İzmir Klazomenai

İZMİR Klazomenai Resimleri ve Tarihi




Klazomenai, İzmir, Çeşme karayolundan ulaşılan Urla İskelesi yanındaki Kilisman’ın (Kızılbahçe) yakınındadır Kent 965 km uzunluğunda dar bir geçit ile ana karaya bağlanan küçük bir adacığın üzerindedir Klazomenai ismi Hellen dilinde,”bir kehanetle kendilerine yol, çevre gösteren” anlamındadır Luwi/Pelasg dilindeki Kalassumna (İskele Kenti Halkı) ile bağlantılı olduğu sanılmaktadır

Klazomenai, İon göçünden önce kurulmuştur Pausinias, İonların buraya gelişinden önce herhangi bir yerleşmenin olmadığını söylerse de, Urla İskelesinin doğusundaki tepede MÖ 1200’lerden çok daha öncesine ait çanak çömlek parçaları ile karşılaşılmıştır İon göçünden sonra bir grup Hellen göçmeni Kolophon antik kentinden kendilerine bir önder alarak Troas bölgesindeki İda dağının eteklerinde kendilerine bir kent kurmuşlardır Kısa bir süre sonra bu topluluk burasını terk ederek Kolophon’un olduğu yere yerleşmişler ve oraya Klazomenai demişlerdir Böylece Klazomenai, başlangıçta adada olmayıp karada kurulmuştur Nitekim Strabon da ana karada bir zamanlar Klazomenai’lilerin yaşadıkları “Khytion” isimli bir yerden söz etmiştir Bu yörede yapılan arkeolojik kazılar MÖ VI yya tarihlenen oldukça yaygın bir alana dağılmış boyalı pişmiş topraktan lahitleri ortaya çıkarmıştır Bugün bunlardan birkaç örnek İzmir Arkeoloji Müzesindedir



Eski Klazomenai’lilerin yerleşmiş oldukları bu eski alanı belirleyen ProfJMCook ayrıca tepenin 1,5 km güney-batısında MÖVIyüzyıl öncesine de tarihlenen keramikleri ortaya çıkarmasına karşılık yapı kalıntıları ile karşılaşmamıştır Yunanlı Arkeolog GPOikonomos’un aynı yerde 1921-1922’de yaptığı araştırmalarda ise seksene yakın Klazomenai lahitleri ile karşılaşmıştır
Lydia Krallığı, Batı Anadolu kıyılarındaki İon kentlerini kendileri için tehlikeli görmüş, sürekli onlarla savaşmıştır MÖ 600’de Lydia Kralı Aliattes Klazomenai’yi kuşatmışsa da ele geçirememiştir

İon birliği üyesi olan Klazomenai’liler Perslerin baskısından ve hücumundan bezerek yaşadıkları yerleri terk edip karşılarındaki adaya taşınmışlardır Bu yer değişikliğinin MÖ 546’da Perslerin Kroisas’u yenerek Ege kıyılarına inişinden sonra gerçekleştiği sanılmaktadır Keramik buluntularının MÖ VIyüzyıl sonlarına kadar tarihlenmiş olması bu değişikliğin İonia ayaklanmasından ( MÖ500-494) kaynaklandığının belirtisi olmalıdır MÖVyüzyılda Klazomenai kara ile hiçbir bağlantısı olmayan, yalnızca bir ada kent görünümünde idi Bundan sonra Delos Deniz Birliğine 15 talent vergi ödemiş, Peleponnesos savaşlarına olan katkısından ötürü de bu vergi önce 6 talente, sonra da 15 talente yükseltilmiştir Spartalılar Klazomenai’yi Atina’ya baş kaldırmaya zorlamışlardır Bunun üzerine Klazomenai’liler yerlerini terk ederek ana karaya geçerek “Polikhra” isimli bir yeri ele geçirerek oraya yerleşmişlerdir Bu durumdan hoşlanmayan Atina “Polikhra” yı kuşatarak Klazomenai’lileri adalarına geri dönmeye zorlamışlardır Bundan sonra da Klazomenai Atina Birliğine yeniden katılmıştır


MÖ386’da Hellen-Pers savaşları sona erip Kral Barışı yapıldığında da Persler, Kypros (Kıbrıs) adası ile Klazomenai adasının kendilerine verilmesini istemişlerdir Kral Barışı antlaşmasından elli yıl sonra da Anadolu’yu ele geçiren Büyük İskender, Klazomenai’yi iki stad uzaklıktaki ana karaya bir geçit ile bağlanmasını istemiştir Kral Barışı öncesinde Klazomenai’de iç çekişmeler sürüp gitmiştir Nitekim MÖ387’de taşa yazılmış bir Atina kararnamesinde, Khyton’dakiler ile bir ateş kese gidilmesi,tutsakların ne olacağı konusunda Klazomenai halkına karar verme özgürlüğünün tanınmış olduğu öğrenilmiştir
Bunun yanı sıra Aristotales’in MÖ 330’da yazmış olduğu bir eserde Klazomenai’lilerin iki ayrı kesiminde tam bir ayrılık olduğu belirtilmiştir Buradan da bir ada kenti olan Klazomenai ile ana karadaki Khyton’dan söz edilmek istendiği anlaşılmaktadır Öte yandan Strabon da Khyton için Klazomenai’lilerin bir zamanlar yaşadıkları yer olarak söz etmiştir

Klazomenai’den Antik Çağın iki seçkin filozofu yetişmiştir Bunlardan biri MÖ500 yıllarında yaşamış olan Anaksagoras, diğeri de Skopelianus’dur

Klazomenai arkeolojik kalıntı ve buluntu yönünden çok zengin değildir Kent yüzyıllar boyunca, hücuma uğramış,soyulmuş, yapıların taşları yerlerinden sökülerek götürülmüştür Kara ile bağlantısını sağlayan geçidi Chandler 1794 de atla geçmiş, 915 m genişliğinde olduğunu belirtmiştir
Bugünkü geçit ise 640 mdir Klazomenai’de ilk arkeolojik kazılar Yunan işgali sırasında 1921-1922’de yapılmıştır Yunan Arkeoloji Kurumu’nun desteklediği kazılarda, Urla iskelesi güneyinde geniş bir nekropolle karşılaşılmıştır Burada ilk dönem kazılarında MÖ 600 yıllarına ait 40 ölü küpü, ertesi yılda 40 lahit bulunmuştur



ProfJames Cook’un 1950’de yörede yaptığı yüzey araştırmasından sonra ProfDrGüven Bakır Klazomenai kazılarını sürdürmektedir ProfDrGüven Bakır'ın yapmış olduğu kazılarda İonialılara ait yerleşim alanları ve mezarlar ortaya çıkmıştır Kazılar sırasında çevreden biraz daha yüksekte olan bir alanın altında antik bulgularla karşılaşacağını düşünen Güven Bakır, aynı yerde çok sayıda kuyular ve çukurlarla karşılaşmıştır Bunların özel amaçla derinleştirildiklerini görmüş ve yapılan inceleme sonunda bu çukurların, antik çağın zeytinyağı depoları olduğunu tespit etmiştir Benzerlerine Girit, ispanya ve Kıbrıs'ta rastlanan bu tür kuyular Roma döneminde de işlerliğini korumuştur Ayrıca bu kuyularda kerpiç, ağaç ve sazlardan oluşan malzemeler kullanılmış, zeytinyağının kokusu bozulmasın diye de meşe ağacından yararlanılmıştır
Günümüzde Türkiye'nin en eski zeytinyağı üretim merkezi olan Klozomenai'nin MÖ600'de yapılan zeytinyağı üretimi, Girit'ten getirilen değirmen taşlarıyla Unilever şirketinin sponsorluğu ile yeniden yapılmaktadır
Antik kentin limanı adanın batısındaki koydadır Bugün koyun kuzeyinde hemen hemen tümü su altında kalmış olan liman taşları görülebilmektedir

Adanın kuzey ucunda da bazı taşları denizin dibinde görülen iskelenin kalıntıları dikkati çekmektedir Adanın kuzeyindeki tepenin kuzey yamacında ise kentin tiyatrosu yerleştirilmiştir Anadolu antik tiyatrolarına göre oldukça küçük ölçüdeki bu tiyatronun yamaçtaki temel çukurlarından başka hiçbir kalıntısı günümüze gelememiştir Bu tiyatronun biraz üzerinde, tepenin en üst noktasındaki dikdörtgen bir başka çukurun ise bir mabede ait olabileceği düşünülmüştür Ancak Klazomenai’nin kalıntılarına ait taşlar yakınındaki diğer İon kentlerinde olduğu gibi yeni yapılanmalardan ötürü yağmalanmıştır
Pausanias, Klazomenai’de Pyrrhos’n anasının mağarası olarak tanımlanan bir mağaraya değinmiştir Bugün kıyının yakınındaki ayazma olarak bilinen bir mağara ile içerisindeki kuyunun Pausanias’ın sözünü ettiği mağara olması akla yakın gelmektedir