Uzaktan Analiz

UZAKTAN ANALİZ
(kendi kendine analiz)
2009
I-MESLEK SEÇİMİ

Bu yazının başlığını kendi kendine analiz olarak düşünmüştüm
Aslında kendi kendine analiz diye bir şey olamayacağı için başlığı uzaktan analiz olarak yazdım
Uzaktan analiz diyorum, çünkü eğer bu yazıyı şu anda okuyorsanız, kendinizle yazdıklarım arasında bir bağlantı kuruyorsunuz demektir
Burada yazdıklarım günlük yaşamın veya “bildiğimiz” dünyaların dışında bir başka dünyanın bakış açısıdır
Kısmen bu yazının, yani benim ve daha önceden okuduğunuz birçok psikolojik içerikli kitabın oluşturduğu bir dünyadır bu

Yani her şey bir ilişkiyle başlıyor ve bir ilişki olmadan devam edemiyor

İnsan saf kendisi, saf egosu olarak kendi ile baş başa kaldığında kendi içine cehennemi bir çöküş yaşıyor
Fizik biliminin terimleri ile ifade edersek uzaydaki ağır kütleli kara delikler gibi bütün maddeler çekirdeğe doğru yani hiçliğe yani ölüme doğru çekiliyor

Bizi ayakta tutan, yaşama gücü veren şey nasıl ilk aylarda anne ile olan ilişkimiz ise, daha sonra bu ilk ilişkinin çeşitlenmesinden ve zenginleşmesinden oluşan ilişkiler ağı yine bizi ayakta tutmaya ve yaşamımızı anlamlandırmaya devam ediyor

Öyleyse bizim analizimizde anne ve babamızla başlayacak

Eğer bu uzaktan analiz ‘oyunu’ için ayıracak bir zamanınız varsa elinize bir kâğıt ve kalem alın
Kâğıdınıza annenizin mesleğini yazın sonra babanızın, sonrada kendi mesleğinizi Sonra düşünmeye başlayın;

Erkek çocuk iseniz, babanızın egosunu, babanızın imajını büyük oranda idealize etmişseniz;
Babanızın mesleğine yakın bir meslek seçme olasılığınız yüksektir
Kız çocuğu iseniz ve annenizin imajını idealize etmişseniz annenizin mesleğine yakın bir meslek seçme olasılığınız yüksek olacaktır

Erkek çocuk için:
Babanız kaptansa siz gemi inşaat mühendisi olmuşsunuzdur İnşaat mühendisiyse siz makine mühendisi olmuşsunuzdur Yani iki meslek birbiri ile tesadüfî olmayan, anlamlı bir bağ oluşturur

Bazı durumlarda baba imajı tamamen değil de kısmen idealize edilir ve anneden de bir parça “idealize ego” alınır Bu çocuğun kendi egosunda sağladığı değişik bir uzlaşma şeklidir Babasının kısmen reddedip anne idealini alması erkek çocuğun baba dünyası ile anne dünyasını kendi içinde özel bir formülasyonda (kıvam,terkip) bir araya getirmeyi başarmasıdır

Örneğin babası inşaat mühendisi annesi resim öğretmeni olan bir çocuk babası ile annesi arasında mimarlık okumak gibi bir seçim yapabilir Mimarlığın mühendislik bölümü baba dünyası ile estetik bölümü de anne dünyası ile bağlantılıdır

“Ben seçimimi kendim yaptım anne ve babamla ilgisi yok“
Ne yazık ki bu düşünce doğru değildir Böyle bağımsız, kökümüzden kopuk ve “uzayda” bir seçim gerçek (reel) olamaz Dolayısıyla bu “inkar” içerikli bir düşünce şeklidir

Kız çocuk için:
Günümüzde mesleklerinde başarılı öz güveni yüksek iş hayatında yerini almış bir kadınlar grubu var Bu hanımların kültürel düzeyleri yüksek, kendi kendine yeterlilikleri var ve evli olmasalar bile ailelerinden ayrı yaşayabiliyorlar Sayıları da eskisi kadar az değil
Terapiye giden kadınların çoğu bu grup içinden çıkıyor
Terapi alan hanımlar “fiziksel” özgürlüklerini (emancipation) kazanmış insanlar
Ama onlar erkeklere göre özel bir zorluk yaşıyorlar
Bir insan kendi kişisel dünyasını bir profesyonelle yeniden düşünmeye başlamışsa, sıra dışı, olağan üstü bir düşünce ve eylem dünyasının içinde demektir
Ama bir kadın için bu “güçlü psikolojik pozisyonda olma çabası” çeşitli açılardan handikaplar içerir
Yaşadığımız iklimde, iki kuşak önceki kadınların hemen tamamı ev kadını veya aile ekonomisinde yardımcı kadındı Bir kuşak önceki kadınlar küçük bir oranda iş hayatındaydı
Şimdi bizim çalıştığımız grup bu tarihsel olumsuzluğun her açıdan etkilerini yaşamaktadır

Ayrıca bir kadın için hem kadın kimliğinin içinde olup kadınsı bir algı içinde var olmak hem de “güçlü kadın” olmak kendi içinde bir gerilim taşımaktadır

Babası üniversite mezunu, annesi ilkokul mezunu ve ev hanımı olan bir kız çocuğu, meslek seçimini yaparken baba dünyasını idealize edebilir Bu da kadın kimliği içinde yaşadığı gerilimlere yeni bir gerilim daha ekler

Annesi ev hanımı babası eczacı olan bir kızın doktor olması, meslek idealizasyonunu baba dünyası ile bağlantılandırır

Kız çocuğu için egonun birçok önemli, temel parçası anneden gelmektedir Ama meslek gibi önemli bir alanda “babası gibi ” bir seçim yapmıştır
Yani “annesi gibi” olması gerekirken sanki “babası gibi” olmuştur Gerçek tam böyle olmasa bile işte bu noktada küçük bir karmaşa oluşur

Kız ve erkek çocuk için:
Babanın esnaf, annenin ev hanımı olduğu örnekler vardır
Çocuk akademisyen olmuş, yardımcı doçent olmuştur Avukat olmuştur, öğretmen olmuştur vs
Bu durumda bana soracaksınız burada bağlantı nerede?
Çocuk kendi pozisyonu ile babasının işi arasında olumlu bir bağ kurmaktadır
Örneğin, babasının metal eşya üretimi ile ilgili işini, makine mühendisi olarak geliştirmeyi düşünüyordur Burada da idealize baba ile ilgili bir kopukluk yoktur Kopukluk yüzeysel ve kültüreldir
Kız çocuğu annesinin yaptığı gibi babasını desteklemek istemektedir Bu yüzden, babasının bakkal dükkanını işletme mezunu biri olarak yeniden kurmak süpermarket düzeyine taşımak istemektedir
Bu örneklerde psikolojik bir devamlılık vardır
Ama çocuk kendi dünyası ve ailesinin dünyası arasında hiçbir köprü kurmamışsa, bir kopukluk var demektir
Bu durumda anne ve baba dünyasından kaçış yukarıdaki mimar olma örneğinden daha fazladır
Çocuğun girmekte olduğu meslek dünyası anne ve babasına çok yabacıdır Çocuğun egosunun önemli bölümleri ile anne ve baba egosunun önemli bölümleri arasındaki gerilimi ve çocuğun başka bir dünya arzusunu göstermektedir bu seçim

Ama analizimize devam edersek ilerleyen süreçlerde, yeni bir dünyayı seçerek eski dünyadan kolayca kurtulamayacağımızı göreceksiniz Aslında bunu tahmin de ediyorsunuzdur

“başka bir ülke bulamazsın, bu şehir arkandan gelecektir ” Kavafis

OKUMAK İÇİN YURTDIŞINA GİTMEK
Türkiye (anayurdumuz) çoğu zaman kısmen veya tamamen anneyi ve devlet de (devlet baba) babayı sembolize eder
Anne ve babamızın dünyasından belli bir süre uzaklaşmamız değişik anlamlar içerir
Kendine değer verilmediğini hisseden çocuk kendi kendini sürgüne gönderebilir
Tam tersi, aşırı sevgi ve bunun sonucu aşırı suçluluk duygusu sonucu, çocuk (ergen) bir süre anne babası ile kendisi arasına aşırı mesafe koyma ihtiyacı hissedebilir
Anne baba dünyasını reddedip ve kötü olarak görüp yeni idealize bir dünyada yaşamak isteyebilir

Meslek seçimi konusuna dönersek:
Kısmi anne ve baba sembolü olan abla ve ağabeyler de meslek seçiminde önemli bir rol oynayabilirler

Anne ve baba evlilik ilişkisini yürütürler ama aralarında bir kopukluk vardır
Erkek çocuklar anne baba kavgasında taraf olurlarsa, babaya karşı açık düşmanlık duyguları hissederlerse aile görünür bir şekilde bir bölünme yaşıyor demektir Bu durumda erkek çocuklar babayı kısmen idealize ederler
Baba idealizasyonu için anne tarafından erkekleri tercih ederler Dayıları veya annesinin babası (dedesi) onlar için önemli bir figür olur
Küçük erkek çocuklarda ise baba yerine anne tarafından kabul görmüş ağabeylerini idealize edebilirler
Babanın kendisi, amcalar ve büyükbaba idealize baba imajı olarak alınmaz

Aileyi terk eden sorunlu bir anne düşünelim Baba ve ablası ile büyüyen küçük kız, ablasını “idealize anne nesnesi” olarak alacaktır Biyolojik anne unutulması gereken bir nesnedir

Küçükken ailesi tarafından travmatik bir şekilde terk edilen bir kız çocuğu anaokulu öğretmeni olabilir Kendisi gibi mağdur olabilecek çocuklara yardım ederek kendi geçmişi ile hesaplaşmaya çalışır

Bir örnek:
Baba bir bankada yöneticidir İktisat Fakültesi mezunudur Anne Turizm ve Otelciliği bitirmiştir, baba, annenin çalışmasını istememiştir veya izin vermemiştir Tek çocukları tek kızları ise İşletme okumuştur Bu kız çocuğu şimdi annesi gibi çalışıp çalışmama ve bilinç dışında annesi ve babası arasındaki ilişkide bir uzlaşma alanı yaratma konusunda sorunlarla yüklüdür

BİLİÇDIŞI ARZU VE MESLEK SEÇİMİ

Aile içinde travmatik bir çekirdek olabilir Üç- dört kuşak önce öksüz kalmış bir ebeveyn, öldürülmüş bir baba, kaza sonucu boğulmuş bir dayı vs
Bu travmatik aktarım kuşaktan kuşağa geçer ve her gelen kuşak bu yarayı tamir etmek için bilinçdışı bir tutum içine girer, bu meslek seçimine de yansır
Bu tutum sonucu ebeveyn depremde ölmüşse, çocuk inşaat mühendisi veya mimar olmak isteyebilir Ama bilinçli olarak bu bağlantıyı çoğu zaman kurmaz Travmanın sebebi tıbbi beceri azlığı veya doktor yokluğu ise çocuk doktor olmayı isteyebilir
Bir önceki kuşak anne ve baba çocuğa çaresizlik duygusu aktarır Çocuk çaresizlik duygusu içinde boğulmak istemez Anne ve baba idalizasyonu konusunda bir kopma olmamışsa çocuk anne ve babayı sahiplenmişse bu bilinçdışı çaresizlik çocuğun yaratıcı bilinçdışı tarafından özel bir meslek seçimine yönelmesi ile sonuçlanır
Ama çocuk, anne ve babadan psikolojik bir kopma yaşamışsa, sorun tamamen inkar edilebilir ve başka bir dünya arayışına gidilebilir
Bu yol aslında bu en kötü ve geri tepen bir çözüm yoludur

İçimizdeki kaosu, içimizdeki karmaşayı anne ve babamızdan miras olarak aldık

Terapide çoğu zaman ilk aylarda ebeveynlerle ilişki ortaya dökülür ve onlara karşı öfkeli duygular açığa çıkar

Kendi bilincimize, öz bilincimize varma sürecinde ebeveynlerimize karşı bir öfke deşarjı geçilmesi gereken bir “hava durumu”gibi duruyor Bu öfkenin ardında ise onları bağışlama ve bu hayatta ne yapacağımıza dair sorulara ulaşma gibi bir ödül bizleri bekliyor

Elinizdeki kâğıda önce çekirdek ailedeki kişilerin mesleklerini yazın, sonra anne ve baba tarafından akrabaların Sonra geriye çekilip bir bakın Bu size kendiniz hakkında yeni ipuçları verecektir

Aklınıza yeni bir düşünce değişik bir bakış açısı geldiyse uzaktan analize hızlı bir başlangıç yaptık demektir Gelmediyse sorun değil, meslek seçimi ile daha yolun başındayız
Uzaktan analiz devam edecek…

DrKubilay Boğoçlu
Psikiyatri Uzmanı