Diabet Ve Diyet

UzmDyt Şeniz Ilgaz
Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

• Diabette Beslenme Tedavisinin Temel Hedefleri
  Diabetikler İçin Temel Beslenme Önerileri Nelerdir ?
  Vitamin ve Minerallerin Zengin Olarak Bulunduğu Besinler
  Diabetik Bir Kişinin Tüketmemesi Gereken Besinler Nelerdir?

Beslenme, diabet tedavisinin başarıya ulaşmasında ve diabetli hastanın bakımında en önemli faktörlerden birisidir

Diabette Beslenme Tedavisinin Temel Hedefleri ;
· İnsülin veya ağızdan alınan hipoglisemik ilaçlar ve fiziksel aktivite ile kan glukoz düzeyini normale indirmek ve bu düzeyi korumak
Kan lipitlerinin yükselmesini önlemek
Şeker hastalığı nedeni ile oluşabilecek diğer hastalıkları önlemek ve tedavi etmek
Yaşam kalitesini arttırmaktır
Diabetik diyeti , diyetin temel ilkeleri aynı olsa da kişiye özeldir Çünkü, her kişinin beslenmesini etkileyen temel özellikler (Boy uzunluğu, vücut ağırlığı, ideal ağırlık, fiziksel aktivite, sosyo-ekonomik düzey, kan şekeri oranı, verilen ilaç ya da insülin tadavisi gibi) birbirinden farklıdır
Diabet diyeti her hasta için özel olarak bir diyetisyen tarafından hazırlanmalı, bir diabetik de sadece kendisi için özel hazırlanan diyeti uygulamalıdır

Daha sonra da sıkça söz edeceğimiz besin grupları nelerdir onları tanıyalım ;
· Süt Grubu
Süt, yoğurt, ayran
· Et Grubu
Peynir, yumurta, tavuk, balık, dana eti vb
· Ekmek Grubu
Tahıllar, kurubaklagiller, kestane, patates vb
· Sebze Grubu
Domates, marul, taze fasulye, havuç vb
· Meyve Grubu
Muz, karpuz, üzüm, elma vb
· Yağ Grubu
Zeytinyağı ve diğer bitkisel sıvı yağlar, zeytin, fındık, fıstık vb
Diabetikler İçin Temel Beslenme Önerileri Nelerdir ?
1 Enerji Gereksinimi ile İlgili
Eğer diabetik kişinin vücut ağırlığı olması gerekenden fazla ise kilo vermelidir
Bunu sağlamak için, uzun süreli ve kalıcı bir şekilde kilo vermesi gerekir
Çok düşük kalorili diyetler, kan glukoz düzeyinin aşırı düşmesine sebep olacağından uygulanmamalıdır
Her hafta aynı kıyafetle ve aynı saatte tartılarak vücut ağırlığı kontrol edilmelidir
2 Öğünlerin Düzenlenmesi İle İlgili
Kan glukoz düzeyinin normal sınırlarda tutulması için öğün sıklığı ve sayısı önemlidir Besinlerin 3 ana 3 ara öğünde tüketilmesi en uygun olanıdır Böylelikle insülin kullanımı daha dengeli olacak ve insüline olan gereksinme azalacaktır
3 ana öğünde (sabah, öğle, akşam) mutlaka ekmek, et, sebze grubundan besinler tüketilmelidir Buna ek olarak meyve ve süt grubu da katılabilir Özellikle de antidiyabetik ilaç ya da insülin alan hastalar için ara öğünler bu tadavilerin etkisini karşılayacak enerjiyi almak önemli olduğundan gereklidir
Önerilen besinlerin zamanında ve önerilen miktarlarda yenilmesi gerekir Böylece kişi, hipoglisemi ya da hiperglisemi gibi komplikasyonlardan korunur
3 Karbonhidratlar İle İlgili
Enerji oluşumunda kullanılan en önemli besin ögesi karbonhidratlardır Karbonhidratlar, tüm bitkisel kaynaklı besinlerde ve hayvansal kaynaklı besinlerden de süt ve bazı süt ürünlerinde bulunur Hepsi yapılarına göre farklılıklar gösterir
En basit yapılı ve vücutta en çabuk kana karışan karbonhidrat glukozdur Çay şekeri olarak bilinen sukroz, glukozdan sonra en çabuk kana karışan türdür Meyvelerde bulunan fruktoz (meyve şekeri) glukoz gibi basit yapılıdır Meyvenin yapısındaki posa nedeni ile kana geçişi glukoza oranla daha yavaştır Bulgur, pirinç vb tahıllar ; nohut, mercimek vb kurubaklagillerde ve sebzelerde bulunan nişasta ise daha karmaşık yapıdadır, daha yavaş sindirilen dolayısı ile kana en yavaş geçen karbonhidrat türüdür Bu olumlu özelliklerinden dolayı, karmaşık yapıdaki karbonhidratların diyetle basit karbonhidratlara göre daha fazla tüketilmesi gerekir
4 Yağlar İle İlgili
Diabetik kişilerin koroner kalp hastalıklara yakalanma riskleri daha fazla olduğundan tüketilen yağ miktarı ve türü önemlidir
Yağ alımını azaltmak için içersinde et bulunan yemeklere pişirirken yağ eklenmemesi, kızartmalar ve kavurmalar yerine ızgara, fırında pişirme ve haşlamaların tercih edilmesi, salatalara yağ eklenmemesi gereklidir Salatadan alınacak vitamin ve minerallerin vücutta kullanılması için yemeklerden alınan yağ yeterlidir
Yemekleri hazırlarken margarin, tereyağ yerine zeytinyağı ve diğer sıvı yağlar(mısır özü, ayçiçek yağı, soya yağı gibi) tercih edilmelidir
Kırmızı et yerine beyaz et tercih edilmeli, eğer kırmızı et tercih edilecekse yağsız kısımları alınmalıdır
Kolesterolu yoğun besinler fazla tüketilmemelidir Kolesterolün yoğun olarak bulunduğu besinler : yumurta, sakatatlar, tereyağı, yağlı peynirler ve kırmızı ettir Haftada 2 yumurtadan fazlası yenilmemelidir
5 Posa İle İlgili
Tüketilen besinler posa yönünden yeterli olmalıdır
Özellikle suda çözülebilir posa olarak adlandırılan meyve, sebze, kurubaklagiller, yulaf kan glukoz düzeyini daha çok düşürdüğü için tercih edilmelidir
Pirinç yerine bulgur, çorba yerine aynı besine ait meyveler kabuklu tüketilmelidir
Besinler un formundan çok taneli tüketilmelidir
6 Vitamin ve Minerallerle İlgili
Özellikle E, C ve B grubu vitaminler ile Selenyum, Çinko ve Krom minerallerinin diabetikler için olumlu etkileri vardır
Hergün taze sebze ve meyve, tahı ve et grubundan tüketilirse yetersizlik oluşmaz Özellikle her öğünde C vitamin kaynağı besinlerin alınması gereklidir Kromun yeterli alınabilmesi için de mayalanmadan yapılan yufka yerine mayalı ekmek tüketilmelidir
B grubu vitaminler preparat olarak alınması önerilir
Vitamin ve Minerallerin Zengin Olarak Bulunduğu Besinler
E vitamini : Yeşil yapraklı bitkiler, yağlı tohumlar ve bunlardan elde edilen yağlar, fındık ve fıstık gibi sert kabuklu meyveler, tahıl taneleri ve kurubaklagiller
C vitamin : Yeşil sebzeler, kuşburnu, turunçgiller, çilek, domates
Selenyum : Deniz ürünleri, böbrek, yürek ve diğer etler
Çinko : Karaciğer, badem içi, ceviz, buğday, bulgur
Krom : Sakatatlar, saflaştırılmamış tahıl ürünleri ve baharat Diabetik Bir Kişinin Tüketmemesi Gereken Besinler Nelerdir?
- Şeker ve şekerli tatlılar(reçel, bal, pekmez, çikolata, kurabiye, kek ve pastalar)
- Tereyağı, margarin, iç yağı, kaymak, krema
- Salam, sosis, sucuk, pastırma
- Sakatatlar(karaciğer, beyin, dalak, işkembe vb)
- Kızartılmış ve kavrulmuş besinler
- İçeriğini bilmediğiniz hazır gıdalar

Alıntı