görünüz ve şikayetlere kulak asmayınız Ama sakın ha, şımarmayın

Mardinli erkeği yücelten karısıdır demiştim Evet gerçektende bu böyledir Mardinli kadının onuru her şeyin üstündedir

Evliliğinin yürüyemeyeceğini anladığı anda, en uygar yoldan yaşam savaşını tek başına göğüslemek üzere yola koyulur

Mardinli kadın iş bilir, maharetli ve el becerileri çoktur Aç kalmaz Onda istikbal korkusu ve endişesi yoktur En kötü şartlarda dahi, hizmetçilik yapar, meşru yollardan nafakasını temin eder, hiç kimseye el avuç açmaz, ne vicdanına ve ne de namusuna leke getirmez

Hiç kötü şöhret yapmış bir Mardinli kadın duydunuz mu? Duyamazsınız, göremezsiniz, çünkü, Mardinli kadın aciz değildir Onurludur, tufeyli, asalak ve ianeci bir tıynette değildir Ondaki bu özellikler varken ve gelecek korkusu yokken neden yanlış yolu seçsin ki

İşte, Mardinli kadının bu denli büyüklüğü Mardinli erkeğin düzenli, evcil ve aranan bir erkek tipi olmasını gün ışığına çıkarmıştır

Onun için Mardinli bir erkekle evlenen kadın nasıl mutlu oluyorsa, Mardinli bir kadınla evlenen erkek te, ayni şekilde mutlu bir yaşam sürer

Kimileri Mardinli erkekleri KILIBIK’lıkla itham ederler Bu bir bakıma doğrudur Eşine sadık ve eşinin sözünden çıkmayan bir efendi, tartışmasız bu özelliğe sahip olur Ama gel gör ki kazın ayağı böyle değil

Kadın Mardinli olursa ister istemez erkek su katılmamış kılıbık olmak zorundadır

Zira, karısı şefkatiyle, sevgisiyle, özverisiyle, aşkıyla, meşkiyle, aklıyla, zekasıyla onu öyle sıkı sıkıya bağlamış ki, öylesine bir sarhoş etmiş ki, mübarek gözünün önünü göremeyecek kadar deli divaneye dönmüş bir efendi olmuş çıkmıştır Fena mı yani Beyaz teslim bayrağı bayrağını vermiş eline salla ha salla

Sonra eskiden kılıbıklar eşlerinden dayak falan yerlermiş, ne ayıp şey değil mi? 21 asırda artık, insan hakları var, Helsinki senedi var, Paris antlaşması var, demokrasi var, özgürlük var, bu nedenle ne dayak var nede kötek Dayak; okullarda, Polis Karakollarında, asker ocağında bile kullanılmıyor artık

Esasında Mardinli erkek te, sorumluluk bilinci tam, şefkatli, çalışkan, iş bilir, evcil, gözü dışarıda olmayan, hayatının her saniyesini eşi ve çocukları ile yudum yudum içmeğe gayret sarf eden mükemmel bir baba, iş olduğunda zaman mefhumu tanımayan ve aralıksız 24 saat çalışabilecek performansta olan, emeklilik kavramını tanımayan, iki ayağının üzerinde durabildiği müddetçe çalışmasını sürdürebilen acayip bir aile reisidir Hülâsa Mardinli erkek, çok iyi bir eştir

Mardinli erkek lider yaradılışlıdır Yani anadan doğma şeftir Pek kimsenin emri altında çalışmaktan hoşlanmaz Ne yapar eder, kendi tezgâhının mutlak sahibi olmak için çırpınır ve tezgâhının sahibi olur

Hiç dikkat ettiniz mi? Süfli işte çalışan bir Mardinli gördünüz mü? Veyahut bir başka deyişle, basit işler yapan bir Mardinli tanıyor musunuz? Belki bir iki kişi vardır Ancak, onların da mutlaka bir illetleri, bir sorunları vardır

Mardinli erkek, her türlü harcamalarına özen gösteren tutumlu, har vurup harman savurmayan, hesabını kitabını bilen bir kafa yapısına sahiptir

Yaşamayı ve yaşatmayı sever Teknolojinin bütün nimetlerinden azami derecede yararlanma yollarını arar ve istediğini elde etmek için gecesini gündüzüne katarak çalışır

Kültürlü ve ileri görüşlüdür Yobaz değildir Uygar toplumların en uygar olanına dahi, taş çıkartacak kadar uyum sağlamakta zorlanmaz

Mardinli erkek politikayı pek sevmez Ama bilinçlidir Genel seçimlerde kime oyunu vereceğinin bilincindedir ve en doğrusunu yapar

Örneğin; 1950 seçimlerinde gayet açık bir biçimde, iki sağcı, iki solcu, bir bağımsız milletvekiline oy vermekle siyaset alemindeki normal düşüncelerini göstermişti

Mardinli, hayat arkadaşını hiç kimsenin baskısı olmadan kendi özgür iradesi doğrultusunda seçer Bu seçiminin sonucunu en yakın aile bireyine aktarır

Böylece bu konunun tartışması yapılır Olumlu sonuç alındığında, zaman yitirilmeden derhal istenmek üzere kız evine baş vurulur

Bu tarz, dışardan görü1düğü üzere sanki bir görücü usulü gibi görünüyorsa da, asla öyle değildir Çünkü, bizlerde kadın erkek arasında kaç göç olmadığı için, kız ve erkek birbirlerini daha önceden birçok kez görmüş, tanımış, birlikte sohbet etmiş veyahut herhangi bir toplulukta bir araya gelmişlerdir



Her ikisinin özgür iradesi doğrultusunda töre işlemeğe başlar Törenin gidişatını aileler yürütür ve onların himayesinde her şey titizlikle en ince ayrıntısına kadar yapılır

Şimdi de izninizle bu merasimleri sırasıyla görelim Önce;

KIZ ARAMA, adayının tespiti ve KIZ İSTEME nasıl yapılır, onu görelim:

Ailesi tarafından evlilik çağına eriştiği karar altına alınan kız veya erkek için vakit geçirmeden bir eş aranmağa başlanır Evlenmesi istenen gelin ve damat adayına ailesi tarafından bu konu ile ilgili olarak hafif yollu bir yoklama yapılır

Çünkü, evlenme yaşı geldiği halde evlenmek istemeyen kız veya erkek, kendi hallerine bırakılırsa evlilik yaşını aşarak evde kalma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilecekleri düşünülmektedir

İleride evde kalmış kız kurusu olmak veyahut tohuma kaçmış bir erkek olarak kalmak pek de hoş bir durum olmasa gerek Bu hem doğanın yasalarına aykırı ve hem de anne ve babaya ekstradan bir yük teşkil eder

Bu nedenle evlenme çağına erişmiş kız ve erkekler aileleri tarafından evliliğe doğru adeta iteklenirler

Bizde minimum evlenme yaşı, kızlar için 18, erkekler için askerlik görevini yapmış, işini kurmuş, evlilik bilincine erişmiş olma koşuluna bağlıdır

Mardin’de bir erkeğin evliliğe hazır olduğunu belirtmek için, (CEBÜ İ HIŞ, IBBÜ İ HIŞ) yani cebi dolu, koynu hazır deyimi de kullanılır

Bizde genellikle erkek için kız aranır Bazen de kız için erkek arandığı ve aileye iç güveyi olarak istendiği görülmüştür Ancak, kız isteme olayı ne tür olursa olsun, töre kız isteme şekline dönüştürülerek sonuçlandırılır

Evlenecek erkekler için kızlar evlerde adeta nöbet tutmaktadırlar Gelin adayı kız ya ev kızıdır veya bir işte çalışıyordur

Her ne durumda olursa olsun, anne ve baba, kısacası ailesi, kızın da onayını almak suretiyle evlenme konusundaki tüm yetkilerini kızları adına kullanır

Bu yetki gelin adayı olan kızdan veyahut damat adayı olan erkekten kullanılmak üzere cebren zorla, karakuşi bir hükümle, alınmış bir yetki değildir

Bu yetki tamamen evlenecek çiftin kuracakları yuvanın sağlam temellere oturtulması ile töre gereği bu işlerin eksiksiz ve hatasız yapılmasını sağlamak içindir

Evlenecek adayların kültür düzeyi ne olursa olsun, bu töre ayni şekilde işler Yürürlükteki törenin mantıklı, çağdaş ve sağlam bir akitle mücehhez olduğunu unutmamak gerekir

Bir kere evlenecek çiftler için, kızın ailesi ile oğlanın ailesi olarak iki garantör aile mevcut

Bu iki garantör aile, eş1er arasında hafif olsun şiddet1i olsun, ileride doğabilecek herhangi bir ihtilaf, geçimsizlik, ve buna benzer olayları yok etmek için ara buluculuğa ve yangın söndürmeğe peşinen soyunmuş kişilerdir

Bu iki garantör aile ayni zamanda, ara-bulucu, yapıcı, yargılayıcı, karar verici ve yuvanın sağlamlığına zarar verecek olan karabulutları dağıtmak üzere her türlü tedbiri almakta yetkilidirler Bu iki aile büyük bir gayret, dikkat ve özen göstererek yuvanın sağlıklı bir biçimde sürdürülmesini sağlar

Genel olarak, kız bakma işi, damat adayının işaret edeceği istikamette hareket eder Kız bakmağa, anne, abla, hala, teyze, çok yakın bir aile dostlarının etkili ve yetkili bir hanımı, bu işle görevlendirilir

Birkaç hanım bir araya gelerek, ellerinde göze batmayacak derecede ve mütevazı bir hediye alarak, damat adayının işaret ettiği kız evine bir öğleden sonra oturmaya giderler

Kızın anne veya ablasına, varsa teyzesine, kızın sözlü olup olmadığı, bir bağlantısının bulunulup bulunmadığı laf arasında, desise ile hafifçe çıtlatılır

Alınan cevap şayet olumlu ise, oğlan tarafı cesaretlenerek ağızlarının fermuarını biraz daha açma fırsatı elde ettiklerinden gelin adayı hakkında daha fazla bilgi almaya gayret gösterirler

Sonuçta, Oğlan tarafı, kız tarafının olaya sıcak baktığını kesin olarak hissederse, geliş nedenlerini o anda açığa vururlar

Ancak, hanımlar, yetkili olmadıklarını ve durumu kızın babasına veya aile büyüğü erkek kimse, ona aktaracaklarını ve alınacak cevaba göre kendilerine haber verileceğini belirtirler

Bu ziyaret esnasındaki her türlü ikram, özellikle gelin adayı kız tarafından yapılmaktadır Şayet damat adayı bir başka gelin adayını işaret etmişse oğlan tarafı ikinci kapıyı da çalarlar Yine ayni prosedür işler Sonuçta kız evinden gelecek cevaba intizar edilir

Oğlan tarafına yeşil ışık yakan Kız tarafında bir heyecan başlamıştır artık 0 akşam eve gelen erkeklerine yemek dahi yenmeden, aktardıkları ilk havadis bu oluyor

-Ahmet, gördün mü? Senin kız gidiyor Vallahi Hüsnü Amcalar senin Fatma’ya bakmağa geldiler Bizden haber bekliyorlar Ne dersin?

Ahmet, büyük bir hışımla, sanki kızı kaçıracaklarmış gibi

-Nereden çıktı bu Fatma yı istemek! Yok öyle şey Benim kız ufak Sonra, Hüsnüleri bilirim Cimri ailenin teki onlar Kızımı aç korlar Vermem Sen de sus ve bir daha bu konuyu ağzına alma, diyen baba, eşine diklenir

Hani demiştim ya, Mardinli kadın akıllıdır diye Yalnız akıllı olsa yanmam Üstelik zekidir de Akıl ile zekâ bir araya geldi mi, bu fende Ahmet ne yapsın

Neyse Ahmet karnını IKBEBET(içli köfte) ile bir güzel doyurmuştur Ayranını içmiş ve kallavi bir fincanda kahvesi önüne gelmiş, sigarsı da elinde Yan gel yat Osman misali Karnı doydu ya Artık şimdi sıra hanımda Bakın nasıl ikna edecek Ahmet’i;

Kız bulaşıkta Annesi babasının yanında Beyin yıkamağa hazırlanır

-Ahmet! Biliyor musun, Fatma kaç yaşında?

Ahmet:

-18 ine yeni bastı ne olacak yani

Karısı:

-Öyle deme, öyle deme Bey, Allah korusun, gelen kısmet iyi, Vallahi iyi, bunu teperse Allah’ın gücüne gider, sonra kız da istiyor

Babası, şöyle bir düşünür, kahveden bir fırt, sigaradan bir nefes, tekrar kahveden sesli bir fırt sigaradan çok derin bir nefes çektikten sonra patlar

Yahu sen zaten kararını vermişsin, bana neden bu kararı onaylatıyorsun ki Sen akıllı bir kadınsın, oğlanın annesini sülâlesini benden iyi tanırsın, hoş kızımın kötü bir yere gitmesini zaten istemezsin, sen uygun buluyorsan tamamdır, diyerek öylece bir iki naz niyazdan sonra babaya tasdik mührü bastırılır

Şimdi artık ertesi gün olayı oğlan evine uçurup ve “Fatma’yı istemeğe gelebilirsiniz” haberini ulaştırmaya kalıyor

Bu habercilik hizmet sektörü her yörede olduğu gibi Mardîn’de de bu konularda deneyimli becerikli, lafazan, (Im’ak’kale-im’lev’bede) ağzı kalabalık, Osmanlı ağzı tarzında, isim tamlamalarını iyi kullanan en çarpıcı, en can alıcı lâfları bulup anında söyleyen, birkaç hatun vardır

Kız tarafına yakın olan biri çağırılarak oğlan evine haber salınır ve öylece oğlan evinin kız evine gelecekleri gün gündeme gelir, takvim tespit edilir

Bu lafazan kadın haber götürüp getirirken iki taraftan iltifat, iki taraftan ikram ve bahşiş gibi bir sürü menfaatler de sağlar Zaten aileler bu hatuna seve seve verirler

Oğlanın ailesi bu haberi alır almaz, aile meclisini alelacele topla***** durumu başından itibaren masaya yatırır Bu konuda bütün aile bireyleri bir bütün halinde fikir birliği içerisinde olaylara bakarak, düğünün her açıdan eksiksiz ve hatasız yapılması için gereken özeni göstermek üzere durum belirler

Tabii ki, fikir birliği içerisinde olan oğlan ailesi, damadın da onayını almak suretiyle istemeye gidilecek günü tespit edip kız evine haber gönderirler

Gelecek haber onaylanırsa, iki aile de o günün aile şeref1erine uygun eksiksiz ve kusursuz olması için her türlü tertibatı almak üzere büyük bir gayret sarf ederler

Farz edelim ki; kız isteme günü geldi çattı Kız evinde neler olup, bittiğini bir görelim bakalım

Kız evinin durumu: Mevsime göre sıcak havalarda meyve veya hava soğuksa her türlü kuru yemişle tepeleme dolu genişçe bir sini, misafirlerin kabul edildiği salonun uygun bir yerine ve her misafirin rahatlıkla uzanabileceği bir yere yerleştirilir

Damadın ailesini ilk defa kabul eden Kız tarafı, yaptığı bu ikramın, oğlan tarafının gelecekte kız tarafına yapacağı ikramdan daha mükemmel olmasına özen gösterir

Dünürler arasında başlayan bu ilk yarış, bir nevi hava atma veyahut oğlan tarafına bir göz dağı vermek gibi bir duyguyu çağrıştığını hissedersiniz

Diğer yandan, misafirin kabul edileceği yerin temizliği, çay kahve fincanlarının en iyisinin dikkatle seçilerek ayrı yerlerde tutulması, kaşık, çatal gibi malzemelerin kaliteli olmasına azami dikkat edilir

Meşrubat ayrı yerde, koruma altında Kahve taze çekilmiş, içine bir miktar kaküle konmuş, rayihasından geçilmiyor Seylan malı halis çayları aranıp buldurulmuş

Sabırsızlanan kız tarafında, geciken misafirlerin ne zaman gelecekleri heyecanı yaşanıyor

Oğlan tarafına ikramın büyük bir bölümünü yapacak olan Gelin adayı iki dirhem bir çekirdek, süslenmiş püslenmiş, heyecandan kalbi duracak gibi ayakta zor duruyor

Mardin’de kaçgöç olmadığı için bu tür toplantılar bizde kadınlı erkekli oluyor Başka yörelerdeki gibi, haremlik selamlık şeklinde değildir

Genellikle eşler karı koca yan yana, gençler ise yine karışık nizam oturur ve büyükleri kulakları ile gözleri ile dikkatle izlerler Bu tür toplantılarda gençler genellikle hiç konuşmazlar Ancak sorulara cevap verirler Söz büyüklerindir

Bir de Oğlan evinin durumunu bir görelim, bakalım bu diyarda neler oluyor

Burada da göze çarpan en önemli şey hummalı bir faaliyetin varoluşudur Damat adayı süslenmiş, kokular sürünmüş, en yeni giysilerini sırtına geçirmiş, Nusaybin serçeleri gibi boynu bükük olarak anne ve babasının yanında “imdat, kurtarın beni” diye feryat eden bir tavırla “ya sabur” çekmektedir

Anne, baba, görümceler, dayı, teyze veya halalar varsa onlarda kendi imkânlarına ve zevklerine göre giyinmiş, altın ziynet eşyalarının tamamını takmış takıştırmış olarak, kız tarafına caka satmak ve birazda hava atmak üzere hazırlanmışlar

Akşam yemekten sonra ki bu saat, bizde akşam ezanından sonraki vakit olarak bilinir Oğlan tarafı kız evine doğru hareket eder

Şimdide tekrar kızın evindeyiz Oğlan tarafı gelmiş, selamlar sabahlar edilmiş, hal hatır sorulmuş, ve ikramlar başlamıştır

İlk önce bir kahve ikram edilir Arkasından çay faslı başlar Pasta veya börek türünden çeşitli nesnelerle ortalık dolar boşalır

Bir müddet sigara içimine devam edilir Hemen ara vermeden, meyve veya kuru yemiş ortaya getirilir Onlarda yenir tekrar çay arzu edene servis yapılır

Tabii ki kız tarafı artık eğilip kalkmaktan ikram nedeniyle gidip gelmekten yorgunluk emareleri göstermek üzere iken oğlan tarafının en etkili ve yetkili kişisi bir dakika izin isteyerek maruzatı olduğunu beyan eder

Ortalık birden sessizleşir Sinek uçsa kanatlarının sesi duyulacak sanki Herkeste bir nefes almama durumu mevcut, neredeyse vatandaşlar akciğer travması geçirecek gibi

Herkesin gözü kulağı bu zatın ağzından çıkacak kelimelerde

Oğlan tarafının bu etkili ve yetkili zatı söze şöyle başlar

“Efendim sebebi ziyaretimiz, hayırlı bir iş içindir Bizler aile olarak sizleri tanıyor ve sizinle bir arada bulunmaktan büyük bir onur duyuyoruz Hele hele birde işin içine akrabalık gibi bir kavram girerse, ki bu bizim aile için büyük bir gurur ve onur vesilesi olacaktır Bu sebeple:

Bismillahirrahmanirrahim, Allah’ın emri ve Peygamber Efendimizin kavli ile kızınızoğlumuz ya istiyoruz Çocuklarımız birbirlerini görmüş beğenmiş, bizlerde onların bu arzusu üzerine size bu teklifi getirdik, kabul etmeniz halinde bizleri çok memnun ve mesut edeceksiniz”, der ve susar

Kız tarafının etkili ve yetkili zatı da, bu konuşmaya cevaben,

“Efendim, iyi, güzel, hoş söylersiniz, Allah yazmışsa olur İnşallah” der, ve o da sesini keser Ortalık yine sessiz, nefesler tutulmuş ve oğlan tarafının konuşması beklenir Oğlan tarafının vekili, bu kez de,

“Efendiler, bu işi savsaklamanın, uzatmanın alemi yok bence Biz sizin aile ile şereflendik, kızınızı öz kızımız gibi sevdik, he deyin de bu işi burada bağlayalım, ne dersiniz”, der

Kız tarafından kısa bir sessizlikten sonra, vekil kişi,

Kızın ailesini şöyle bir gözleri ile tarar, hazırda bulunan gelin adayı kıza bakar, süzer, bir pozlar, bir pozlar, bir hava bir hava hiç sormayın, sonuçta bir iç geçirdikten sonra,

“Yine bizi alt ettiniz, verdik kızı gitti, hayrını görün, Allah mesut etsin”, der demez, ortalık bir fırtınaya döner

Kız ve erkek tarafından gelenler ikili üçlü birbirlerinin boyunlarına sarılmalar, birbirlerini kutlamalar, öpüşmeler, teşekkürler, minnet ve şükran kelimelerinin bini bir para yerlerde sürünürcesine birbirlerine yağ çekmek sürüp giderken her iki tarafta hızını almış olacak ki durulurlar

İki tarafta sakinleştikten sonra hazırda bulunan en muteber kişilerden biri tarafından söz yüzükleri takılır

Artık gelin damadın yanına oturmağa hak kazanmıştır Kız ve oğlan anne ve babalarının ellerini öpüp hayır dualarını aldıktan sonra o toplulukta bulunan tüm vatandaşlarla tokalaşır öpüşür ve bir kenara geçip yan yana otururlar

Artık kız tarafı bu mutlu an için yeniden çay faslına başlar Sohbetler ikili, üçlü, dörtlü guruplar halinde sürer gider

Bu tür toplantılarda biz Mardinlilerin sohbeti tarihe geçecek derecede ilginçtir Dünya rekorları kitabına geçecek cinsten bir şey Neden diyeceksiniz

Öyle kalabalık bir guruptaki tüm fertler ayni anda konuşmalarına rağmen nasıl anlaşabildikleri konusunda bilim bile aciz kalmıştır

Zira bir insanın iki kulağı ve bir ağzı var Düşünün bir kere, karşınızdaki şahıs konuşurken siz de konuşuyorsunuz Onun sözünü bitirmesini beklemediğiniz gibi o da sizin sözünüzü bitiripte öylece konuşmayı beklemeden ayni anda her ikiniz birden boyuna laf üretiyorsunuz

Bu laflarda da fikir akımı var, yani, deli saçması falan değil bu konuşmalar Her ikinizde meramınızı gayet güzel anlatıyorsunuz Bu yetmiyormuş gibi kulağınızın biride, bitişiğinizde oturup ayni tarzda konuşan bir başkasında

Gerektiğinde kulak misafiri olmuş, ona dahi laf yetiştirip, ondan cevap alabiliyorsunuz Bu ancak milyonlarca programlı bir bilgisayarın bile karıştıramayacağı bir özellik olsa gerek Helâl sana Mardinli İşte bu birlikte konuşup anlaşabilmemiz bizi tanımayan bir çok Mardinli olmayanın tuhafına gidiyor

Adamlar nasıl anlaşabildiğimize şaşıp kalıyorlar Ne yapalım, “Adım Hıdır elimden gelen budur” Biz böyleyiz işte, bu özelliğimiz rekorlar kitabına geçebilecek bir haslet değil midir Allah aşkına?

Bu tür konuşmalar gecenin geç saatlerine kadar sürmüş ve herkeste bir çözülme başlamıştır Oğlan tarafı arzularına kavuşmuş olarak kız evinden Allahaısmarladık diyerek ayrılıp evlerine giderler

Ancak, gerek kız evinde ve gerekse oğlan evinde yine bu toplantılar basına kapalı olarak sabahın erken saatlerine kadar devam eder Konu ayni konu, yeni evlilerin YUVA KURMA sorunu etrafında yoğunlaşır

İşte bu kız isteme faslının ilk etabı böylece bitmiş, artık NİŞAN (ŞERBET)’a doğru yol alınmak üzeredir

İki tarafta da bir heyecan başlamıştır Oğlan tarafı ile kız tarafının mutabık kalacakları bir yakın tarihte Nişan törenini yapmak üzere anlaşırlar Nişan töreninin tüm mali portresi gelin tarafına aittir Sadece nişan yüzükleri hariç Oğlan kıza, kız oğlana almak suretiyle bölüşürler

N İ Ş A N (ŞERBET):
Sözü kesilen çift, artık evliliğe ilk adımı atmış ve sorumluluklarının bilincine yavaş yavaş ermektedir Kız ve erkek tarafı nişanın gerek tarihi ve gerekse yeri konusunda tam mutabakata varmışlardır

Genellikle bu takvim, her zaman kız tarafının arzusu istikametinde oluşur Yani, Nişan merasiminin nerede ve nasıl olması gerektiğini kız tarafı tayin eder ve erkek tarafına bildirir

Çünkü nişanın emniyeti, kusursuz ve eksiksiz yapılması tamamen kız tarafına ait olduğundan erkek tarafı bu sorumluluktan kaçmak için kız tarafını bu konuda serbest bırakır ve kız tarafının tüm isteklerini onaylar

Nişanda, kız ve oğlan tarafının birbirlerine bohça alma-bohça verme işlevi vardır Kız tarafı oğlan tarafına, hazırladığı bohçanın içerisinde genellikle bir takım elbiselik kumaş, şimdilerde dikilmiş konfeksiyon takım, bir şöva1ye yüzük, kravat, gömlek, iç çamaşırı, pijama, bornoz, tıraş takımı, kol düğmesi, parfüm, losyon, elektrikli tıraş makinesi, vbgibi eşyalar gayet güzel sim işlemeli bir bohça içerisinde veya lüks bir valize yerleştirilerek birkaç kişi refakatinde ve bir sini baklava, pasta gibi tatlı ile birlikte oğlan evine gönderilir

Oğlan tarafı da, kız için hazırladıkları valiz veya bohça dediğimiz olaya, iç çamaşırı, çoraplar, elbiseler, yazmalar, eşarplar, manto, pardösü kaban gibi giysiler, tuvalet ve makyaj takımları, parfümler, losyonlar, güzellik kremleri gibi eşyalarla birlikte 3-4 kilo ağırlığında birde kelle şeker ve yeteri kadar toz kına gönderilir

Bu kelle şeker, nişan töreninde ikram edilecek şerbetin içerisine tatlandırıcı olarak kullanılmak üzere gönderilir Tabii bu şeker semboliktir

Toplantı yerinin orta yerine yakın bir yerde şerbet servisini yapmak için yer ayarlanır ve dağıtmak için en az birkaç kişi görevlendirilir

Nişan törenin tüm hazırlıkları bitince salonun orta yerine damat ve gelin için iki sandalye konur Gelin ve damat bu iki sandalyeye oturup nişan yüzükleri takılıncaya kadar öylece gelen gidenin incelemesine sunulur gibi boy gösterirler

Nişan yüzüklerini gelin damada, damat da geline takabildiği gibi bir muteber kişi tarafından da her ikisine takılabilir

Yüzükleri takılan çift, ilk önce anne ve babalarının ellerini öper, daha sonra hazır bulunan cemaati dolaşır el sıkışırlar ve geçip onlara ayrılan yere oturup beklerler

Nişan törenini yöneten kişi bir anonsla takı takmak isteyenler buyursun diyerek, damat ve gelini salonun orta yerine çağırır, ve sıra ile takı takacaklar etrafa göstere göstere ve nişan törenini yöneten kişi bu takıyı takanın da adını vermek suretiyle cemaata ilan eder

Bu işi en iyi bizler yapıyoruz Burada kaçamak olmuyor Kim ne takıyorsa ilan edildiği için sonradan bu takı işinin pek lafı olmuyor bizde Çünkü her şey o anda olmuş bitmiştir Taktımdı, takmadımdı, taktıydı, takmadıydı veya az taktı çok taktı gibi laflar bizim nişanlarda ve düğünlerde pek olmaz

Artık nişan yüzükleri takılmış, takılar takılmış ve nişan ŞERBETİ’nin ikramı başlamıştır Pasta tabakları ellerde veya açık büfe olarak ta servis düzenlenmektedir

Nişan töreni genellikle bizde çalgılı oluyor Şayet Mardin’de yapılıyorsa mahalli saz heyetleri çağırılır Çalgılar çalınır, herkes oyuna kalkar, kadınlı erkekli, salonun orta yerinde herkes bildiği kadar boy gösterip çalgının ritmine uymak üzere kıvırtır durur

Bu işin meraklıları da vardır elbette Kalk dersin kalkmaz nazlanır, birde kalktımı oturtamazsın 0 kadar oynadığı yetmiyormuş gibi birde çalgıcılardan oynamak için oyun havası ister Hem söyleyip ve hem de oynayanlarımız dahi vardır bu topluluğa iştirak edenler arasında

Hazır bulunan cemaat özellikle beraberlerinde birer eğlencelik te getirmeyi ihmal etmezler Kabak çekirdeği ve özellikle kavun çekirdeği, buna Mardin’de “BIZR-ID-DEY” (verem çekirdeği) derler

Merasim boyu bu minik çekirdeği çitler dururlar Yerler mezbeleye döner Nişanın yapıldığı yer batmıştır Ama, önemseyen pek olmaz, tören sonunda oğlan evinden birkaç kişinin de yardımı ile bu çöpler bir güzel temizlenir olur biter

Bu nişan töreninin bir özelliği de DEFTER konusudur DEFTER bin nevi envanter, bilânço veya damat tarafından yerine getirilmesi gereken taahhüt ve ona teslim edilen malların bir döküm listesidir

Ama içeriğini teşkil eden rakamlar abartılarak yazıldığı için, ihtilaf vukuunda cezai müeyyideyi gerektirecek bir resmi belge sıfatını taşımaz

Örneğin, defterin içeriğinde muhtelif cinsten 10 adet terlik yazıldığını farz edelim Bu terliklerin beheri o gün için 10 bin liradan alınmışsa, bu on adet terlik deftere bir milyon Türk Lirası olarak kaydedilir

Evlendirilen kızın değeri, her ne kadar bu şekilde abartılarak şişirilen rakamların büyüklüğüne göre ölçülmüyorsa da, bir gelenek olarak defter töre gereği geline eşdeğer olarak gösterilir Hatta Emine hanım Esma hanıma bu konuda nispet dahi eder

Benim kızımın defteri tam 86 Milyon tuttu da, kızım ucuza gitti

Hele Esmanın kızının defteri o kadar şişirdikleri halde 35 Milyonu geçemedi diye de defter yarıştıranlarımız dahi vardır

Ama yinede bu defter hazırlanır ve oğlan tarafına verilir Kız tarafının istekleri bir bir sıralanmıştır bu defterde

Oğlan tarafı dikkatle inceler bu defteri Kız tarafı, bu deftere, bir adet 5 i birlik, inci kolye, 4 çift burma bilezik, 4 çift inci küpe, yüzükler, 3 metre zincir, manto, kürk, ayakkabılar elbiseler vb istekleri yazılır

Oğlan tarafı yapabileceklerini onaylayıp, yapamayacaklarının üzerini çizmek suretiyle kız tarafına iade ederler Tabii bu deftere damadın borçlu olarak yediemin olarak imzası da alınmıştır

Kız tarafı oğlan tarafının kabul edip etmedikleri eşyalar üzerinde bir müddet tartışırlar Sonuçta onlarda onaylarlar

Genellikle bu defterle ilgili kız ve erkek tarafı ziynet eşyası konusunda çekişirler ama yinede makul olarak zaten herkes birbirinin maddi gücünü bilmekte olduğundan, iki tarafta birbirini pek zorlamaz, işi tatlıya bağlarlar

Bu defter yüzünden muaheze edilen, sorgulanan bir damada tanık olmadık Bu bir töre gereği yapılan güzel bir olaydır Bu deftere eskiden başlık parası da yazılırdı Artık başlık parası da anlamını yitirdi

Zaten Mardin’de kız tarafı alacağı başlık parasının birkaç mislini de ilave etmek suretiyle çeyiz olarak oğlan tarafına iade eder Onun için artık başlık parası diye de bir konu tarihe karışmış oldu

Defterin yazım şekli de pek enteresandır Tüm eşyalar kızın evinde odanın birine gayet dikkatlice düzenli bir şekilde yayılarak sergilenir

Giysiler yan yana, askılarda, kazaklar, hırkalar, katlanmış konfeksiyoncu vitrininde durduğu gibi muntazam, ayakkabılar da öyle terlikler sıra sıra

Mobilyalar, yatak odası takımı, beyaz eşyalar, şilte yataklar, yastıklar, yorganlar istif edilmiş vaziyette tüm eşyalar, yani, çeyizin tamamı genellikle düğün haftasında kız ve erkek aileleri ile konu komşunun seyrine açılır

Gelen giden çeyizi seyreder Bu arada da kız ve oğlan tarafından belli bir yetkili gurup kız evine gelerek bu çeyizin tespitini yapar ve defter dediğimiz belgeyi hazırlarlar

Tamamlanan çeyiz ,düğünden birkaç gün önce veya kız ile oğlan tarafının anlaşmalarına göre oğlan evine taşınır ve yerleştirilir Çeyizinde oğlan evine gitmesi anında ufak yollu bir eğlence tertip edilir, yine lülüüüüüülüler çınlatır mahalleyi

Şimdi de her iş tamamlanmış, eksikler giderilmiş sıra düğüne gelmiştir



DÜĞ Ü N

O güzelim içine gül esansı karıştırılmış pembe renkli mis gibi şerbetler içilmiş, olay nişan yüzüğünün takılmasıyla noktalanmış ve düğün hazırlıkları için, sahan götürüp leğen getirmeğe başlanmıştır artık

Kız ve erkek tarafında hummalı bir faaliyet başlar Kız evinden oğlan evine, oğlan evinden kız evine adeta bir köprü kurulmuş, havai hatlar çalışmakta, çeyiz, oğlanın evine getirilmiş odalara yerleştirilmiş, eksikler bir bir tamamlanmak üzere heyecanlı koşuşturmalar, sonuçta iki kanatta da, hafiften yorgunluk belirtileri başlamış

Önemsiz konularda kız erkek tarafları arasında ufak ufak tartışmalar baş göstermekte ve düğünün bir an evvel yapılması için iki tarafta birbirini sıkıştırmaktadır

Oğlan tarafı da ayni görüşte olmasına rağmen, sırf kız tarafı istiyor, ısrar ediyor diye, sadece spor olsun kabilinden şöyle bir kıvırır, yani işi ağırdan almaya çalışır gibi atraksiyonlar göstermeğe, nazlanmağa meyilli gibi bir tavır içine girer

Sonuçta, düğün tarihi iki ailenin mutabakatı ile tespit edilir ve faaliyet hızlandırılır

Düğün haftası diye nitelenen zaman, Pazartesi günü başlar ve Cumartesi sabahı biter

Pazartesi günü kız evinde salı günü yapılacak küçük kına gecesi için ufak yollu hazırlıklarla kendi aralarında eğlence düzenlenir

Kız ailesi kendi aralarında çalıp oynarlar, bu bir nevi gelinin evden ayrılacağı için ailenin bir veda eğlencesi mahiyetindedir sanki

Anne, baba ve kardeşler, hala, dayı, teyze, amcalar, Pazartesi akşamı kızın evinde toplanırlar Kendi aralarında yer, içer ve düğün hakkında konuşmalar yaparlar

Bir eksik veya unutulan bir hususun olup olmadığını tekrar gözden geçirirler Bu toplantının amacı budur Bu toplantıya oğlan tarafından ve aileye çok yakın olan kimselerde katılabilir

Salı akşamı KÜÇÜK KINA gecesidir Kız evinde yapılır Oğlan tarafı ufak bir hediye ile kınayı kız evine getirip gelinin eline yakarlar

Bu kınadan bir miktarı da damadın eline de konabilir Biraz çalıp oynadıktan ve birkaç lüüülüüü çektikten sonra oğlan evinden gelenler giderler

Kız evinde, gece geç saate kadar oturulur Ertesi gün yapılacak BÜYÜK KINA gecesine hazırlanmak üzere istirahata geçilir

Çarşamba gecesi yani BÜYÜK KINA gecesi, oğlanın evinde genelde çalgılı yapılır Çalgı , saz söz heyeti için Mardin’ in mahalli sanatçıları vardır

Bunlar I ve 2 sınıf olarak çalışırlar I Sınıf çalgıcılar Mıksi Rezzük’un evlatları, keman’da Tüma, cümbüşte Cemil ve tef’te de Zeki vardı Mahalli havaları gayet nefis bir surette icra ederlerdi 2sınıf çalgıcılar ise Cercis Haço takımı idi Onlarda yine ayni şekilde bir eğlenceyi baştan sona kadar götürebilecek repertuara sahiptiler

Çarşamba gecesi damadın evinde yapılan bu büyük eğlence ailenin maddi durumu ile ilgili idi Ama yinede hemen hemen her düğünde mutlaka bu eğlenceler yapılırdı

Damadın evinin avlusunda meşe odunundan büyük bir ateş yakılır, gençler çalgıcıların o tahrik edici oynak havaların kıvrak nağmeleri ile kendilerinden geçercesine hep birlikte şarkı ve türkülere iştirak ederek yoruluncaya kadar durmadan hoplar zıplarlardı

Bizim düğünlerde alkollü içkilere fazla itibar olmamakla beraber meraklı gençler dışardan gizlice getirdikleri içkileri evlerimizin zulası olarak kabul edilen mutfaklarda gizlerlerdi

Gençler, mutfağın gizli bir köşesine sakladıkları rakı şişesinden çaktırmadan ve sıra ile mutfağa girerek birer tek atar ve etrafa edalı edalı caka satarak eğlenceye renk katarlardı

Bazıları içkiyi fazla kaçırdığı halde büyüklerimiz, içkiye karşı olmalarına rağmen böylesi belirli ve mutlu bir günde bu tür olayları görmezlikten gelerek gençleri himaye ettikleri gözden kaçmazdı Bu eğlenceye iştirak eden küçük büyük çekinmeden saza söze u***** oynar

Gecenin ilerleyen saatlerinde yakılan düğün ateşine yakın orta yerde bir yere damat getirilir Gençlerin yardımı ile üstündeki giysiler çıkartılarak, maniler, türküler, ilahiler söylenerek damatlık giysileri giydirilir

Büyük bir heyecan ve lüüüüllÜiülüiülii zılgıtları arasında damat arkadaşları tarafından mahallede dolaştırılıp şarkılar ilahiler söylenerek gezdirilir

Büyük kına gecesinde gelin evinden gelen kınadan bir miktar damadın eline de konur Özellikle sol elinin serçe ve yüzük parmaklarına sürülür Ertesi gün bu kına temizlenir, ancak elde kalan kına boyası aylar sonra temizlenir ve el eski haline gelirdi

0 gece erkek evinin hazırladığı kına, beraberinde bir sini baklava, kurabiye veya başka mahalli tatlı ile birlikte gecenin ilerleyen bir saatinde gurup halinde gelinin evine gidilerek gelinin de kınası yakılır, oynanır, zıplanır, hoplanır, türküler söylenir

Gece geç saate kadar devam eden bu eğlenceden artık herkes yorulmuştur Evli evine, köylü köyüne hesabı herkes evine çekilir Ertesi gün yani Perşembe günü gelinin geleceği düğün günüdür Perşembeyi Cumaya bağlayan gece zifaf gecesidir

Perşembe sabahı damadın gerdeğe gireceği yer tespit edilir Zifaf odasına yün şilte yer yatağı serilir Gelin adayı için beyaz ve genellikle ipekten gömlek hazırlanır

Mardinlilerin YENGE dedikleri hanım cinsel konularda bilgili, yalan söylemeyen özü sözü doğru, güvenilen, zifaf sonrası gelinin bakireliğini önce oğlan tarafına sonra kız tarafına kanıtlamak üzere görevlendirilen bir hanımdır

Bu hanım genellikle kız evi tarafından Geline refakat etmek üzere görevlendirilir

Bu yengenin görevi ise, gelinin kanlı beyaz gömleğini önce oğlan tarafına sonrada kız tarafına götürüp göstermektir Bu “yenge” gelinin bakireliğini kanıtlamak üzere hizmet veren bir kişidir

1970 lerden sonra artık ne gelin tarafından ve ne de damat evi tarafından hiç kimse “yenge” diye birisini evlenen gelinin bakireliğini kanıtlamak üzere görevlendirmemektedir Yani anlayacağınız bu töre resmen tarihe karışmıştır

Bu olayda “yenge” en karlı çıkan kişi idi Tabii bu hizmetin karşılığı olarak iki tarafın vereceği bol bahşişlerle memnun edilirdi

Bu durum, kızlarını dünya evine bakire olarak sokan kız tarafı için büyük bir mutluluk oluyor İşte bu YENGE işi de böyle

Perşembe günü damadın evinde, sazlı sözlü çalgılı bir düğün kurulmuş, kurbanlar kesilmiş, etler dağıtılmış, düğüne gelecek misafirler ile hane halkı için ayrıca bol miktarda etli yemek, pilav ve bir de, sütlaç, muhallebi, baklava gibi tatlıların süslediği sofralar hazırlanmıştır

Öğlen kurulan bu sofra sürekli çalışır Gelen misafir karnını doyurduktan sonra kalkar kalkmaz, sofradan sorumlu olanlar çok seri bir biçimde kirli kapları alarak yerine temizlerini koymak suretiyle sofrayı gelecek olan misafire hazır vaziyette tutarlar

Güneş ışınlarının gölgeleri uzattığı saat 16 da, ikindi zamanına doğru yaklaşılmıştır Damat, “damat tıraşı” olmak üzere evin avlusunun orta yerine konan bir sandalyeye oturtulur

Damat tıraşı için berber bol bahşiş toplamak için mümkün olduğu kadar elini ağır tutarak saz ve söz ile oynayanların hem zevklerini tatmin ve hem de kesesini doldurmaya bakar

Tıraşı biten damadın, üzerindeki eski giysileri arkadaşları tarafından çıkartılır ve gerçek damatlık elbiseleri tek tek giydirilir Bu güzel giysilerle birlikte her ne kadar kravat veya papyon gelirse de, damatlar papyon veyahut kravat bağlamayı pek istemezler

Damadın genel olarak gömleğinin üst iki düğmesi ve bağrı açık olarak hava atması sağlanır

Bu işler bittikten sonra, damat tarafından bir gurup lüks lambasını yakarak gelini almak üzere gelinin evine, giderler

Hava kararmak üzere iken, gelin baba evinde son dakikalarını yaşamaktadır Gelini hazırlarken, erkek kardeşi varsa kemerini bağlar ve ona mutluluk dileğinde bulunur

Kız evinde ilahi bir sessizlik hakimdir Damat tarafından gelecek gurup sabırsızlıkla beklenmektedir

Oğlan evinden gelen düğün alayı, önde lüks lambası yanık vaziyette kız evinin kapısına dayanır

Oğlan evi tarafından gelen, damadın en yakını olan iki bayan, gelinin iki koluna girerek düğün alayının en başına ve yanık vaziyette tutulan lüks lambasının arkasına alındıktan sonra gayet ağır adımlarla yola düşülür

Gelinin bu ağır yürüyüşü Mardinliler arasında ”tımşi keme meş-vit-il- arus- gelin gibi ağır adımlarla yürüyorsun” deyimin doğmasına neden olmuştur

Düğün alayını oluşturan erkekli kadınlı bir grup insan, kâh türkü kâh ilahiler söyleyerek damadın evine doğru yavaş ve aheste adımlarla ilerlemektedirler

Nihayet damadın evinin önüne gelinmiş ve düğün alayı kapının dışında gelinle birlikte beklemektedir Damat, evin yüksek bir yerine çıkarak, töre gereği gelinin kafasına bir kaç avuç bozuk para ile karışık şekerleme serper

Bu serpilen para ve şekerlemenin bir zenginlik, rahat bir yaşam getireceğine, yeni kurulan bu yuvaya bereket getireceğine inanılır

Ayrıca bu bozuk para ve şekerleme ile dolu olan küçük bir testiyi geline vererek oturacakları odanın kapısının önünde yere çarparak kırması istenir

Gelinde bütün hışmıyla bu testiyi yere çarparak kırar Testi kırma olayı ileride doğabilecek her nevi şer ve kötülüğün kırıldığı ve hiçbir kötülüğün olmayacağı inancına dayanan bu gelenek de yerine getirilir Bu testi işi bir nevi uğur olarak nitelenir

Testiden etrafa saçılan, bereket ve uğur getireceğine inanılan para ve şekerlemeyi almak için çoluk çocuk yerlerde birbirini kıracak tarzda mücadele verir

Artık gelin adayı içeride, sazlar susmuş düğün alayı bir düzen halinde evlerine dönmek üzeredir Tebriklerden sonra hayır dualar dileyerek dağılmaktadır Evde yalnızca Gelin-Damat-Yenge üçlüsü kalmıştır

Zifaf odasına gelin ve damat için özel yemek hazırlanmıştır Ayrıca üzüm, ceviz içi, badem içi gibi kalorisi yüksek çerezler bir masanın üzerinde hazır kuvvet gibi bekletilmektedir

İslam dinimizin gereği olarak, bir seccade, su dolu ibrik hazır bulundurulur Seccade ve ibrik, damat ve gelinin gerdeğe girmeden önce yemeklerini yedikten sonra aptes alıp, Allah rızası için iki rekat namaz kılmaları içindir

El ayak çekilip de ortalık iyice sessizleştikten sonra, aptesler alınmış, iki rekat namaz kılınmış ve gerdeğe girmek üzere şilte yatağa geçilmiştir

Evlenmenin vuku bulduğunu ve gelin adayının kız-oğlan-kız yani bakire olduğunu belirtmek üzere damat, gelinin beyaz gömleği “kanlı olarak” YENGE’ ye teslim eder

Gelin adayının bakire olduğunun tek kanıtı olarak sayılan kanlı olan geceliğin refakatçı yenge tarafından önce oğlan sonrada kız tarafına göstermesiyle kanıtlanmış oluyor Yenge bu gömleği iki tarafa taşı***** bu görevi böylece ifa etmişi oluyor

Bakireliğin Mardinli için anlamı çok büyüktür Bugün ileri toplumlarda dahi artık bakireliğin en geçerli yol olduğunu ve toplumun ahlaki değerlerinin daha sağlam oluştuğunu kabul etmişlerdir Flörtün bakireliği yok edecek düzeye ulaşmasına asla izin verilmemelidir

Düğün haftasının en önemli günü olan, gelinin erkek evine gelişi ve zifaf gecesinin sonuçlandığı Perşembe günü geçmiş Cuma’ ya gelinmiştir

Cuma sabahı, Mardinliler için en güzel bir gündür Düğünden sonra gelen bu Cuma gününe SABAHIYYE günü derler

Düğünde takı takamamış veya takısı pek orta yerde ilan edilecek cinsten değilse, işte bu Sabahiyye günü gelerek o, mütevazı hediyesini verir ve gelini, damat evini tebrik eder

Bu sabahiyye günü verilen hediye genelde nakit para oluyor Düşünebiliyor musunuz?

Bir gece evvel evlenmişsin ve ertesi gün yani dört-beş saat sonra salonun başköşesinde pür makyaj bir koltuğa heykel gibi oturtulmuş ve gelenlerin seyrine amade tutularak gelen ufak tefek hediyeleri alıyorsun

Bu bir nevi işkenceden başka bir şey değildir Ama ne yaparsın, töre gereği bu iş böyle çalışır

Tebrik için gelenlerin çoğu yakın olsun uzak olsun incelemeğe de pek meraklı

Saz çalınırken orta yerde oyunlar oynanırken bir yandan da beraberlerinde getirdikleri kavun, karpuz, kabak çekirdeklerini çitleyip dururlar

Gelen bu misafirler tamamı havadis toplamak ve Gelini kritik etmek üzere geldiklerini söyleyebiliriz

İşin garip yanı da bu gelen hanımlar, gelinin yanına yaklaşarak ellerine yuvarladıkları 10 lira, 20 lira veya daha fazla az bir parayı gelinin avucuna bırakıp onu tebrik etmeleridir Gelin de zavallı, bu paraları alıp usulca elbisesinin bir cebine yerleştirir

Damat evinde yine sofra açılmıştır Öğleden sonra başlayan sofra, yatsıya kadar sürer Yenilir, içilir, tebrik ve hayır duaları yapıldıktan sonra evli evine , köylü köyüne diyerek herkes evden ayrılır

Tabii ki Cuma sabahı erken kalkılmıştır Gelin, kayınbaba ve kayınvalidesinin ellerini öperek, hayır dualarını alırken, kayınvalide ve kayınbaba durumlarına göre geline hediye verirler Bu hediye bir altın kordon, bir çift bilezik veya bir giyside olabilir

Gelin de baba evinden kayınbaba ve kayınvalide ile görümce, kayınbirader varsa onlara da münasip hediyeler getirmiş ve dağıtmıştır Öylece bu merasimler son bulur

Cuma akşamı oğlan tarafında çok büyük ve olağanüstü bir durum vardır Zira aileye bir üye daha katılmıştır Herkes mutlu, sevinçli ve mesut

Kız kanadında, ilahi bir sessizlik Kız gitti, evdeki nüfus , yaşam savaşına eksi bir devam edecek

Pazar akşamı kız tarafı, damat tarafının tam tekmil yemeğe çağırır Bu dört başı mamur bir ziyafettir

Damat tarafı da bunu iade için ayni hafta içerisinde kız tarafını davet eder

Bu iki ziyafet adeta bir yemek yapma yarışı gibi cereyan eder Kim kime fark atacak şeklinde olurİşte bizde Kız isteme-Nişan-Düğün bu minval üzere yapılırYalnız Mardinli Nikahsız evlilik yapmaz Medeni nikahın hemen arkasından dini nikah yapılır Özellikle Medeni nikah yapılmadan kimse ne kız verir ve nede kimse bu tarzda kız istemeğe cesaret eder Bu koşul hem Müslüman ve hem de Hıristiyanlar için değişmez bir kuraldır


sabahın o ezan sesiyle başlayan gün,akşam olunca yerini o muhteşem güneş batışına bırakması gerçekten anlatılamaz sadece yaşanır diyorumbütün uzaktakilerin mardin'de olması dileğiyle