Fatih Sultan Mehmet ( 1432- 1481 )

FATİH SULTAN MEHMET

( 1432- 1481 )

Çağ açan Osmanlı hükümdarı Bizans İmparatorluğu'na son veren hükümdar Osmanlı hanedanının ilk resmî sultanı 29 Mart cumartesi gecesi Edirne Eski Saray'da doğdu Babası II Murad, annesi İsfendiyar Beyi'nin kızı Hatice Hüma Sultan'dır Tahsile başlayana kadar geçen zaman içinde, Edirne Sarayı ve II Murad'ın Bursa'daki evinde yaşadı Ve gelenek gereği yedi yaşında okumaya başladığı zaman üç ayrı hocadan ders aldı Kültür, sanat ve askerlik konularında gördüğü bu dersler, zamanın en ileri gelen bilginleri tarafından veriliyordu

1443'de Amasya Valisi iken ölen ağabeysi Alâaddin Ali Çelebi'den sonra, tahtın tek varisi olmuştu 11 yaşında Manisa Valiliği'ne atandı Ve 12 yaşına bastığı yıl da, babası tahttan feragat ederek kendisinin yerine oğlunu hükümdar yaptı

Bu feragat, tarihlerde çeşitli yorumlara yol açmıştır Bazı tarihçiler II Murad'ın Osmanlı ileri gelenlerinin ellerinde biriktirdikleri varlığı devlete intikal ettirmek sureti ile ikta sistemini yürürlüğe koymak istemesinden kaynaklandığını ileri sürerler Diğer tarihçiler de II Murad'ın, sağlığında oğlunun hükümdarlığını görmek istemesi sebebi ile bu feragatte bulunduğunu yazarlar Ancak, 12 yaşındaki II Mehmet'in padişahlığının devlet ileri gelenlerini memnun etmediğine bakılacak olursa, birinci ihtimal zayıf düşer

BİZANS VE VENEDİKLİLERLE BİRER YILLIK ANLAŞMA İMZALADI

Murad Han, Balkanlarda barışı sağladıktan sonra çekilmişti Fakat Papa'nın da zorlaması ile Macar kralı bir Haçlı seferi düzenledi 100000 kişilik bir Haçlı ordusu Türk sınırlarını geçti Edirne'de toplanan saltanat şûrası II Murad'ı padişahlığa davet etmeye karar verdi Sultan Murad önce bu daveti reddetti ise de daha sonra oğlunun: "Eğer padişah biz isek size buyuruyoruz, gelip ordunuzun başına geçin, yok siz iseniz, devletinizi müdafaa edin" demesi üzerine II Murad daveti kabul etti Ve Varna'da düşman ordusunu yendi Osmanlı ileri gelenleri, Fatih adına basılan paraya hile karıştırıp eksik para bastılar Bu, askerin maaşından indirmek demekti Zafer kazanmış Yeniçeri buna isyan etti Edirne'de yangın çıkarıp şehrin yarıdan fazlasının yanmasına sebep oldu Genç padişah öfke ve üzüntü içinde idi "Babamızın verdiği saltanatı bizden kıskandılar" diyordu Bu durum karşısında Sultan Murad tekrar tahtına döndü 3 Şubat 1451 günü 48 yaşında iken hayata gözlerini yumunca, II Mehmed yeniden Osmanlı tahtına oturdu

Yeni padişahı genç ve tecrübesiz gören Batılı hükümdarlar ve Bizans, ümitlere kapıldılar Bizans ordusu, Çorlu'ya kadar olan toprakları işgal edip, elinde bulunan şehzade Orhan'ı "Sultan" tanıdığını ilân etti Karamanoğlu İbrahim Bey de Akşehir ve Seydişehir'i aldı Sırplar, II Mehmet'in tahta çıktığı zaman memleketine gönderdiği Mara Sultan'ın masraflarına karşılık Alacahisar'ı istediler II Mehmet, bunların hepsini kabul etti Bizanslılarla ve Venediklilerle üç yıl süreli birer anlaşma imzaladı Padişahın bu tutumunu yanlış değerlendiren Batılılar, Çanakkale Boğazı'nı kuşattılar Bizans elçileri yeni isteklerde bulundu Ve Orhan Çelebi'yi salıvermek tehdidi ile padişahı ürkütmeyi denediler II Mehmet, susuyor ve kafasındaki planı uyguluyordu Karamanoğlu ile anlaştı Yeniçeri ocağını gözden geçirdi ve askeri, disiplin altında avucuna topladı İstanbul Boğazı'nda Yıldırım Bayezid tarafından yapılmış olan Anadolu Hisarı'nın tam karşısına, Rumeli Hisarı'nın yapılmasını emretti Padişah ve paşaların gayreti ile 55 ay gibi kısa bir zaman içinde hisar tamamlandı (1452)

ŞEHRE GİRMEYE TEREDDÜT EDİYORDU

Hisarın bitirilmesi üzerine Turhan Bey oğulları emrinde, bir kuvveti Mora'ya geçirerek, Bizans imparatoru Konstantin'in kardeşlerini baskı altına aldı Sıra İstanbul'un fethine gelmişti II Mehmet, saray divanını topladı, fikrini açtı Zağnos ve Şehabettin paşalar padişahın düşüncesinden yana idiler ama, Çandarlı Halil ve bazı arkadaşları İstanbul'un fethini şüpheli görüyorlardı II Mehmet büyük bir sükûnetle konuşulanları dinledi ve istediği savaş kararını meclisten aldı İlk iş olarak gönderdiği bir kuvvetle İstanbul ve çevresini yağma ettirdi Konstantin, arkadan kuşatmanın geleceğini farkettiği için, kapıları ördürüp surları tamir ettirdi II Mehmet, Karadeniz kıyılarındaki kaleleri, şehrin fethine hazırlık olmak üzere birer birer ele geçirdi Edirne'de büyük toplar dökülüyordu, bu topların her biri Edirne'den İstanbul'a 400 asker ve 60 manda gücüyle çekilebilmiştir Ayrıca uçan alevli bombalar hazırlanmıştı 6 Nisanda kuşatma başladı, mancınıkla atılan bombalar surları aşarak şehrin içine düşüyor, İstanbul'u velveleye veriyordu 18 Nisanda adalar alındı, 22 Nisan gecesi bir mucize başarılmış Türk donanması karadan yürütülüp Haliç'e indirilmişti 5 Mayısta Beyoğlu tepelerine Türk topları yerleştirildi 26 Mayısta Papa'nın teşviki ile gönderilen Macaristan elçileri Fatih'i ziyaret ederek, savaşa devam ettiği takdirde bütün Avrupa devletlerinin kendisine savaş açacaklarını bildirdiler 29 Mayıs günü sabahı da Türk topçularının açtığı kahredici ateş altında Türk yiğitleri surlara tırmanmaya başlamıştı Bizans İmparatoru Konstantin öldü, şehir alındı ve Fatih beyaz atının üzerinde İstanbul'a girdi

RUMLARA VE YAHUDİLERE İMTİYAZ TANIDI

Fetihle birlikte, Çandarlı Kara Halil'i ve Bizans'a âlet olmuş Orhan Çelebi 'yi idam ettirdi Bütün dünya, Bizanslı Rumların zulüm göreceklerini bekliyorlardı Fatih, Rumların ve Yahudilerin dinî teşkilâtını olduğu gibi bıraktı ve kendilerine imtiyaz tanıdı Bu tolerans örneği bugün de dünya tarihçilerinin örnek saydıkları bir davranıştır

Fatih İstanbul'u aldıktan sonra imparatorluğun sınırlarını genişletmek için çeşitli savaşlar verdi 1481'de yeni bir sefere çıkmak üzere iken şüpheli bir şekilde öldü Fatih'in zehirlendiği hususundaki iddialar bugün de kuvvetlidir

Fatih, Batı uygarlığı ile direkt teması kuran padişahlardan biridir İtalya'dan ressam Bellini'yi davet ederek portresini yaptırdığı bilindiği gibi bazı Batı mimarlarını da davet ederek eserler vermelerini sağladığı bir gerçektir

Fatih, Osmanlı tarihinin en büyük padişahlarından biri, belki de en büyüğüdür

Osmanlı Devleti'nin 7 padişahı olan Fatih Sultan Mehmed(14321481) 1432'de o zamanki başkent Edirne'de doğdu Babası 6 Osmanlı Padişahı II Murad, annesi Hüma Hatun'dur Fatih çocukluğunda çok yaramazdı Bu yüzden babası eğitimi için sertliğiyle tanınan Molla Gürani'yi görevlendirdi Dönemin tanınmış bilginlerinden dersler alarak yetişen küçük şehzade daha 11 yaşındayken 1443 ilkbahann

da hocalan ve danışmanlarıyla birlikte Manisa sancakbeyliğine gönderildi Ama Macarlar'ın Sofya'yı alıp Edirne'ye doğru ilerlemeleri, Balkanlar'da baş gösteren ayaklanmalar, KaramanoguUan'nın Ankara'ya yürümeleri ve bu sırada büyük şehzade Amasya Sancakbeyi Alaeddin'in ölümü üzerine II Murad küçük şehzade Mehmed'i 1444 ilkbaharında Edirne'ye çağırarak tahtı ona bıraktı 12 yaşında deneyimsiz bir çocuğun padişah olması Osmanlı Devleti ile çatışma durumunda olan devletleri umutlandırdı Macarlar ile Sırplar'ın önderliğindeki büyük bir Haçlı ordusu hemen harekete geçerek Tuna Irmagı'nı aştı Bunun üzerine başta Sadrazam Çandarlı Halil Paşa olmak üzere telaşa kapılan devlet adamları Anadolu'da bulunan II Murad'ı Edirne'ye çağırdılar II Murad Anadolu askerini de yanına alarak Rumeli'ye geçti ve 10 Kasım 1444'te Varna önlerinde Haçlı ordusunu büyük bir bozguna uğrattı Edirne'ye dönünce de devlet adamlarının isteği üzerine yeniden tahta çıktı, oğlu Mehmed'i de sancakbeyi olarak gene Manisa'ya gönderdi Mehmed bu dönemde bir yandan eğitimini
sürdürdü; bu arada babasının buyruğuyla 1448 ve 1450'deki Arnavutluk seferlerine katıldı 1451'de de babasının ölümü üzerine Edirne'ye giderek II Mehmed sanıyla tahta çıktı

19 yaşındaki bir gencin devletin başına geçişi önceki padişahlığında olduğu gibi hem Avrupa devletlerini ve Bizans'ı, hem de Osmanlılar'ın Anadolu'daki rakipleri Karamanoğullan'nı umutlandırdı Karamanoğullan hemen harekete geçerek Seydişehir ve Akşehir'i ele geçirdiler Bizanslılar da papaya başvurarak yeni bir Haçlı seferi düzenlenmesini istediler Ama ne papadan, ne de bölünmüş durumdaki Avrupa'dan olumlu bir yanıt aldılar Macarlar ve Venedikliler ile bir barış antlaşması imzalayan II Mehmed 1452'de Anadolu'ya geçerek Karamanoğullan'nm üzerine yürüdü Karamanoğlu İbrahim Bey'i ağır bir yenilgiye uğratarak Edirne'ye döndü Bundan sonraki hedefi
Bizans'tı Bir yandan İstanbul Boğazı'nın Avrupa yakasında Rumeli Hisan'nın yapımına girişirken, bir yandan da Edirne'de savaş hazırlıklarına başladı 145253 kışı bu hazırlıklarla geçti İstanbul'un (Konstantinopolis) güçlü surlarında gedikler açabilmek için Macar usta Urban'a o zamana kadar görülmemiş büyüklükte toplar döktürdü Kuşatma hazırlıkları bütün ayrıntılarıyla bittikten sonra 23 Mart 1453'te Edirne' den İstanbul'a doğru yola çıktı Kuşatma 6 Nisan günü başladı Bizans'ın bütün gücünü kullanarak aldığı savunma önlemleri karşısında zaman zaman duraksamalar oldu ve kuşatma 53 gün sürdü Bu arada Bizanslılar Halic'i zincirlerle kapatarak Osmanlı donanmasının buraya girmesini önlediler Buna karşılık II Mehmed, gemileri karadan aşırtıp Kasımpaşa'dan denize indirterek Halic'e bakan deniz surlannı da zorlamayı başardı Donanma da Marmara Denizi ile Çanakkale Boğazı'nı ablukaya alarak Bizans'a deniz yoluyla yardım gelmesini önledi Hiçbir yerden destek alamayan Bizans başkenti 29 Mayıs 1453 günü düştü 1000 yıllık Bizans İmparatorluğu'na son veren II Mehmed de "Fatih" (fetheden) sanını aldı (bak Bİzans İmparatorluğu; İstanbul)

Avrupa'da büyük yankılar uyandıran bu olaydan sonra Edirne'ye dönen Fatih Sultan Mehmed, 1454 ve 1455'te düzenlediği iki seferle Güney Sırbistan'ı aldı, Ege Denizi'ndeki bazı önemli adaları ele geçirdi 1459'da Sırbistan Krallığı'nın varlığına son verdi 1457'den beri direnen Mora Despotluğu da 1460'ta Fatih'e boyun eğdi Aynı yıl Karadeniz seferine çıkan Fatih Cenevizliler'in önemli üslerinden Amasra'yı, İsfendiyaroğullan'nın elindeki Sinop'u aldıktan sonra 1461'de Pontos Devleti'nin başkenti Trabzon'u ele geçirerek bu devleti de ortadan kaldırdı 1462'de yeniden Rumeli'ye geçerek önce Eflâk üzerine yürüdü Eflâk Voyvodalığı'nı Osmanlı Devleti'ne bağladıktan sonra 1463'te Bosna' nın fethini tamamladı Aynı yıl Ege Denizi'nde önemli bir geçit noktasında bulunan Midilli Adası'nı alması Venedikliler ile 1479'a kadar sürecek olan savaşın başlamasına yol açtı Rumeli'deki fetihlerini sürdüren Fatih 1465'te Hersek'in büyük bölümünü, 1466'da da Arnavutluk'taki bazı kaleleri aldıktan sonra Edirne'ye döndü

Bu arada Karamanoğullan iyice güçlenen Osmanlı Devleti'ne karşı Mısır'daki Memlûklar ve Doğu Anadolu'daki Akkoyunlular'la işbirliği arayışı içine girmişlerdi 1466'da Anadolu seferine çıkan Fatih başkent Konya'yı alarak Karamanoğullan'na önemli bir darbe indirdi Ama İstanbul'a dönüşünden az sonra Karamanoğullan kaybettikleri yerleri geri aldıklan gibi Akkoyunlu Hükümdan Uzun Hasan'dan da yardım istediler Osmanlı Veziri Gedik Ahmet Paşa 1471'de Karamanoğullan'nı bir kez daha yenilgiye uğrattıysa da Uzun Hasan kendisine sığınan Karamanoğullan'ndan Pir Ahmed Bey ile Kasım Bey'i desteklemeyi sürdürdü Fatih Sultan Mehmed Uzun Hasan'la hesaplaşmadan Karamanoğullan sorununun çözülemeyeceğini gördüğünden 1473 ilkbahannda büyük bir orduyla Anadolu seferine çıktı 11 Ağustos 1473'te Erzincan yakınlanndaki Otlukbeli'de Akkoyunlu ordusunu ağır bir yenilgiye uğratan Fatih, Uzun Hasan'ın barış önerisini kabul ederek İstanbul'a döndü Gedik Ahmed Paşa 1474'te son kez Karaman seferine çıkarak artık Uzun Hasan'ın da desteğini yitiren Karamanoğullan'nın bütün topraklarını ele geçirdi






Fatih Sultan Mehmed 1477'de Kınm Hanlığı'nı Osmanlı Devleti'ne bağladıktan sonra 1478'de Arnavutluk seferine çıkarak İşkodra ve Kruje (Akçahisar) kalelerini kuşattı 1479'da Venedik'le karada ve denizde 16 yıldan beri süren savaşı sona erdiren bir antlaşma imzaladı Venedikliler Arnavutluk' taki kalelerini Osmanlılar'a bıraktılar Buna karşılık Mora'da bazı iskelelerle belirli bir para karşılığında Osmanlı karasularında ticaret yapma imtiyazı elde ettiler Böylece Venedik'le ilişkilerini düzelten Fatih, İtalya'mn öteki önemli kent devletlerinden Napoli ve Milano dukalıklarına karşı savaşa girişti Gedik Ahmed Paşa'nın 1480'de İtalya'nın güneyindeki Otranto limanını ele geçirmesi Avrupa'da büyük yankı yarattı Bunun nedeni Osmanlılar'ın Hıristiyan dünyasının en önemli dinsel merkezi olan Roma'ya giden yolda bir köprübaşı elde etmiş olmalarıydı Ama Gedik Ahmed Paşa daha fazla ilerlemeyerek yalnızca bulunduğu yerde tutunmaya çalıştı
Fatih 1481 ilkbaharında, Mısır'a yönelik olduğu sanılan sefer için büyük bir orduyla İstanbul'dan yola çıktı Ama daha yolun başlangıcında hastalandı ve Gebze'deki ordugâhta öldü Küçük oğlu Cem'i tahta çıkarmak istemesinden dolayı büyük oğlu Bayezid (daha sonra II Bayezid adıyla tahta çıktı) yanlısı devlet adamlarınca ya da İtalya'ya yeni bir sefer düzenlemesinden korkan papanın casuslannca zehirlendiği de öne sürülmüştür {bak BAYEZİD II)

Fatih Sultan Mehmed Osmanlı padişahlarının en büyüklerinden biridir Askeri alanda kazandığı basanlarla Osmanlı Devleti'ni büyük bir imparatorluk durumuna getirmiştir Bilime düşkünlüğüyle tanınır, tarihe ve felsefeye özel bir ilgi duyardı Kitaplığında Türkçe'den başka Arapça, Latince ve Rumca birçok kitap vardı Güzel sanatlarla da ilgiliydi "Avni" takma adıyla şiirler yazmış, İtalyan ressam Gentile Bellini'yi 1479'da İstanbul'a çağınp konuk ederek resmini yaptırmıştı Bilim adamlannı ve edebiyatçılan koruması altına alan Fatih, nesir ustası Sinan Paşa ile şair Ahmed Paşa'yı vezirliğe kadar yükseltmiş, ünlü matematikçi ve astronomi bilgini Ali Kuşçu' yu Tebriz'den İstanbul'a getirtmişti

Fatih hazırlattığı bir kanunnameyle Osmanlı devlet düzenine ilişkin temel ilkeleri
belirlemiş, bu ilkeler Tanzimat dönemine kadar birçok alanda geçerliliğini korumuştur Döneminde Osmanlı ülkesinde 500'den fazla mimari yapıt ortaya konmuş, kendisi de İstanbul'da bir cami ile medrese, kitaplık, imarethane (aşevi), darüşşifa (hastane), hamam, kervansaray gibi birimleri kapsayan büyük bir külliye yaptırmıştır {bak Fatih CAMİSİ)