Ramazan' Da Seferi (Yolculuk) Orucu Hakkında

Kur'an-ı Kerim' de bu hususda Rabbimiz şöyle buyurmaktadır:

"(O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur’an’ın kendisinde indirildiği ramazan ayıdır Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa, onu oruçla geçirsin Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez " (Bakara Suresi, 185)

Ayetden de anlaşıldığı üzere bir yolculukda eğer zorluk çekilecekse mü'minin orucunu başka bir zaman kaza etmek üzere yemesinde bir sakınca yoktur Bir hadis-i şerifde zorlukların bulunduğu zamanda bizzat Efendimizin (ASM) ümmetine örnek olmak için kendi orucunu bozduğunu görmekteyiz:

Hz Câbir Radiyallâhu Anh anlatıyor:

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem Fetih yılında Mekke’ye yönelerek Ramazan ayında yola çıkmıştı

Kürâ’u’l-Gamim adıyla anılan yere gelinceye kadar kendisi de, beraberindekiler de oruç tuttular

Sonra orada bir bardak su istedi ve bardağı kaldırdı Herkes bardağa baktı Sonra sudan içti

Bundan sonra bazıları kendisine, “Halkın bir kısmı oruç tuttu” diye haber verdi

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem, “Onlar âsilerdir Onlar âsilerdir!” buyurdular
(Müslim, Sıyâm: 90; Tirmizî, Savm: 18; Nesâi, Savm: 49)

Burada oruç tutanlara asi denilmesi, isyan çıkaran manasında değildir Kavurucu çöl koşullarında, mühim bir sefer esnasında kendilerini güçsüz bırakacak bir oruca inat edip devam etmek isteyenlerin kendi nefislerine yaptıkları zulümden dolayı bu şekilde vasıflandırılmışlardır

Diğer bir hadis-i şerif de ise yine Efendimiz (asm) şartların ağır olduğu dönemde oruç tutmayanların kârlı olduğunu buyurmuştur:

Hz Enes Radiyallâhu Anh anlatıyor:

Biz bir seferde Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellemle beraberdik Aramızda bir kısmı oruç tutuyor, bir kısmı da tutmuyordu Sıcak bir günde bir yerde konakladık Gölgelenenlerin çoğu elbisesi olanlardı Bir kısmımız güneşe karşı eliyle korunuyordu

Bir ara oruçlular yığılıp kaldılar, oruçsuzlar kalkıp çadırları kurdular, hayvanları suladılar

Bunun üzerine Resul-i Ekrem Sallallâhu Aleyhi Vesellem:
“Bugün sevabı oruçsuzlar kazandı” buyurdular
(Buhari, Cihâd: 71; Müslim, Sıyâm: 100; Nesâi, Savm: 52)

Yine benzer bir hadis-i şerif de ise Efendimiz (asm) zor şartlarda oruç ibadetine devam da inat etmenin dindarlıkdan olmadığını ifade etmişlerdir:

Hz Câbir Radiyallâhu Anh anlatıyor:

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem bir seferdeydi Etrafına insanların toplandığı bir adam gördü, ona gölge yapıyorlardı

“Nesi var?” diye sordu
“Oruçlu biri!” dediler

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem:

“Seferde oruç birr (Allah’ı memnun edecek dindarlık) değildir” buyurdular (Buhari, Savm: 36, Müslim, Sıyam: 92; Ebu Dâvud, Savm: 43; Nesâi, Savm: 48)

Çünkü yukarıdaki ayet-i kerimede de Yüce Rabbimiz : "Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez" buyurmaktadır Kulun kendini zorluklara sürüklemesi ise Cenab-ı Allah'ın bize ihsan ettiği vücud emanetine ihanet etmek, ona bir nevi zulmetmektir Bu konuda dinimizin gösterdiği kolaylıkları Efendimiz her fırsatta çevresindekilere örnek göstermiştir:

Amr ibni Ümeyye ed-Damri Radiyallâhu Anh anlatıyor:
Bir sefer dönüşü Resulullah Sallallâhu Aleyhi Veselleme uğradım Bana:
“Ey Ebu Umeyye, sabah yemeğini bekle (beraber yiyelim)” buyurdular
Ben, “Oruçluyum” dedim

“Öyleyse gel yaklaş, sana yolcudan haber vereyim de dinle!” dedi ve devamla:
“Allah Teâla Hazretleri yolcudan orucu ve namazın yarısını kaldırdı” buyurdu (Nesâi, Savm: 50)

Muhammed ibni Ka’b anlatıyor:

Ramazan’da Enes ibni Malik Radiyallâhu Anhın yanına geldim Sefer hazırlığı yapıyordu Devesi hazırlandı, yolculuk elbisesini giydi Yemek getirtip yedi Ben kendisine:

“(Yola çıkarken orucu bozmak) sünnet midir?” diye sordum

“Evet!” dedi ve bineğine atlayıp yola çıktı (Tirmizî, Savm: 76)

Aşağıdaki hadis-i şerifler de ise zorluğun azaldığı durumlar için Efendimizin (asm) oruç tutmaya müsade ettiğinizi görüyoruz:

Hz Âişe Radiyallâhu Anhâ anlatıyor:

Hamza ibni Amr el-Eslemi Radiyallâhu Anh, Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellemden yolculuk sırasında tutulan orucu sordu Kendisi çok oruç tutan birisiydi

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem şöyle cevap verdiler:

“Dilersen tut, dilersen tutma”
(Buhari, Savm: 33; Müslim, Sıyâm: 103; Muvatta, Siyâm: 24; Tirmizî, Savm: 19; Ebu Dâvud, Savm: 42)

Hz Enes Radiyallâhu Anh anlatıyor:
Biz Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem ile beraber (seferde) idik Bir kısmımız oruçlu, bir kısmımız oruçsuz idi Ne oruçlu oruçsuzu ayıplıyor, ne de oruçsuz oruçluyu kınıyordu
(Buhari, Savm: 37; Müslim, Sıyâm: 98; Muvatta: 23; Ebu Dâvud, Savm: 42)

Ebu Said el-Hudri Radiyallâhu Anh anlatıyor:
Resul-i Ekrem Efendimiz Sallallâhu Aleyhi Vesellemle beraber Ramazan ayında yolculuğa çıkardık Ne oruç tutan tutmayanı, ne de tutmayan tutanı ayıplardı (Müslim, Sıyam: 95; Nesâi, Sıyam: 59)

Yolculuk esnasında imkanı bulunanların oruçlarını tutmayı tercih etmeleri daha sevaplıdır Yukarıdaki örneklerde rahatlıkla anlaşıldığı gibi, yolculukda orucu bozmanın nedeni zorluğun bulunmasıdır Bu zorluğun bulunmadığı dönemlerde mü'minin orucunu tutmayı tercih etmesi uygun olacaktır

Konuyla alakalı asr-ı saadetten bir örnek:

Seleme ibni Muhabbak Radiyallâhu Anh anlatıyor:

Resulullah Sallallâhu Aleyhi Vesellem buyurdular ki:

“Kim sefer sırasında Ramazan’a erer ve yanında kendisini karnını doyuracak yere kadar götürecek bir bineği varsa, nerede olursa olsun orucunu tutsun” (Ebû Dâvud, Savm: 44)

Bakara Suresinin 184 âyet-i kerimesinde hasta ve yolcuların daha sonra tutmak üzere Ramazan’da oruç tutmayabilecekleri belirtilirken, “Oruç tutmanız –bilirseniz– sizin için daha hayırlıdır” buyurulur

Bu hadislerden özetle şöyle bir hüküm çıkıyor:

Yolculuk hali, sıkıntılı ve meşakkatli olduğu için dinimiz bu hususta namaz ve oruç gibi ibadetlerde kolaylıklar sunmuştur

Yolculuk anında, yani seferî iken dört rekâtlı namazları iki rekât kılar

Oruçta da serbesttir Âyette de açıkça belirtildiği gibi, gerçekten bir sıkıntı ve zorluk çekmeyecekse, Ramazan’dan sonraki günlerde kaza etmek şartıyla tutmayabilir

Bu bir dinî ruhsat ve kolaylıktır Şayet rahatlıkla tutma imkanı var ve herhangi bir sıkıntı çekmiyorsa, oruç tutması daha faziletli ve sevaplıdır

Günümüzde yolculuklarda şartlar kolaylaştırılmış, eskiden günler, haftalar hatta aylar alan yolculuklar, saatlere dakikarala inmiş durumdadır Dolayısıyla bu ruhsatı kötüye kullanmakdan kaçınmalı, eğer herhangi bir zorluk olmayacaksa orucumuzu bozmamalıyız


Kaynak; Sorularla İslamiyet