Muğla Xanthos (Ksantos)

MUĞLA Xanthos (Ksantos) Resimleri ve Tarihi

uzaklıkta, Kınık köyünün yakınındaki Eşen çayının ayırdığı Muğla-Antalya il sınırındadır
Kent, Likya bölgesinin (Teke Yarımadası) idarî ve dinî merkeziydi Tarihi İÖVIIIyüzyıla kadar geri giden Xanthos, İÖ 545 yılındaki Pers istilasına kadar bağımsız bir şehir devletiydi
Kent İÖ 475-450 yılları arasında büyük bir yangın geçirmiş, eserleri de bu olay sırasında önemli ölçüde zarar görmüştür İÖ 429-410’daki Peloponez Savaşı’nda, bağımsızlıklarını koruyabilmek için önceleri iyi ilişkiler içinde bulundukları Atinalılarla savaşmışlar ve bu tarihten sonra Atina ile ilişkileri sona ermiştir İÖ333 yılında Büyük İskender’in bölgeye gelmesinden sonra büyük ölçüde Helenleşmişlerdi Bu dönemi, İÖ 309’daki Ptolemaiosların egemenliği izlemiştir Sonraları, İÖ 197’de Suriye Kralı III Antiochus’un eline geçen kent parlak bir dönem yaşamıştır İÖ II yüzyılda Xanthos, Likya Birliği’nin başkentidir İÖ 167’de bağımsızlığına kavuşan Xanthos, İÖ42 yılında Romalılar tarafından işgal edilmiş, kentin batısındaki Likya Akropolisi yıkılmış, kent halkı kılıçtan geçirilmiştir Bu olaydan bir yıl sonra, Roma İmparatoru Markus Aurelius kenti yeni baştan imar etmiştir Bizans döneminde piskoposluk merkezi olan Xanthos, yöreye Arap akınlarının başlamasıyla ISVII yüzyılda terk edilmiştir

Xanthos’taki Kalıntılar ve Araştırmalar

Fellows çalışmaları sırasında elde ettiği tüm kabartmaları ve mimarî buluntuların önemli bölümünü Londra’ya götürmüştür Bu eserlerin tümü günümüzde Londra’daki British Museum’un Likya Eserleri Seksiyonunda sergilenmektedir
1950’den başlayarak, başta Pierre Demargne, Pierre Devambez ve Henri Metzger olmak üzere Fransız arkeologlar tarafından kazılar yapılmıştırGünümüzde kazıları Christian Le Roy sürdürmektedir
Kentin ilk kapısı Helenistik Döneme aittir Bu kapı, batı kesimdeki Akropolise açılmaktaydı Güneydeki ana kapı ise Roma İmparatoru Vespasianus (İS 69-79) tarafından yaptırılmıştır; saçaklığında kentin ana tanrı ve tanrıçalarından Apollon, Artemis ve Leto’nun kabartmalarıyla süslü metoplar bulunmaktaydı; bunlardan ikisi British Museum’dadır Anıtsal bir “heroon” (anıt yapı) olan ve günümüze yalnız bir bölümü ulaşabilmiş ünlü Nereidler Anıtı, ana kapının kuzeydoğusunda yer almaktadır

ÖIV yüzyılda yapılmış anıt, kalkerden yüksek çift kaidenin üzerindeki İon tapınaklarını anımsatacak mermerden bir mezar yapısı ile taçlanır İon düzenindeki sütunlar arasında 12 Nereid heykeli vardır Hükümdarın zaferlerini, avlarının kutlanmasını, kurban ve yemek sahneleri gibi konuları içeren kabartmaları ile birlikte üst bölümü British Museum’da bulunan anıtın yalnız temelleri yerinde durmaktadır Anıtın kuzeyinde ve doğusunda, Bizans döneminde değişikliğe uğramış iki Bazilika dikkati çeker Doğuda, av ve savaş sahnelerinin yanı sıra, dansözlerin betimlendiği kabartmalarla süslü İÖIV yüzyıl ortalarına ait bir Lâhit vardır
Güneyde, kentin Helenistik döneme ait surlarının kalıntıları görülür Kuzeybatıda, Akropolisin dışında doğuda, İÖIV yüzyıla tarihlenen çokgen sur kalıntısı bulunur Batıda da, surların bir bölümü algılanabilmektedir Kuzeybatıdaki çokgen surun kuzeyinde, 4,35 m yüksekliğe kadar olan bölümü ayakta bulunan Likya Mezar Anıtı yer alır Özgününde Akropoliste konumlandığı anlaşılan Mezar yapısının, Tiyatro inşa edilirken bugünkü yerine taşındığı belirtilir

SII yüzyılda yapılmıştır İki yandaki tonozlu girişlerinin yanı sıra, yarım yuvarlak orkestrası, oturma basamakları (cavea) ve sahne binası (skene) ile iyi durumdadır Hemen batısında, İS 1 yüzyıla, Romalılar zamanına ait Kule Mezar kalıntısı görülür Kuzeyinde ise, İÖIV yüzyıla, tarihlenen Likya Mezar Anıtı bulunur Diğer mezar anıtlarından farklı olarak, 8,59 m yüksekliğindeki eserin 3,37 m yüksekliğindeki kaidesi büyük blok taşlarla örülmüş, üzerine 3,56 m yüksekliğindeki sivri kemerli lâhit yerleştirilmiştir Kaidenin içindeki İÖ 540-530’lara tarihlenen Güreşenler kabartması İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir
Bu anıtın hemen kuzeyindeki Harpiler Anıtı 8,87 m, yekpare kaidesi 5,43 m yüksekliğindedir Nereidler Anıtı gibi, Pers sanatının etkilerini yansıtan anıtın mezar odası olan gövdesi, çocuklarının ve ailesinin diğer üyelerinin kurbanlarını kabul eden hükümdar ve eşini betimleyen mermer kabartmalarla süslüydü British Museum’a götürülen özgün parçaların yerine 1957 yılında alçı mulajları yapılmıştır Ayrıca, ölülerin ruhlarını simgeleyen kadın figürlerini taşıyan sirenler de tasvir edilmiştir Kabartmaların üslubuna göre, Mezar Anıtı İÖ 480-470’lere yerleştirilmektedir Kuzeyindeki kare plânlı Agora, Romalılar zamanında, İSII-III yüzyıllarda yapılmış olmalıdır Sütunlu dört holü ile kapıları görülebilmektedir

Agora’nın kuzeydoğusundaki yaklaşık 11 m yüksekliğindeki Yazıtlı Stel, iki basamaklı krepis (mezar odası) üzerinde yükselen dört tarafı yazıtlı kaide, dışa taşkın düz çatı ve aslanlı kaide üzerinde oturan hükümdar heykelinden oluşmaktaydı Üstteki heykel dışında, diğer kısımları büyük ölçüde korunabilmiştir Kaidenin üzerinde yer alan mezar odasındaki hükümdarın zaferlerini betimleyen kabartmaların bir bölümü British Museum’da, geri kalanları ise İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde bulunmaktadır
Kentin kuzeydoğusunda, surların yakınındaki Aslanlı Mezarın kaidesi yerde durmakta, İÖ 550-540’lara tarihlenen kabartmalarıyla mezar odası British Museum’da yer almaktadır Bu eser, Xanthos’taki bilinen en erken tarihli mezar yapısıdır Aslında Aslanlı Mezarın kuzeybatısında, Roma Akropolisinde kaidesi görülen ve İÖIV yüzyıla yerleştirilen Payava Mezar Anıtı da British Museum’da bulunmaktadır Yine Roma Akropolis’inde konumlanmış Kule Mezar İÖ IV yüzyıla aittir


Bunlardan, boğaya saldıran aslanların betimlendiği Lâhit, İÖV yüzyıl ortalarına tarihlenmektedir Surlarla kuşatılmış Akropolisin içinde, kuzeydoğuda ise Bizans Kilisesi yer alır Batı kesiminde, yalnız kaidesi günümüze gelebilmiş Artemis Tapınağı, doğusunda Bizans Sarnıcı ile bir ev kalıntısı görülür Kentin güneydoğu köşesinde de, doğrudan sert toprağa oturan ve birkaç odadan oluşmuş evler dikkati çeker