Uyku Bozuklukları...

Uyku Bozuklukları

Uyku bozuklukları pek çok hastalıkta ya da herhangi bir hastalı a ba lı olmadan da kişilerde sık görülen bir bozukluktur Bireyler bu konuda o kadar çok rahatsızlıklar yaşamışlardır ki, yıllardır üzerinde çalışılmaktadır 2 Dünya Savaşından sonra gelişen teknoloji ile bu konuda yo un çalışmalar yapılmış ve Uyku Tıbbı başlı ı altında toplanmaya başlamıştır

DSM IV ve ICSD (The International Classification of Sleep Disorders) en yaygın kullanılan sınıflandırmalardır Aşa ıda her iki tanınında içeri ini sunuyoruz

DSM IV ( 1998 )

A- Dissomnialar :

· Primer İnsomnia (Dinlendirici olmayan uyku)
· Primer Hiper Somnia
· Narkolepsi
· Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları
· Sarkadiyer Ritm Uyku Bozuklukları
· Başka Türlü Adlandırılamayan Dissomnia


B- Parasomnialar

· Kabus Bozuklu u
· Uyku Terörü Bozuklu u
· Uyurgezerlik Bozuklu u
· Başka Türlü Adlandırılamayan Parasomnia


ICSD Sınıflaması ( 1991 )


· İntrensek Uyku Bozukluğu
· Ekstrensek Uyku Bozukluğu
· Sorkadien Uyku Bozukluğu


Parasomnialar :

· Uyku Uyanıklık Geçiş Bozukluğu
· Genelde Rem Uykusu İle İlgili Parasomnialar
· Diğer Parasomnialar


DİSSOMNİALAR


Uykuyu başlatma, sürdürme, uykunun miktarı ve kalitesine ilişkin bozukluklara DİSSOMNİALAR adı verilir Kişi yeterli sürede kendisini ertesi gün iyi, dinlenmiş hissetti i bir uyku kalitesinde uyuyamamaktadır Bu duruma Primer İNSOMNİA (Dinlendirici olmayan uyku) adı verilmiştir

Yapılan araştırmalar, dünyanın her yerinde insanların %50sinin yaşamlarının bir döneminde uykusuzluk çektiğini göstermektedir Türkiye nüfusunun %22sinin uyku bozuklu u yaşadı ı saptanmıştır Bunların %50si uykuya dalma, %44ü uykuyu sürdürme güçlü ü, %6sı da hiç uyuyamamaktan şikayet etmişlerdir

Uyku sorunu kadınlarda, yaşlılarda ve günlük yaşam içinde pek çok güçlük çeken insanlarda daha sık görülmektedir Yaşam enerjisini ve kalitesini düşüren bu durum, bazen yerleşerek kalıcı hale dönüşebilir


NEDENLERİ :


Kişiyi uyaran ve tetikleyen her türlü etken, bir neden olabilir

1- Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı, yüksek tansiyon ilaçları ve depresanlar, amfetamin, kafein türevleri
2- Psikolojik etkenler
Kişi kaygılı bir durumda ise, stres, gerginlik ve endişe uykuya dalmayı geciktirebilir Uykusuzluk çeken kişi kaygılarının farkında olamayıp, iç dünyasındaki çatışmaları yok sayıp ya da bastırıp, bunu uyku bozuklu una çevirmiş olabilir Yeteri kadar gevşeyemedi i için uykuya geçemez ya da uykusundan sıçrayarak uyanabilir
Bazen uykuyu, zamanı boşa harcamak, kişinin kendi üzerindeki denetimini kaybetmesi, çevreyi kontrol edememe ve hatta ölüm gibi tanımlayarak da uyku bozuklu u oluşmaktadır
İnsomnia bulunan kişide, nedenler üzerinde titizlikle durulmalıdır Uyku bozuklu una neden olacak psikolojik faktörler ayıklanıp, fizyolojik nedenler araştırılmalıdır Yani :

1- Psikolojik araştırma
2- Fiziksel inceleme ve laboratuvar testleri
3- Polisomnografi (Laboratuvarda kişinin uyurken incelenmesi), olmak üzere 3 ayrı alanda inceleme yapılmalıdır



TEDAVİ


Tedavi konulan tanıya göre yapılmaktadır Şöyle özetleyebiliriz :


1- Uykunun düzenlenmesi Uyanıldı ı zaman yatakta biraz daha kalmak iste inden vazgeçip hemen kalkmak
2- Uyku ritminin düzenlenmesi için her sabah belli bir saatte kalkmak
3- Aç karınla veya hemen yemek yedikten sonta yatmamak
4- Ses, ışık, ısı, nem ve allerji oluşturabilecek (Halı, postlar,toz vs) durumlarla ilgili önlem alınmış ve düzenlenmiş bir uyuma odası
5- Spor yapmak ve gevşemek
6- Kolalı içecekler, alkol, kafeinli, uyaran içkilerden uzak durmak
7- Gündüzleri uyunuyosa, bunu kaldırmak
8- Yatakta uyumaya çalışmayarak kitap okuma, müzik dinleyerek gevşemeye çalışmak
9- Bütün bu önlemlere ra men hala uykusuzluk sürüyorsa, bir doktor kontrolünde uyku veren bitki çayları ve ya sedatif etkili ilaçlar ve hipnotikler kullanılabilir Bu tarz ilaçların uzman bir doktor kontrolünde alınması önemlidir; çünkü alışkanlık ve ba ımlılık yapabilirler

Bazen uyku kısaltma tedavisi uygulanmaktadır Kişinin iyice uykusu gelmeden yatmasına izin verilmez Ertesi gün, akşam az uyudu u için gündüz uyumak isterse buna da izin verilmeyerek, uyku ritmi düzenlenmeye çalışılır
Uyku Bozuklu u çeken kişiler Psikoterapötik yaklaşımla yardım alabilirler Girişimi destekleyici, öfke ve kızgınlı ın sa altımı, çatışmaların seçimlerle çözümlenmesi ile psikoterapiden yararlanabilirler


KABUS BOZUKLUĞU


Her yaşta ve her iki cinsiyette de eşit görülen bir uyku bozuklu udur Dışardan bir uyaran gelmedi i halde, kişi korkutucu rüyalarla uyanır Rüya oldu u gibi hatırlandı ı için, kişi son derece korkutucu stres, gerilim ve endişe içindedir Tedavi ilaçla veya psikoterapi yöntemleri iledir


UYKU TERÖRÜ


Uykunun ilk 90 dakikası içerisinde a lama, çı lık atma ve yo un korku ile ortaya çıkar Davranış de işiklikleri ve kaos yaratır Olaydan sonra kişi hiçbir şey hatırlamaz (Amruzi)

Bazen uyurgezerlik eşlik edebilir Hastada terleme, nabzının hızlı artması, panik korku oluşmuştur ve hasta kaçmaya başlayabilir Kendinde olmadı ı için yaralanabilir (Sara nöbeti olabilir, dikkat edilerek uzman bir doktora gidilmelidir) Ço unlukla 15 dakika süren bu nöbetler sonunda, hasta sakinleşip yata ına dönebilir


UYURGEZERLİK (SOMNAMBULİZM)


Uyurgezerlik uykunun başlamasından sonraki ilk saatlerde, 10 dakika süreyle ortaya çıkar Hasta uyanmaz ve sonrasını da hatırlamaz En çok 12 15 yaş arasında görülür Yetişkinlerde sık görülmez 15 yaşından sonra düzelir Ço u kez ailesel yakınlık (genetik kodlama ile geçmesi) gösterir

Hasta önce yata ına oturur Boş, anlamsız ve amaçsız bir ifadeyle etrafına bakar Dolaşır ama uyanık de ildir Kendisine dokunulup seslenilse bile uyanmaz Bazen saldırgan davranabilirse de ço u kez yata ına geri döner Sabah uyandı ında ise hiçbir şey hatırlamaz (Amnezi)

Yorgunluk, kaygı ve stres, nöbetleri arttırsada, gecede yalnız bir nöbet görülür Ço u kez birkaç dakika sürer
İlaç tedavisi yerine psikoterapi yöntemleri ile tedavi edilmesi önerilmiştir