Gözün Bölümleri

Gözün Bölümleri
KORNEA






Kornea gözün en dış tarafında yer alan cam gibi parlak kısımdır (resim 1) Başka bir tarifle, gözümüze toz kaçtığında acıyan, cama benzeyen, kontakt lensleri üzerine yerleştirdiğimiz kısımdır Yaklaşık yarım milimetre (550 mikron) kalınlığında ve 12 mm çapındadır Saydam bir küre kesitine benzer Gözün, gelen ışınları en fazla kıran bölümüdür Dolayısıyla gözün odaklama işlevinde, yani net görmede en büyük pay korneaya aittir Korneanın yapısında en ufak bir değişiklik gözün odaklama işlevinde önemli bir fark yaratır Bu nedenle kırma kusurlarını tedavi etme amacıyla geliştirilmiş olan refraktif cerrahi genellikle korneada şekil değişiklikleri yaparak kırma kusurlarını çözer Kornea temel olarak 3 katmandan oluşur (resim 5) Bu katmanlar dıştan içe epitel, stroma ve endoteldir Epitelin kendini yenileme yeteneği vardır Herhangi bir hasar sonrası epitel hücreleri üreyerek hasarın büyüklüğüne göre birkaç gün içinde hasarı kapatırlar Bu katmanın bir özelliği de acıyı algılamamızı sağlayan sinir uçlarını içermesidirEpitel, üzeri göz yaşıyla kaplı, çoğalma yeteneğine sahip hücrelerden oluşan kornea katmanıdır Ağrı ve acı duymamızı sağlayan açık sinir uçlarına sahiptir Herhangi bir nedenle çizildiği zaman kendini yenileyebilir Yaklaşık olarak bir haftada tümüyle yenilenebilir Bowman zarının üzerine yerleşmiş 5 katlı hücrelerin oluşturduğu 50 mikron kalınlığında bir katmandır Stroma katmanı toplam kornea kalınlığının %90'ını oluşturur Büyük kısmı kollajen liflerden meydana gelir Korneanın sağlamlığını sağlayan katmandır Endotel ise tek sıra hücreden oluşmuş en içteki katmandır Ana görevi stromadaki fazla sıvıyı alıp korneanın şişmesini engelleyerek saydam kalmasını sağlamaktırŞaşırtan özelliklerinden biri, çoğalan ve çeşitli işlevler yapan çeşitli hücre katmanlarına sahip olmasına rağmen üzerinde ya da içinde hiç kan damarı olmamasıdır Buradaki hücreler kansız beslenebilen, renksiz ve saydam çok özel hücrelerdir Net görebilme yeteneğimizin %70 ila %80 oranında korneamıza borçlu olduğumuz gerçeği ise bir cam parçası gibi duran bu dokunun ne kadar önemli olduğu hakkında önemli bir ipucu vermektedirGözümüzün dış dünyaya açılan penceresi diye tanımlayabileceğimiz kornea, aslında çok şaşırtıcı ve hayret verici özelliklere sahip bir dokudur Kornea Türkçeye saydam tabaka adıyla çevrilmiştir fakat bu herkes tarafından bilinen ve kullanılan bir ad olmadığı için biz daha yaygın olan kornea ismini kullanacağız Kornea göze dışardan baktığımızda farkettiğimiz cam gibi parlayan kısımdır Göze yandan baktığımızda daha iyi fark edeceğimiz gibi bu doku bir cam küre kesitini andırmaktadır Yetişkinlerde yaklaşık olarak 12mm çapında ve yarım milimetre kalınlığındadır Çok sağlam, saydam görünüşlü özel bir dokudur

Gözün Bölümleri
RETİNA



Retina göz küresinin arka kısmının içini kaplayan kırmızı-kavuniçi renkte damarlı bir yapı gösteren çok özel bir tabakadır Fotoğraf makinasındaki filme benzer ya da daha güncel bir benzetmeyle video kameralarda harektli görüntüyü sinyallere çeviren CCD chipini anımsatan bir işlevi vardır Görevi kısaca kornea ve göz merceği tarafından üzerine düşürülen görüntüyü elektriksel sinyallere çevirmektir Daha sonra bu sinyaller görme siniri (optik sinir) yardımıyla beynin ilgili bölümüne iletilir Retina görme işlevi açısından çok hayati bir öneme sahiptir Yapışık olduğu yerden ayrılması durumunda, zamanında müdahele edilmezse körlük oluşabilir Yaşlanmanın, yüksek tansiyonun, göz tansiyonun ve şeker hastalığının retina üzerinde ciddi zararları olabilir Oluşan hasarlar birikerek körlüğe kadar ilerleyebilir

Gözün Bölümleri
İRİS
İris gözün rengini veren renkli tabakadır Mavi, yeşil, kahverengi, ela gibi renklerde olabilir
Görevi içerdiği kaslarla fotoğraf makinasındaki diyafram gibi hareket ederek gözbebeğinin (pupil) büyüklüğünü ayarlamaktır
İris adını eski Yunan mitolojisinden almıştır Bu hikayelerde adı geçen ve güzelliği ile ünlü gökkuşağı tanrıçasının ismi gözün bu büyüleyici güzellikteki göz kasının da adı olmuştur
İris o kadar güzel bir yapıdır ki, çok az fotoğraf ve fotoğrafçı onun bu güzelliğini tam olarak ortaya koyabilir Nitekim mikroskop altında mavi bir iris cerrahlara bir deniz gibi gözükürken, kahverengi bir iris çok muhteşem hayali bir gezegen gibi durmaktadır

GÖZÜN BÖLÜMLERİ
SKLERA
Sklera (Grek Skleros: Sert, sağlam) Gözün dışarıdan beyaz görünen kısmına sklera adı verilir Gözün sağlamlığını ve şeklini oluşturan ana yapıdır Şekli iki delikli bir küreye benzer Önde dışarıdan görülen deliğinde kornea altında iris ve gözbebeği bulunur Arkadaki deliğinden ise optik sinir (görme siniri) ve göz içi damarları çıkar Yapısı göz içinin aynen bir fotoğraf makinasındaki gibi karanlık oda gibi işlev görmesine ve aynı zamanda hareket edebilmesine olanak tanır Sklera 6 adet göz dışı kasla tutulur ve bu kasların sayesinde göze ışık giren kısım (göz bebeği) dilenen yöne doğru çevrilebilir Sağlıklı sklera beyaz porselen rengindedir Bazen dışarıdan bakıldığında gözün beyaz kısmının kızardığı veya renk değiştirdiği görülür Bu genelde skleranın değil de onun dışını ve göz kapaklarının içini kaplayan zarın yani konjonktivanın renk değişikliğinden olur Ama bazen sklera da renk değiştirebilir Örneğin sarılık hastalığında sarı bir renk alabilir Bazı metabolizma hastalıklarında (örneğin alkaptonüri / okronozis) kahve ya da farklı bir renk alabilir En sık olarak ta mavimsi gözükebilir Bunun sebebi ise skleranın aşırı incelmesi ve altındaki uvea tabakasının renginin gözükmesidir Normal olarak skleranın kalınlığı 1 mm ile 03 mm arasındadır Bundan daha ince olursa iç kısmını kaplayan uveanın rengi görülebilir ve hatta aşırı incelmede gözün yapısında fırtlama/baloncuk (ektazi) gibi şekil bozuklukları dahi olabilir Skleranın bir önemli özelliği de gözün merceğini taşıyan kasın skleraya bağlı olmasıdır Bu nedenle presbiyopi (yaşa bağlı yakını görme problemi / göz merceğinin işlev bozukluğu ) ile ilgili tedavi amaçlı cerrahi girişimlerin büyük bölümü skleraya uygulanır

Gözün Bölümleri
OPTİK SİNİR



Retina göz küresinin arka kısmının içini kaplayan kırmızı-kavuniçi renkte damarlı bir yapı gösteren çok özel bir tabakadır Fotoğraf makinasındaki filme benzer ya da daha güncel bir benzetmeyle video kameralarda harektli görüntüyü sinyallere çeviren CCD chipini anımsatan bir işlevi vardır Görevi kısaca kornea ve göz merceği tarafından üzerine düşürülen görüntüyü elektriksel sinyallere çevirmektir Daha sonra bu sinyaller görme siniri (optik sinir) yardımıyla beynin ilgili bölümüne iletilir Retina görme işlevi açısından çok hayati bir öneme sahiptir Yapışık olduğu yerden ayrılması durumunda, zamanında müdahele edilmezse körlük oluşabilir Yaşlanmanın, yüksek tansiyonun, göz tansiyonun ve şeker hastalığının retina üzerinde ciddi zararları olabilir Oluşan hasarlar birikerek körlüğe kadar ilerleyebilir

Gözün Bölümleri
Uvea


Uvea (Latince uva: üzüm)
Hayranlık verici bir güzelliği ve çok şaşırtıcı işlevleri olan bir yapıdır Gözdeki temel oluşumlarından biridir Üç ayrı işleve sahip bölümü vardır

En dışta gözün rengini veren iris adlı kısmı en iyi tanınan kısmıdır Burası gözün içine girecek ışık miktarını ayarlar
Şaşırtıcı yanı ise irisi oluşturan uveanın gözün beyaz kısmı (sklera) başladıktan sonra bitmemesi, ve skleranın altından devam ederek tüm gözün küresini sarmasıdırUvea iristen hemen sonra gözün içine doğru halkasal bir çıkıntı yaparak kendisinin ikinci kısmını yani silier cismi (ciliary body [üzerine ipliksi/kirpikvari lifler bulunduğu için bu ismi almıştır]) oluşturur Bu kısım göz içi sıvısının yapıldığı yerdir Burası aynı zamanda göz merceğini taşıyan ve geren iplikçiklerin bağlı olduğu yerdir Silier cisim ve merceği taşıyan bu iplikçikler sistemi sayesinde göz merceği şişip incelerek hem uzağı hem de yakını net görmemizi sağlayan akomodasyon (uyum) işlevini gerçekleşir İris ve silier cisim birlikte ön uveayı oluştururlar

Bu bölgenin hastalığına ön üveit adı verilir Sadece iris tutulursa iritis, silier cisim tutulursa siklitis adını alır Uvea silier cismin devamında yani göz küresinin arka kısmında da skleranın ve retinanın arasında besleyici damarlı bir katman olarak göz sinirinin çıktığı delik hariç tüm göz küresini kaplar
Uveanın bu göz küresinin arka kısmını damarlarla besleyen kısmına koroid adı verilir Koroide aynı zamanda arka uvea adı da verilir Buranın rahatsızlığýna ise koroidit ya da arka üveit adı verilir

Gözün Bölümleri
ON KAMARA
Kamara lafı kamera obskura da denilen fotoğraf makinalarının esasını oluşturan karanlık odacık deyiminden türetilmiştir Hatırlatmak gerekirse karanlık odacıkta, prensip olarak, tamamen kapalı karanlık ve beyaz düz duvarlara sahip bir odacık çok küçük bir delikten aydınlatılır Deliğin açıldığı taraftaki odanın görüntüsü ters olarak deliğin karşısındaki duvarda, perdede ya da fotoğraf makinasında olduğu gibi filmin üzerinde oluşur
Ön Kamara terimi sanki bir denizcilik deyimiymiş gibi bir hava uyandırsa da aslında gözün bir bölümünün adıdır Renkli iristen başlayarak korneaya dek olan boşluğa ön kamara denmiştir Kamara kelime anlamıyla odacık anl gelmektedir Ön kamara göz cerrahları için özel bir öneme sahiptir Gözün ameliyatlarının çok büyük bir bölümü buradan yapılır Yaklaşık 10 mm çapında ve en derin noktası 3 mm olan odacıkta pek çok cerrahi enstrüman aynı anda bulunmak zorunda olabilir Üstelik bu enstrümanlardan bazıları titreşimli, su sıkan ve emen iç basınçlarda dalgalanmalar yapan hareketli objelerdir Ayrıca cerrahi müdahele sırasında bu odacığın tavanına dokunmak ciddi bir problem oluşturur Bazen (ikincil göz içi merceği ameliyatı vs) ön kamaranın tabanına bir kez dahi dokunmak bu ameliyatı imkansız kılabilir Her ne kadar medyada bu tür ameliyatları çok hafife alan demeçlerle sıkça karşılaşsanız da, siz siz olun bu işi küçümsemeyin, iyi bir göz ameliyatı geçirdiyseniz, öncelikle Allah'a şükredin ve sonra da doktorunuza kocaman bir çiçek götürmeyi ihmal etmeyin Çok yüksek numaralı kişilerde, özellikle 9 D ve üstü hipermetroplarda laser tedavileri yetersiz kalabilmektedir Bu kişilerde ön kamaranın yapısı bu odaklama kusurunu düzeltmek için yapılacak ameliyat açısından çok büyük önem kazanmaktadır Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiyi Tedaviler başlığı altında bulunan Özel teknikler bölümümüzdeki Phakic IOL sayfamızdan alabilirsiniz Çok ünlü bazı rönesans ressamlarının inanılmaz gerçeklikteki tablolarını bu esastan yararlanarak karanlık odada bulunan tualdeki görüntünün üzerini boyayarak yaptıkları gerçeği yüzyıllar sonra anlaşılmıştır

Gözün Bölümleri
ARKA SEGMENT
Göz anatomik olarak ön ve arka segment diye iki bölümde incelenir Ön segment yapıları temel olarak konjunktiva, kornea, ön kamara, iris, pupil, siliyer cisim ve göz merceğidir Ön kamara korneanın arka yüzeyi ile iris ön yüzü arasındaki içi sıvı dolu boşluktur Arka kamara ise göz merceğinin ön yüzü, merceği taşıyan lifler, vitreus ve irisin arka yüzünün sınırlarını oluşturduğu çok küçük bir odacıktır Arka segment de vitreus, koroid, retina ve optik sinir başını içerir "Kamara" sözcüğüı kamera obskura da denilen fotoğraf makinalarının esasını oluşturan karanlık odacık deyiminden türetilmiştir Hatırlatmak gerekirse karanlık odacıkta, prensip olarak, tamamen kapalı karanlık ve beyaz düz duvarlara sahip bir odacık çok küçük bir delikten aydınlatılır Deliğin açıldığı taraftaki odanın görüntüsü ters olarak deliğin karşısındaki duvarda, perdede ya da fotoğraf makinasında olduğu gibi filmin üzerinde oluşur Çok ünlü bazı rönesans ressamlarının inanılmaz gerçeklikteki tablolarını bu esastan yararlanarak karanlık odada bulunan tualdeki görüntünün üzerini boyayarak yaptıkları gerçeği yüzyıllar sonra anlaşılmıştır

Gözün Bölümleri
GÖZBEBEĞİ (PUPİL)








Gözbebeği irisin merkezindeki siyah bir daire gibi gözüken deliktir Gözün içi karanlık bir odacık gibi görev gördüğü için bu delik siyah gözükür Bazen fotoğraf çekimi sırasında fotoğraf makinasının flaşı patladığı zaman bu odacığın içi aydınlanabilir ve gözün iç kısmının rengi olan kırmızı-sarı renk fotoğrafta gözükebilir Kimi fotoğraflarda gözlerin kırmızı gözükmesinin sebebi budur Aynı şekilde göz hekimleri özel bir aydınlatma sistemiyle bu odacığı aydınlatarak, göz bebeğinin bakarak gözün arkasını görebilirler
Bu muayenede kullanılan cihaza retinoskop adı verilir (Skop: bakmaya, görmeye yarayan, retina: gözün arka kısmı, ağ tabaka) Göz muayenesinde göz hekimleri göz bebeğini büyüten bir damla damlatırlar Bunun sebebi büyük bir gözbebeğinden gözün arka kısmının çok daha iyi bir şekilde görülebilir olmasıdır Böylece gözün arkasında çok daha geniş bir alan görülebilir ve değerlendirilebilir Ayrıca dikkat edilirse bu damlanın etkisindeyken hasta ışıklardan çok rahatsız olur bunun sebebi ise fazla ışıkta gözbebeğini küçültme yeteneğinin geçici olarak ortadan kalkmasıdır
Eğer bir benzetme yapacak olursak iris ve gözbebeği, fotoğraf makinelerinde diafram adı verilen mekanizmaya benzer Yeni fotoğraf makinalarında tamamen otomatik olan diafram-apertür (açıklık) ayarı, eskiden manüel (elle) ayarlanıyordu Karanlık ortamlarda apertür geniş kullanılırken (A), ortam çok aydınlık olduğu zaman apertür küçültülür (B) Böylece filmin aşırı aydınlıktan yanması ya da karanlıkta yapılan bir çekimde hiçbir şeyin gözükmediği kapkaranlık bir resim elde edilmesi engellenmiş olur
Göz de aynı prensiple çalışır, göze giren ışık miktarı gözbebeğinin büyüklüğüyle ayarlanır Aydınlık ortamlarda gözbebeği küçülür Böylece göze az ışık girer (3) Karanlıkta ise genişlemesiyle gözün arka kısmına daha çok ışık ulaşır (1)

Gözün Bölümleri
KONJONKTİVA
Konjonktiva kelime kökeni bakımından "bağlayan" doku anl gelmektedir
Gözün biyolojik zırhı olarak kabul edebileceğimiz konjonktiva aslında ince saydam bir zardır Korneanın sınırlarından başlar, gözün sklera adı verilen beyaz kısmının ön yüzeyini kaplar ve oradan kıvrılarak göz kapağının içini kirpiklere kadar sararak örter (Resimde mavi çizgiyle gösterilmiştir) Bu çok kaygan özel zar, gözün kornea ve sklerasının göz kapaklarından hasar görmeden kolayca hareket edebilmesini sağlar Ayrıca gözün iç kısmının dış dünyadan ayrılmasını, izole olmasını sağlar Hem fiziksel bir bariyer görevi yaparak tozların, yabancı cisimlerin, mikropların göz küresinin arka kısımlarına ulaşarak iltihap oluşturmasını engeller Hem de üzerindeki kan damarları yardımıyla üzerine düşen yabancı mikroorganizmalara saldırarak, etkisiz hale getirir Gözümüzün beyaz kısmının (sklera) arasıra kırmızı olmasının sebebi bu savunma reaksiyonudur Göz doktorlarının konjonktivit dedikleri rahatsızlık işte bu zarın iltihaplanıp kılcal damarlarındaki artış yüzünden kırmızı hale gelmesidir Fazla klorlu bir havuzda yüzdüğümüzde ya da uzun süre banyoda kaldığımızda gözümüzde meydana gelen kızarma da aynı şekilde konjonktiva damarlarındaki reaksiyona bağlı oluşmaktadır