Asuman İle Zeycan (Efsane)

Erzincan'da Kaleli Bey'le kethüdası Derviş Ahmed'in çocukları olmaz
Bey'in bu durumdan yakınması üzerine kethüda,
" Çıkıp dolaşalım belki ağzı dualı bir dervişe rastlarız, derdimize çare bulur" der
Birlikte yola düşerler
Yaylada rastladıkları bir dervişe içlerini açarlar Derviş onlara birer elma verir
Elmanın yarısını kendilerinin yemesini, yarısını da karılarına yedirmelerini söyler
"Kimin kızı olursa, öbürünün oğluna versin" diyerek ortadan kaybolur

İkisi de denileni yapar
Beyin bir kızı, kethüdanın bir oğlu olur
Çocuklar birlikte büyüyerek, okul çağına erişir
İkisinin de henuz adı konmamıştır
Bir gün Bey'le kethüdanın yaylada rastladıkları derviş gelerek oğlana Asuman,
kıza Zeycan adını verir

Bir rastlantı sonucu annesinden, Asuman'ın kardeşi değil nişanlısı olduğunu
öğrenen Zeycan ona yakınlık duymaya başlar
Asuman'da Zeycan'ı sevmektedir
Onların bu tutkularını bilen bir kadın, durumu beye bildirir
Bey öfkelenerek kethüdayı ve oğlunu konaktan kovar

Asuman babasını göndererek Zeycan'ı istetir
Bey önce kabul eder ancak karısı razı olmaz Bunun üzerine olumsuz yanıt verirler
Bir gece iki genç düşlerinde ak sakallı bir derviş görür onun elinden
"Aşık Badesi" içerler
Her ikisi de şiir söylemeye başlar
Bu düş üzerine duygularını birbirlerine şöyle anlatırlar

Asuman: İstemem tabibi peymane buldum
Çaresiz dertlere düştüm ne dersin?
Hakkın himmetiyle ummane daldım
Bahar seli gibi çoştum ne dersin?

Zeycan: Dün gece seyrimde oldum divane
Varlığım kırkların yoludur yolu
Eli bağlı durdum Ande "divan"ına
Sundular bir kadeh doludur dolu

Tüm çabalarına karşın sevdiğine kavuşamayan Asuman, sonunda gurbete çıkar
Giderken mendilini Zeycan'a vererek, vedalaşır
Zeycan'da anmalık olarak yüzüğünü ona verir

Kaleli Bey kızını da alıp yaylaya çıkmıştır Asuman'ın yolu buraya düşer
Tanınmamak için bir çobanla giysilerini değiştirir Bey onun kızıyla aşıklık sınavına
girmesini ister
Asuman, kaybedenin öbürüne kul olması koşuluyla kabul eder
Karşılıklı söyleşirler, sonunda Zeycan yenilir
Ancak bey kızı vermemekte kararlıdır Asuman tekrar yollara düşer
Bey olanları anlatıp kendisini karalamasından korktuğundan Asumanı öldürtmek ister
Adamlarına onu öldürüp, kanlı gömleğini getirmelerini buyurur Adamlar Asumanı yakalar
Asuman son bir kez Zeycan'ı görmek için yalvarır
Adamlar kabul eder
Asuman yüzüğü gösterip kendini tanıtır Zeycan adamlara yalvararak sevdiğinin
canını kurtarır, beye de kanlı bir gömlek götürürler
Asuman yine yollara düşer
Bir dağ başında tipiye tutulur ve kendini kurtarması için tanrı'ya yakarır
İmdadına yetişen derviş onu kurtarır ve isteği üzerine Asumanı Basra'ya ulaştırır
Asuman burada Afyoncu Dede'nin kahvesine yerleşir ve şiirler söyler
Ünü çevreye yayılınca herkes kahveye gelmeye başlar
Bundan hoşlanmayan diğer kahve sahipleri, bir kocakarıdan Asumanı yoketmesini ister
Kadın Asumanı bahçesindeki kuyuya atar
Burada söylediği şiirlerle yardım dileyen derviş Asumanı derviş kurtarır

Asuman Derviş'e, sevdiğinden haber getirmesi için yalvarır
Derviş gelip Zeycan'ı görür ve Zeycan sevdiğinden aldığı mendile gül dokuyarak
dervişle gönderir
Armağını gören Asuman'ın özlemi dayanılmaz olur ve dervişten kendisini Zeycana
kavuşturmasını ister
Birlikte Erzincan'a gelirler
Bu sırada Zeycan'ın düğünü yapılmaktadır
Zeycan, aşık olarak konağa giren Asumandan yardım ister
Asuman başından geçenleri valiye anlatır
Vali Timurpençeden Kaleli beyi öldürmesini ister Asuman buna engel olur
Dervişin atının bastığı toprağı babasına götürünce kethüdanın gözleri açılır
Beyle anlaşmazlıklarını unutarak tekrar kardeş olurlar

Asuman ile Zeycan ise yedi gün yedi gece süren bir düğünle evlenir ve yaşamlarının
sonuna kadar mutlu yaşarlar