Kim Demiş Tarih Sıkıcıdır Diye...

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-13-2012

Kim demiş tarih sıkıcıdır diye

Bir dahaki sefer ellerinizi yıkarken suyun sıcaklığı tam istediğiniz

gibi değilse eskiden İngiltere'de bu işlerin nasıl yapıldığını düşünün,

1500'lerde İngiltere'de işler şöyle yapılıyordu:

İnsanların çoğu Haziran'da evleniyordu Çünkü senelik banyolarını Mayıs

ayında yapıyorlar, Haziran'da hala çok kötü kokmuyorlardı Ama yine de

kokmaya başladıkları için gelinler vücutlarından çıkan kokuyu bastırmak

amacıyla ellerinde bir buket çiçek taşıyordu

Banyolar içi sıcak suyla doldurulmuş büyük bir fıçıdan meydana geliyordu

Evin erkeği temiz suyla yıkanma imtiyazına sahipti Ondan sonra oğulları

ve diğer erkekler, daha sonra kadınlar, sonra çocuklar ve en son olarak

ta bebekler aynı suda yıkanıyordu Bu esnada su o kadar kirli hale

geliyordu ki içinde gerçekten bir şeyleri kaybetmek mümkündü

İngilizce'deki 'banyo suyuyla birlikte bebeği deatmayın'

(Don't throw the baby out with the bathwater) deyimi buradan gelmektedir

Evlerin çatıları üst üste yığılmış kamıştan yapılıyor, kamışların altında

tahta bulunmuyordu Burası hayvanların ısınabilecekleri tek yer olduğu

için bütün kediler, köpekler ve diğer küçük hayvanlar (fareler, böcekler)

çatıda yaşıyordu Yağmur yağdığı zaman çatı kayganlaşıyor ve bazen

hayvanlar kayarak çatıdan aşağı düşüyordu İngilizce'deki 'kedi-köpek

yağıyor' (It's raining cats and dogs) deyimi buradan gelmektedir

Yukarıdan evin içine düşen şeyleri engelleyecek hiçbir şey yoktu

Böceklerin ve buna benzer nesnelerin yatakların içine düşmesi büyük bir

sıkıntı oluşturuyordu Etrafında yüksek direkler ve üstünde örtü bulunan

İngiliz usulü yataklar buradan gelmektedir

Zemin topraktı Sadece zenginlerin zemini topraktan başka bir şeyden

yapılmıştı Toprak kadar fakir (dirt poor) tabiri buradan çıkmıştır

Zenginlerin ahşaptan yapılmış zeminleri vardı Bunlar kışın ıslandığı

zaman kayganlaşıyordu Bunu önlemek için yere saman (thresh)

seriyorlardı Kış boyunca saman sermeye devam ediliyordu Bir zaman

geliyordu ki kapı açılınca saman dışarıya taşıyordu Buna mani olmak

üzere kapının altına bir tahta parçası konuyordu ki bunun adı 'thresh

hold' (saman tutan; Türkçesi eşik idi

Yemek pişirme işlemi her zaman ateşin üzerine asılı durumdaki büyük bir

kazanın içinde yapılıyordu Her gün ateş yakılıyor ve kazana bir şeyler

ilave ediliyordu Çoğu zaman sebze yeniyor, et pek bulunmuyordu Akşam

yahni yenirse artıklar kazanda bırakılıyor, gece boyunca soğuyan yemek

ertesi gün tekrar ısıtılarak yenmeye devam ediliyordu Bazen bu yahni çok

uzun süre kazanda kalıyordu '

Bezelye lapası sıcak, bezelye lapası soğuk, kazandaki bezelye lapası dokuz günlük'

(peas porridge hot, peas porridge cold, peas porridge in the pot nine days old)

tekerlemesinin menşei budur Bazendomuz eti buluyorlar o zaman çok seviniyorlardı

Eve ziyaretçi gelirse domuz etlerini asarak onlara gösteriş yapıyorlardı Birisinin

eve domuz eti getirmesi zenginlik işaretiydi Bu etten küçük bir parça keserek

misafirleriyle oturup paylaşıyorlardı Buna 'yağ çiğnemek' (chew the fat)

adı veriliyordu

Parası olanlar kalay-kurşun alaşımından yapılmış tabaklar alabiliyordu

Asidi yüksek olan yiyecekler kurşunu çözerek yemeğe karışmasına sebep

oluyor, böylece gıda zehirlenmelerine ve ölüme yol açıyordu Domatesler

buna sık sık sebep olduğu için bunda sonraki yaklaşık 400 yıl boyunca

domateslerin zehirli olduğu düşünülmüştü

Çoğu insanın kalay-kurşun alaşımından yapılmış tabakları yoktu Onun

yerine tahta tabaklar kullanıyorlardı Çoğu zaman bu tabaklar bayat ekmekten

yapılıyordu Ekmekler o kadar bayat ve sertti ki uzun zaman

kullanılabiliyordu Bunlar hiçbir zaman yıkanmadığı için içinde kurtlar ve

küfler oluşuyordu Kurtlu ve küflü tabaklardan yemek yiyen insanların

ağızlarında 'tabak ağzı' (trench mouth) denen hastalık ortaya çıkıyordu

Ekmek itibara göre bölüşülüyordu İşçiler yanık olan alt kabuğu, aile orta

kısmı, misafirler de üst kabuğu alırdı

Bira ve viski içmek için kurşun kadehler kullanılıyordu Bu bileşim

insanları bazen birkaç gün şuursuz vaziyette tutabiliyordu Yoldan geçen

insanlar bunların öldüğünü sanıp defnetmek için hazırlık yapıyordu Bunlar

birkaç gün süreyle mutfak masasının üstüne yatırılıyor¸ aile etrafına

toplanıp yiyip-içerek uyanıp uyanmayacağına bakıyordu Buna 'uyanma' nöbeti

deniyordu

İngiltere eski ve küçük bir yerdi, insanlar ölülerini gömecek yer

bulamamaya başlamıştı Bunun için mezarları kazıp tabutları çıkarıyor,

kemikleri bir 'kemik evi'ne götürüyor ve mezarı yeniden kullanıyorlardı

Tabutlar açıldığında her 25 tabutun birinde iç tarafta kazıntı izleri

olduğu görüldü Böylece insanların diri diri gömüldüğü ortaya çıktı Buna

çözüm olarak cesetlerin bileklerine bir ip bağlayıp bu ipi tabuttan

dışarıya taşıyarak bir çana bağladılar Bir kişi bütün gece boyu

mezarlıkta oturup zili dinlerdi Buna mezarlık nöbeti 'graveyard shift')

denirdi Bazıları zil sayesinde kurtulur ('saved by the bell') bazıları

da 'ölü zilci' (dead ringer) olurdu

Gerçekler bunlar:

Kim demiş tarih sıkıcıdır diye:

Ortaçağda Avrupa'daki rahibelerin yüz ve ellerinden başka yerlerini yıkamaları

kesin olarak yasaklanmıştı Kastilya Kraliçesi İsabella bile 50 yıldan fazla

süren hayatı boyunca iki kez banyo yapmıştı Kirlilik adeti Amerika'ya da bulaşmış

Pennsylvania ve Virginia eyaletlerinde ''banyo yapmayı yasaklayan'' ya da belirli

kısıtlamalar getiren kanunlar çıkarılmıştı Philadelphia' da ise kanunla

bir ay içinde birden fazla banyo yapan insanlar cezaevine gönderiliyordu

Tuvaletle henüz tanışmayan Avrupa'da lazımlıkları sokaklaraboşaltma adeti

17 yüzyıla kadar sürdü Fransa krallarından 14 Louis, gününün belli bir zamanını

lazımlığında oturarak geçirir, devlet işlerini de buradan yürütürdü

1600'lerde İstanbul'a gelen İngiliz büyükelçiler, lazımlık kullanma

ve bunu da pencereden boşaltma adetleri yüzünden şehirden uzak olan

Tarabya'yaki bir konağa gönderilmişti 19 yüzyıla gelindiğinde, kesin olarak

tuvalet kullanma sözü vermeleri üzerine Taksim'e taşınmalarına izin verilmişti

kaynak: izmirli

08-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kim Demiş Tarih Sıkıcıdır Diye... Kim demiş tarih sıkıcıdır diye Bir dahaki sefer ellerinizi yıkarken suyun sıcaklığı tam istediğiniz gibi değilse eskiden İngiltere'de bu işlerin nasıl yapıldığını düşünün, 1500'lerde İngiltere'de işler şöyle yapılıyordu: İnsanların çoğu Haziran'da evleniyordu Çünkü senelik banyolarını Mayıs ayında yapıyorlar, Haziran'da hala çok kötü kokmuyorlardı Ama yine de kokmaya başladıkları için gelinler vücutlarından çıkan kokuyu bastırmak amacıyla ellerinde bir buket çiçek taşıyordu Banyolar içi sıcak suyla doldurulmuş büyük bir fıçıdan meydana geliyordu Evin erkeği temiz suyla yıkanma imtiyazına sahipti Ondan sonra oğulları ve diğer erkekler, daha sonra kadınlar, sonra çocuklar ve en son olarak ta bebekler aynı suda yıkanıyordu Bu esnada su o kadar kirli hale geliyordu ki içinde gerçekten bir şeyleri kaybetmek mümkündü İngilizce'deki 'banyo suyuyla birlikte bebeği deatmayın' (Don't throw the baby out with the bathwater) deyimi buradan gelmektedir Evlerin çatıları üst üste yığılmış kamıştan yapılıyor, kamışların altında tahta bulunmuyordu Burası hayvanların ısınabilecekleri tek yer olduğu için bütün kediler, köpekler ve diğer küçük hayvanlar (fareler, böcekler) çatıda yaşıyordu Yağmur yağdığı zaman çatı kayganlaşıyor ve bazen hayvanlar kayarak çatıdan aşağı düşüyordu İngilizce'deki 'kedi-köpek yağıyor' (It's raining cats and dogs) deyimi buradan gelmektedir Yukarıdan evin içine düşen şeyleri engelleyecek hiçbir şey yoktu Böceklerin ve buna benzer nesnelerin yatakların içine düşmesi büyük bir sıkıntı oluşturuyordu Etrafında yüksek direkler ve üstünde örtü bulunan İngiliz usulü yataklar buradan gelmektedir Zemin topraktı Sadece zenginlerin zemini topraktan başka bir şeyden yapılmıştı Toprak kadar fakir (dirt poor) tabiri buradan çıkmıştır Zenginlerin ahşaptan yapılmış zeminleri vardı Bunlar kışın ıslandığı zaman kayganlaşıyordu Bunu önlemek için yere saman (thresh) seriyorlardı Kış boyunca saman sermeye devam ediliyordu Bir zaman geliyordu ki kapı açılınca saman dışarıya taşıyordu Buna mani olmak üzere kapının altına bir tahta parçası konuyordu ki bunun adı 'thresh hold' (saman tutan; Türkçesi eşik idi Yemek pişirme işlemi her zaman ateşin üzerine asılı durumdaki büyük bir kazanın içinde yapılıyordu Her gün ateş yakılıyor ve kazana bir şeyler ilave ediliyordu Çoğu zaman sebze yeniyor, et pek bulunmuyordu Akşam yahni yenirse artıklar kazanda bırakılıyor, gece boyunca soğuyan yemek ertesi gün tekrar ısıtılarak yenmeye devam ediliyordu Bazen bu yahni çok uzun süre kazanda kalıyordu ' Bezelye lapası sıcak, bezelye lapası soğuk, kazandaki bezelye lapası dokuz günlük' (peas porridge hot, peas porridge cold, peas porridge in the pot nine days old) tekerlemesinin menşei budur Bazendomuz eti buluyorlar o zaman çok seviniyorlardı Eve ziyaretçi gelirse domuz etlerini asarak onlara gösteriş yapıyorlardı Birisinin eve domuz eti getirmesi zenginlik işaretiydi Bu etten küçük bir parça keserek misafirleriyle oturup paylaşıyorlardı Buna 'yağ çiğnemek' (chew the fat) adı veriliyordu Parası olanlar kalay-kurşun alaşımından yapılmış tabaklar alabiliyordu Asidi yüksek olan yiyecekler kurşunu çözerek yemeğe karışmasına sebep oluyor, böylece gıda zehirlenmelerine ve ölüme yol açıyordu Domatesler buna sık sık sebep olduğu için bunda sonraki yaklaşık 400 yıl boyunca domateslerin zehirli olduğu düşünülmüştü Çoğu insanın kalay-kurşun alaşımından yapılmış tabakları yoktu Onun yerine tahta tabaklar kullanıyorlardı Çoğu zaman bu tabaklar bayat ekmekten yapılıyordu Ekmekler o kadar bayat ve sertti ki uzun zaman kullanılabiliyordu Bunlar hiçbir zaman yıkanmadığı için içinde kurtlar ve küfler oluşuyordu Kurtlu ve küflü tabaklardan yemek yiyen insanların ağızlarında 'tabak ağzı' (trench mouth) denen hastalık ortaya çıkıyordu Ekmek itibara göre bölüşülüyordu İşçiler yanık olan alt kabuğu, aile orta kısmı, misafirler de üst kabuğu alırdı Bira ve viski içmek için kurşun kadehler kullanılıyordu Bu bileşim insanları bazen birkaç gün şuursuz vaziyette tutabiliyordu Yoldan geçen insanlar bunların öldüğünü sanıp defnetmek için hazırlık yapıyordu Bunlar birkaç gün süreyle mutfak masasının üstüne yatırılıyor¸ aile etrafına toplanıp yiyip-içerek uyanıp uyanmayacağına bakıyordu Buna 'uyanma' nöbeti deniyordu İngiltere eski ve küçük bir yerdi, insanlar ölülerini gömecek yer bulamamaya başlamıştı Bunun için mezarları kazıp tabutları çıkarıyor, kemikleri bir 'kemik evi'ne götürüyor ve mezarı yeniden kullanıyorlardı Tabutlar açıldığında her 25 tabutun birinde iç tarafta kazıntı izleri olduğu görüldü Böylece insanların diri diri gömüldüğü ortaya çıktı Buna çözüm olarak cesetlerin bileklerine bir ip bağlayıp bu ipi tabuttan dışarıya taşıyarak bir çana bağladılar Bir kişi bütün gece boyu mezarlıkta oturup zili dinlerdi Buna mezarlık nöbeti 'graveyard shift') denirdi Bazıları zil sayesinde kurtulur ('saved by the bell') bazıları da 'ölü zilci' (dead ringer) olurdu Gerçekler bunlar: Kim demiş tarih sıkıcıdır diye: Ortaçağda Avrupa'daki rahibelerin yüz ve ellerinden başka yerlerini yıkamaları kesin olarak yasaklanmıştı Kastilya Kraliçesi İsabella bile 50 yıldan fazla süren hayatı boyunca iki kez banyo yapmıştı Kirlilik adeti Amerika'ya da bulaşmış Pennsylvania ve Virginia eyaletlerinde ''banyo yapmayı yasaklayan'' ya da belirli kısıtlamalar getiren kanunlar çıkarılmıştı Philadelphia' da ise kanunla bir ay içinde birden fazla banyo yapan insanlar cezaevine gönderiliyordu Tuvaletle henüz tanışmayan Avrupa'da lazımlıkları sokaklaraboşaltma adeti 17 yüzyıla kadar sürdü Fransa krallarından 14 Louis, gününün belli bir zamanını lazımlığında oturarak geçirir, devlet işlerini de buradan yürütürdü 1600'lerde İstanbul'a gelen İngiliz büyükelçiler, lazımlık kullanma ve bunu da pencereden boşaltma adetleri yüzünden şehirden uzak olan Tarabya'yaki bir konağa gönderilmişti 19 yüzyıla gelindiğinde, kesin olarak tuvalet kullanma sözü vermeleri üzerine Taksim'e taşınmalarına izin verilmişti kaynak: izmirli