Gelişim Ve Öğrenme Terimleri Sözlüğü

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

gelişim sözlüğü - öğrenme sözlüğü

A

Algı: Duyumları yorumlayıp, anlamlı hale getirme süreci

Animizm: Bilişsel yapılarının sınırlı olması nedeniyle çocuğun canlı ile cansızı, gerçek ile hayaliyi karıştırması

Ayrımlı Pekiştirme: Bir önuyarana bağlı olarak davranış sergilendiğinde pekiştirecin sunulması ve o uyaran ortamda bulunmadığında davranışın pekiştirilmesi

B

Bağımlılık: Karşı karşıya kaldığı sorunları tek başına çözebilmek ve kendi yönünü belirleyebilmek için gerekli yetenekten yoksun olmak

Kişilerarası ilişkilerde biri olmazsa diğerinin varlığının tehlike altına gireceğine inanma biçimindeki sağlıksızlık hali

Bağlılık: Kişiler arası ilişkilerde bireyler arasında dostluk, dayanışma, sevgi ve yardımlaşmayı içeren sağlık hali

Baskın genler: Gen çiftinin diğer öğesinin taşıdığı özellik ne olursa olsun, denetlediği özelliğin bireyde bulunmasını sağlayan, baskın kalıtsal özellikleri taşıyan genler

Bellek: Bilginin kodlanması, depolanması ve geri getirilmesi süreçlerini sağlayan, baskın kalıtsal özellikleri taşıyan genler

Bilinç: Ruhsal yapının bireyin farkında olduğu yaşantıları içeren düzeyi

Bilinç dışı: Freud’un topografik kişilik kuramına göre, ruhsal yapının bireyin farkında olmadığı arzularının, isteklerinin, dürtülerinin, düşüncelerinin, duygularının ve yaşantılarının depolandığı düzeyi

Bilinç öncesi: Freud’un topografik kişilik kuramına göre, ruhsal yapının bireyin o anda pek farkında olmadığı, ancak biraz çaba göstererek bilince getirebildiği zihinsel olayları ve yaşantıları içeren düzeyi

Biliş: Bilginin nasıl organize edileceği, nasıl düzenleneceği ve nasıl biçimlendirileceğini gösteren işlemler ve eylemler

Biliş bilgisi: Bireyin kendi düşünme süreçleriyle ilgili bilgisi

Bilişsel gelişim: Bilginin kazanılması, bellekte işlenmesi, tutulması, akıl yürütme ve düşünme gibi zihinsel özelliklerde görülen gelişme

Bilişsel süreçler: Bilgilerin bir bellekten ötekine aktarılmasını sağlayan zihinsel etkinlikler

Birincil Pekiştireçler: Biyolojik gereksinmeleri karşılamaya yönelik pekiştireçler

Bitişiklik: Pavlov’un klasik koşullanma kuramında, koşullu uyaran ile koşulsuz uyaran arasındaki sürenin kısa olması

C-Ç

Ceza: İzlediği davranışın oluşum sıklığını azaltan davranış sonrası çevresel olay ya da durumlar

Çekinik genler: Denetlediği özelliğin bireyde bulunabilmesi için aynı özelliği taşıyan bir diğer genle birlikte çalışan kalıtsal özellikleri taşıyan genler

D

Denetim odağı: Bireyin belli bir durumda elde ettiği sonuçtan içsel ya da dışsal özelliklerini sorumlu tutması

Dengeleme: Özümleme ve uyumsama süreçlerinden yararlanılarak yeni bir dengeye ulaşma süreci

Diğerkâmlık: Kişisel çıkar ve kazanç beklentisi olmaksızın başkaları yararına davranabilmek

Dölüt evresi: Doğum öncesi gelişimde, döllenme anından ikinci haftanın sonuna kadar geçen dönem

Duyusal bellek: Duyu organları aracılığıyla alınan uyarıcıların işlenmeden önce çok kısa süre tutulduğu bilgi deposu

Dürtü: Bireyi davranışa ya da etkin olmaya iten güç

E

Ego: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin akılcı yönü

Ego gerçekçi, mantığa uygun ve akılcı bir biçimde davranarak idin kabul edilmez istekleri ile süperegonun katı kurallarını uzlaştırmaya ve dengelemeye çalışır

Embriyo evresi: Doğum öncesinde ikinci haftanın sonundan sekizinci haftanın sonuna kadar geçen süre

Empati: Olayları ve durumları bir başka kişinin bakış açısından görebilme bir diğer insanın duygularına nüfuz edebilme

F

Fallik dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden üç ile beş yaşları arasını kapsayan ve çocuğun ilgisinin cinsel organları üzerinde odaklaştığı dönem

Bu dönemde çocuk için haz merkezi cinsel organdır

Fenotip: Bir organizmanın gözlenebilir özellikleri

Fetüs evresi: Gebeliğin sekizinci haftasından bebeğin doğumuna kadar geçen süre

G

Gelişim dönemleri: Belirli davranışların ya da gelişimsel özelliklerin ortaya çıktığı yaş dönemleri

Genelleme: Belirli bir uyarana karşı gösterilen tepkinin bu uyarana benzer uyaranlar karşısında da gösterilmesi

Genital dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden sonuncusu

Ergenlik ve ergenlik sonrası yılları kapsayan ve cinsel duyguların yeniden ortaya çıktığı, gencin ilgisinin yetişkin cinselliğine yöneldiği dönem

Genotip: Bir organizmanın genetik donanımı

Geri getirme: Uzun süreli bellekteki bir bilginin araştırılıp bulunması

H

Habercilik: Koşullu uyaranın kendisinden sonra koşulsuz uyaranın geleceğini organizmaya hatırlatması

I-İ

İd: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin biyolojik ve dürtüsel davranış kalıplarını içeren, haz ilkesine göre davranan ilkel yanı

İkincil pekiştireçler: Birey için yaşamsal önemi olmayan fakat öğrenme sonucu pekiştirici özellik kazanan pekiştireçler

İnce motor gelişim: Kollar, eller ve parmaklarındaki daha küçük kasları koordine etme yeterliliği

İşleyen bellek: Üzerinde zihinsel işlemlerin yapıldığı, bilgilerin geçici olarak tutulduğu bilgi deposu

K

Kaba motor gelişim: Bacak ve kollardaki büyük kasların kullanımını gerektiren becerilerin kazanılması

Karakter: Bireyin kişiliğinin toplumun değerler sistemine göre değerlendirilen yönü

Kişiliğin ahlaki boyutu

Kişilik: Bireyin inançları, tutumları, değerleri, güdüleri, mizaçsal özellikleri ve davranış örüntülerinin bileşimi

Kodlama: Uzun süreli belleğe kaydedilmesi istenen bilgilerin zihinsel simgelerinin oluşturulması

Kritik dönem: Gelişimin kimi olay ya da durumlarından olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebileceği en duyarlı zaman aralıkları

Kural öğrenme: Ortak özellikler taşıyan durumlara benzer tepkilerde bulunma

L

Latent dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim kuramında 5-12 yaşlar arasındaki dönem

Bu dönemde çocuğun cinsel ilgisi ve arzuları, bilinç dışında varlığını örtük ve gizli bir biçimde sürdürmektedir

M

Mizaç: Kişiliğin duygusal yönü, duygulanım biçimi

Motor gelişim: Hareket gelişimi

O-Ö

Olgunlaşma: Düzenli bir sıra içerisinde birbirini izleyen biyolojik temelli değişikliklerle organizmanın ya da organların gelişiminin fonksiyonel olması

Olumlu pekiştirme: Bir davranışı izleyen bir durumda, ortama organizmanın hoşuna giden bir uyaranın eklenmesiyle o davranışın ilerde tekrarlanma sıklığının arttırılması

Olumsuz pekiştirme: Davranışın ortaya çıkmasını engelleyen uyaranın ortamdan çekilmesiyle yapılan pekiştirme

İstenmeyen durumların ortaya çıkmasını engelleyen davranışların sıklıklarında artış olmasıdır

Oral dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden, bebeğin haz merkezinin ağız bölgesi olduğu, doğumdan onsekizinci aya kadar olan süreyi kapsayan dönem

Öğrenme: Yaşantılar yoluyla kalıcı davranış değişiklikleri edinme

Öğrenme gücü: Bireyin davranışlarını değiştirebilmeye yönelik çevre ve kalıtım ile belirlenmiş gizil güç

Örgütleme: Yaşantılarla elde edilen bilgilerin, gerektiğinde kullanılabilmek ve yeni bilgilerin kazanılmasını olanaklı kılabilmek için, sistematik olarak düzenlenmesi

Özümleme: Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, bilişsel gelişimde bireyin bir bilgiyi zihinsel repertuarına katma süreci

P

Pekiştireç: İzlediği davranışın ortaya çıkma sıklığını artıran uyarıcı

Pekiştirme: Koşulsuz uyaranın meydana getirdiği etki

Psiko-sosyal gelişim: Kişilik gelişimi, bireyin duygusal ve sosyal özellikleriyle ilgili gelişimi

S-Ş

Sönme: Koşullu uyaranın uzunca bir süre tek başına sunulmasıyla koşullu tepkinin giderek azalarak ortadan kalkması

Standart test: İçeriği, uygulaması, işlem yolları, süresi ve uygulama ölçütleri önceden belirlenmiş olan uzman yapısı test

Süperego: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin bileşenlerinden biri

Kişiliğin ahlaki, yargısal ve vicdani yanı

Şema: Piaget’in bilişsel gelişimi kuramında, bireyin çevresine uyum yapabilmesini sağlayan; doğuştan gelen, gelişim süreci boyunca şekil değiştiren ya da sonradan ortaya çıkan bilişsel yapılar

T

Tutum: Bir nesne ya da olaya ilişkin olumlu ya da olumsuz davranmaya hazır olma

U-Ü

Uyumsama: Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, özümlenerek bireyin zihinsel yapısına eklenen yeni bilgilerin, yeni durumlara uyarlanması

Uzun süreli bellek: Bilgilerin sürekli ve geri getirilerek kullanılmaya elverişli biçimde saklandığı depo

Z

Zekâ: Zihinsel yeteneklerin tümü

Zigot: Döllenmiş yumurta hücresi

alıntı

08-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Gelişim Ve Öğrenme Terimleri Sözlüğü gelişim sözlüğü - öğrenme sözlüğü A Algı: Duyumları yorumlayıp, anlamlı hale getirme süreci Animizm: Bilişsel yapılarının sınırlı olması nedeniyle çocuğun canlı ile cansızı, gerçek ile hayaliyi karıştırması Ayrımlı Pekiştirme: Bir önuyarana bağlı olarak davranış sergilendiğinde pekiştirecin sunulması ve o uyaran ortamda bulunmadığında davranışın pekiştirilmesi B Bağımlılık: Karşı karşıya kaldığı sorunları tek başına çözebilmek ve kendi yönünü belirleyebilmek için gerekli yetenekten yoksun olmak Kişilerarası ilişkilerde biri olmazsa diğerinin varlığının tehlike altına gireceğine inanma biçimindeki sağlıksızlık hali Bağlılık: Kişiler arası ilişkilerde bireyler arasında dostluk, dayanışma, sevgi ve yardımlaşmayı içeren sağlık hali Baskın genler: Gen çiftinin diğer öğesinin taşıdığı özellik ne olursa olsun, denetlediği özelliğin bireyde bulunmasını sağlayan, baskın kalıtsal özellikleri taşıyan genler Bellek: Bilginin kodlanması, depolanması ve geri getirilmesi süreçlerini sağlayan, baskın kalıtsal özellikleri taşıyan genler Bilinç: Ruhsal yapının bireyin farkında olduğu yaşantıları içeren düzeyi Bilinç dışı: Freud’un topografik kişilik kuramına göre, ruhsal yapının bireyin farkında olmadığı arzularının, isteklerinin, dürtülerinin, düşüncelerinin, duygularının ve yaşantılarının depolandığı düzeyi Bilinç öncesi: Freud’un topografik kişilik kuramına göre, ruhsal yapının bireyin o anda pek farkında olmadığı, ancak biraz çaba göstererek bilince getirebildiği zihinsel olayları ve yaşantıları içeren düzeyi Biliş: Bilginin nasıl organize edileceği, nasıl düzenleneceği ve nasıl biçimlendirileceğini gösteren işlemler ve eylemler Biliş bilgisi: Bireyin kendi düşünme süreçleriyle ilgili bilgisi Bilişsel gelişim: Bilginin kazanılması, bellekte işlenmesi, tutulması, akıl yürütme ve düşünme gibi zihinsel özelliklerde görülen gelişme Bilişsel süreçler: Bilgilerin bir bellekten ötekine aktarılmasını sağlayan zihinsel etkinlikler Birincil Pekiştireçler: Biyolojik gereksinmeleri karşılamaya yönelik pekiştireçler Bitişiklik: Pavlov’un klasik koşullanma kuramında, koşullu uyaran ile koşulsuz uyaran arasındaki sürenin kısa olması C-Ç Ceza: İzlediği davranışın oluşum sıklığını azaltan davranış sonrası çevresel olay ya da durumlar Çekinik genler: Denetlediği özelliğin bireyde bulunabilmesi için aynı özelliği taşıyan bir diğer genle birlikte çalışan kalıtsal özellikleri taşıyan genler D Denetim odağı: Bireyin belli bir durumda elde ettiği sonuçtan içsel ya da dışsal özelliklerini sorumlu tutması Dengeleme: Özümleme ve uyumsama süreçlerinden yararlanılarak yeni bir dengeye ulaşma süreci Diğerkâmlık: Kişisel çıkar ve kazanç beklentisi olmaksızın başkaları yararına davranabilmek Dölüt evresi: Doğum öncesi gelişimde, döllenme anından ikinci haftanın sonuna kadar geçen dönem Duyusal bellek: Duyu organları aracılığıyla alınan uyarıcıların işlenmeden önce çok kısa süre tutulduğu bilgi deposu Dürtü: Bireyi davranışa ya da etkin olmaya iten güç E Ego: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin akılcı yönü Ego gerçekçi, mantığa uygun ve akılcı bir biçimde davranarak idin kabul edilmez istekleri ile süperegonun katı kurallarını uzlaştırmaya ve dengelemeye çalışır Embriyo evresi: Doğum öncesinde ikinci haftanın sonundan sekizinci haftanın sonuna kadar geçen süre Empati: Olayları ve durumları bir başka kişinin bakış açısından görebilme bir diğer insanın duygularına nüfuz edebilme F Fallik dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden üç ile beş yaşları arasını kapsayan ve çocuğun ilgisinin cinsel organları üzerinde odaklaştığı dönem Bu dönemde çocuk için haz merkezi cinsel organdır Fenotip: Bir organizmanın gözlenebilir özellikleri Fetüs evresi: Gebeliğin sekizinci haftasından bebeğin doğumuna kadar geçen süre G Gelişim dönemleri: Belirli davranışların ya da gelişimsel özelliklerin ortaya çıktığı yaş dönemleri Genelleme: Belirli bir uyarana karşı gösterilen tepkinin bu uyarana benzer uyaranlar karşısında da gösterilmesi Genital dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden sonuncusu Ergenlik ve ergenlik sonrası yılları kapsayan ve cinsel duyguların yeniden ortaya çıktığı, gencin ilgisinin yetişkin cinselliğine yöneldiği dönem Genotip: Bir organizmanın genetik donanımı Geri getirme: Uzun süreli bellekteki bir bilginin araştırılıp bulunması H Habercilik: Koşullu uyaranın kendisinden sonra koşulsuz uyaranın geleceğini organizmaya hatırlatması I-İ İd: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin biyolojik ve dürtüsel davranış kalıplarını içeren, haz ilkesine göre davranan ilkel yanı İkincil pekiştireçler: Birey için yaşamsal önemi olmayan fakat öğrenme sonucu pekiştirici özellik kazanan pekiştireçler İnce motor gelişim: Kollar, eller ve parmaklarındaki daha küçük kasları koordine etme yeterliliği İşleyen bellek: Üzerinde zihinsel işlemlerin yapıldığı, bilgilerin geçici olarak tutulduğu bilgi deposu K Kaba motor gelişim: Bacak ve kollardaki büyük kasların kullanımını gerektiren becerilerin kazanılması Karakter: Bireyin kişiliğinin toplumun değerler sistemine göre değerlendirilen yönü Kişiliğin ahlaki boyutu Kişilik: Bireyin inançları, tutumları, değerleri, güdüleri, mizaçsal özellikleri ve davranış örüntülerinin bileşimi Kodlama: Uzun süreli belleğe kaydedilmesi istenen bilgilerin zihinsel simgelerinin oluşturulması Kritik dönem: Gelişimin kimi olay ya da durumlarından olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebileceği en duyarlı zaman aralıkları Kural öğrenme: Ortak özellikler taşıyan durumlara benzer tepkilerde bulunma L Latent dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim kuramında 5-12 yaşlar arasındaki dönem Bu dönemde çocuğun cinsel ilgisi ve arzuları, bilinç dışında varlığını örtük ve gizli bir biçimde sürdürmektedir M Mizaç: Kişiliğin duygusal yönü, duygulanım biçimi Motor gelişim: Hareket gelişimi O-Ö Olgunlaşma: Düzenli bir sıra içerisinde birbirini izleyen biyolojik temelli değişikliklerle organizmanın ya da organların gelişiminin fonksiyonel olması Olumlu pekiştirme: Bir davranışı izleyen bir durumda, ortama organizmanın hoşuna giden bir uyaranın eklenmesiyle o davranışın ilerde tekrarlanma sıklığının arttırılması Olumsuz pekiştirme: Davranışın ortaya çıkmasını engelleyen uyaranın ortamdan çekilmesiyle yapılan pekiştirme İstenmeyen durumların ortaya çıkmasını engelleyen davranışların sıklıklarında artış olmasıdır Oral dönem: Freud’un psiko-seksüel gelişim dönemlerinden, bebeğin haz merkezinin ağız bölgesi olduğu, doğumdan onsekizinci aya kadar olan süreyi kapsayan dönem Öğrenme: Yaşantılar yoluyla kalıcı davranış değişiklikleri edinme Öğrenme gücü: Bireyin davranışlarını değiştirebilmeye yönelik çevre ve kalıtım ile belirlenmiş gizil güç Örgütleme: Yaşantılarla elde edilen bilgilerin, gerektiğinde kullanılabilmek ve yeni bilgilerin kazanılmasını olanaklı kılabilmek için, sistematik olarak düzenlenmesi Özümleme: Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, bilişsel gelişimde bireyin bir bilgiyi zihinsel repertuarına katma süreci P Pekiştireç: İzlediği davranışın ortaya çıkma sıklığını artıran uyarıcı Pekiştirme: Koşulsuz uyaranın meydana getirdiği etki Psiko-sosyal gelişim: Kişilik gelişimi, bireyin duygusal ve sosyal özellikleriyle ilgili gelişimi S-Ş Sönme: Koşullu uyaranın uzunca bir süre tek başına sunulmasıyla koşullu tepkinin giderek azalarak ortadan kalkması Standart test: İçeriği, uygulaması, işlem yolları, süresi ve uygulama ölçütleri önceden belirlenmiş olan uzman yapısı test Süperego: Freud’un yapısal kişilik kuramına göre, kişiliğin bileşenlerinden biri Kişiliğin ahlaki, yargısal ve vicdani yanı Şema: Piaget’in bilişsel gelişimi kuramında, bireyin çevresine uyum yapabilmesini sağlayan; doğuştan gelen, gelişim süreci boyunca şekil değiştiren ya da sonradan ortaya çıkan bilişsel yapılar T Tutum: Bir nesne ya da olaya ilişkin olumlu ya da olumsuz davranmaya hazır olma U-Ü Uyumsama: Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, özümlenerek bireyin zihinsel yapısına eklenen yeni bilgilerin, yeni durumlara uyarlanması Uzun süreli bellek: Bilgilerin sürekli ve geri getirilerek kullanılmaya elverişli biçimde saklandığı depo Z Zekâ: Zihinsel yeteneklerin tümü Zigot: Döllenmiş yumurta hücresi alıntı