Mevlana'nın Fikirleri

mevlananın fikir hayatı
mevlananın fikirleri hakkında bilgi
Mevlana'nın fikirleri Mevlevilik


Mevlana'nın fikirleri

“Tasavvuf” ve “sufi” kelimelerinin softan geldiği ve bu mesleği benimseyenlerin, yünden dokunmuş abalar giydikleri için kendilerine sufi, mesleklerine ve inanç sistemlerine ise tasavvuf denildiği söylenir Ancak gerçekte; “hikmet” anlamına gelen, yunanca “sofos” kelimesinden türetilmiştir Tasavvuf’a göre; (İslamiyet bakışıyla etkilenmiş olan felsefeye göre) kudret, yani Tanrı, mutlak varlıktır Mutlak varlık (Tanrı); kendisini kişide görünür kılar Öbür türlü yalnız bu kudretten bahsetmek imkânsızdır Yani yaratılış yoktur, görünür kılınmak (zuhur) vardır Ancak Mevlana bu inanç sitemini insandan yana kullanmayı iyi bilmiştir Adeta gerçek bir “insanlık dini” kurmuştur Tasavvuf’ta insan; varlığın amacı ve sonudur İşte bu çoğu sufi’de; egoizm oluşturmuş, kendilerini kâinatın merkezi saymışlardır Sufiler; mutlak varlığa ulaşmak için bir an önce dünyayı terk etmek isterler Mevlana ise “gerçek yolcunun dünyadan kaçmasına gerek yoktur, dünya mutlak varlığın zuhurudur ve güzelim dünyadır” der Dünya işleri sayılan; yeme, içme, para puldan kaçmaz, kendisinden olanlara: çalışın der Yani Mevlana; dünya olaylarını çoğu sufinin yaptığı gibi, kerametlere bağlamaz



Mevlana’ya göre; felsefe sadece akla dayandığı için eksiktir ve aksaklıkları vardır Çünkü akıl; sahip olana bağlıdır sadece



Bilgi; faydalı ise iyidir, yoksa sahibine yük getirir Ancak bilgi bir amaç değil, araçtır

“Gerçeğe eren kişi; kâinatı kendisinde görmez, kâinata yayılır İşte o zaman onun dileği herkesin dileğidir” der

“Yaradılış daimdir ve dünya bir savaş âlemidir” der “Zerreler zerrelerle savaşır ve ilim, her an iyiye, yeniye, gerçeğe doğru gider İnsan eline ucu yanan bir sopa alsa, hızlı hızlı hareket ettirse göz ateşten bir çizgi görür ve onu duruyor sanır” İşte, hareketin durumu böyle gösterdiğini bilmek değişime inanmaktır”



Mevlana’ya göre; tüm dinler birdir Mevlana, Papazlarla ve Rahiplerle dostluk ederdi “İnsan, bir hamur teknesi boyundadır ama her şeyden, her varlıktan yücedir” Ayrıca; “iyilik aradı mı insan da kötülük kalmaz” der



Ezilen insan’a yaptığı davranış hep birdir Onları insan içine katmak, diğerleri gibi hissettirmek adına sürekli çaba gösterir Onun sayılması ve sevilmesi bundan gelir Ve yaptıkları insanlar arasında bir birlik yaratır, bir insanlık dini olur



Mevlana’ya göre aşk; mutlak varlığın vasıflarındandır İnsan, neyi ve kimi severse sevsin, bu sevgi mutlak varlığadır Tanrı, insanın gerçek aşka (kendisine) ulaşması için geçici aşkı yaşamasına göz yumar Çünkü aşk; karşındaki insanda gördüğün iyiliğin, güzelliğin kendinde olmasını istemektir Ve bu; hırsın kibrin yerine iyiliğin, güzelliğin tüm dünyaya yayılmasını sağlar Mevlana; hiçbir şeyi kendi başına ne “hayır” ne de “şer” olarak nitelendirir Her birinin faydası ve yararı vardır Bilgi bu bakımdan gereklidir “Adalet her şeyi layık olduğu yere koyar” der



Mevlana; tüm tepkilere rağmen müziği ve dansı da benimsemiştir Mananın; harflere, söze, vezne, kafiyeye sığmayacağını düşünür Hangi dilde yazılırsa yazılsın müziğin insanlar arasında birlik yarattığını düşündüğünden, müziği şiirden daha çok sevdiğini söyler Mevlana; müziği ibadetin bile içine sokmuştur Halk desteği olan Mevlana’ya, cenazelerde müzik çaldırdığı halde kadılar bile karışamamıştır Hatta bunu sünnet gibi, görenler bile olmuştur



Mevlana’ya göre kadın; yaratılmış değil yaratan bir kudrettir Kadını ekmeğe benzetir Kapanan, görünmeyenin görme isteğini artırdığını bu yüzden kadın için de erkek için de iyi olmadığını düşünür Yani örtmek 2 tarafta da hırsı yaratır bu yüzden düzeni bozar, kötülüğü artırır Kadını da cariye olarak kullanmayışı, köleliğe karşı oluşu da açıklar



Mevlana; diğer şeyhler gibi saraya, beylere yamanmamış, bu konumdaki insanlarla saygı-sevgi ilişkileri beslemiştir Ancak alt tabaka sayılan insanlara da aynı şekilde yaklaştır Mevlana Padişahlığın, beyliğin halka yük olduğunu düşünüyordu “Kul ol da at gibi dik yürü, leş gibi halkın sırtına yük olma da…” diyordu “Tanrı’nın ne oğlu var, ne babası… Ne doğmuştur, ne doğurmuş… Şu halde soyla sopla övünmek olmaz” Hatta bir gün hizmetçisine darılan kızına kızmış, ister misin bir fetva vereyim; bütün insanlar kardeştir, ne kul vardır, ne köle diyeyim mi” demiş Mevlana, öngörülüdür Ancak bu yaptıkları, bir zümreye ait davranışlar değil, kişisel hareketler olarak kaldığından iktisadi sonuçlar oluşturamamıştır Ve Mevlevilik; gerçekçi değil, mistik görünmüştür



Mevlana; Mesnevi’yi Tanrı buyruğu sayar ve Kuran’da olduğu gibi, Tanrıdan gelen ilhamın yüreğe doluşunun ürünü olarak niteler



Şiir ve gazellerini; güzellemelerle, kafiyelerle uğraşmadan, idealistçe ama halk için yazar Tanrı’nın kendisine kafiye aramaktan başka dert verip vermediğini sorarak, dalga da geçer Her daim, “yeni şeyler söylemek gerektiğini” düşünür Mevlana’nın dili; Arapça da olsa, Farsça da, halkın anlayacağı şekildedir Şiirlerinde; halk hikâyelerini, atasözlerini, halk tarafından kullanılan mecazları ve halk inanışlarını kullanır Hatta; köylülerin en uzak yolu bile “ahancık” diye sakallarıyla göstermelerini bile… Kendisinin de kullandığı söylenilen müzik aleti Rebab’ın ağzından “Ben de yeşil bir daldım Beni ağacımdan kestiler” diye şikâyet ettirmesi onun bu özelliğine örnektir



Onun şiirlerinde; şarap; alev alev yanar, ışıklar ordusu; dalga dalga gelir, karanlıkları bozar, kaçırır Sarhoşun; sendelemesi, yıkılıp kendinden geçmesinden bahseder Ağacın yerden el çıkarıp yücelişi, taze ve sıcak bir somunun güzelliği, bayat ekmeğin ufalanıp yere döşenmesi onun gözünden kaçmaz Gerçeğe erişmemiş ve bir fikre saplanıp kalmış olanlar, hiç içeriye girmeyecek olan kapı mandalına, kabiliyeti olmayanlara söz söylemek; kaya kaşımaya, ölü yıkamaya benzer ona göre Sır saklamanın lüzumundan bahsederken; denizin kesesini bağlayıp suratını buruşturarak sert bir halde “bende inci nerde?” diye oturuşunu örnek verir Terk edilişini anlatırken; beni der, dişinin dibinde kalmışım gibi çıkarıp attı Ayrılığı; göze yamanıp kalmış göz ağrısına, iştiyakı; yüzünü göklere tutan yere benzetir

Alıntı