Yüksek Öğretim İle İlgili Genel Tanımlar...

Yükseköğretim: Ortaöğretime dayalı ve en az dört yarı yılı kapsayan her kademedeki eğitim-öğretimin tümüdür Yükseköğretimde önlisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde eğitim yapılmaktadır
Önlisans: Ortaöğretime dayalı dört yarı yılı kapsayan ve ara insangücü yetiştirmeyi amaçlayan yani lisans öğretiminin ilk kademesini oluşturan bir yükseköğretimdir
Lisans: Ortaöğretime dayalı en az sekiz yarı yıllık (4 yıl) programı kapsayan bir yükseköğretimdir Lisans düzeyinde örgün, açık ve dışarıdan (ekstern) eğitim verilmektedir Bu eğitim türleri aşağıda tanımlanmıştır
Örgün Eğitim: Öğrencilerin eğitim-öğretim süresince ders ve uygulamalara devam etme zorunluluğunda oldukları bir eğitim-öğretim türüdür
Açık Eğitim: Öğrencilere radyo, televizyon ve eğitim araçlarıyla yapılan bir eğitim türüdür
İkinci Öğretim: Bazı yükseköğretim kurumlarında normal-örgün, önlisans ve lisans programlarının bir kısmının eşdeğeri programlar açılmakta ve bu programlar örgün eğitim saatleri dışındaki zamanlarda (akşam saatlerinde, hafta sonunda) yürütülmektedir İkinci öğretim adı verilen bu programları kabul edilen öğrenciler, normal öğretim öğrencilerinden daha yüksek öğrenim harcı öderler İkinci öğretim öğrencileri normal programlara yatay geçiş yapamazlar
Lisansüstü: Yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık ve sanatta yeterlik eğitimi kapsar
Yüksek Lisans (bilim uzmanlığı, master, yüksek mühendislik, yüksek mimarlık): Bir lisans öğretimine dayalı en az iki yarı yıl süren 12 kredilik eğitim-öğretim ve alanla ilgili araştırmanın sonuçlarını ortaya koyacak bir ¤¤¤ gerektiren yükseköğretimdir Doktora: Lisansa dayalı en az altı veya yüksek lisansa dayalı en az dört yarı yıllık programı kapsayan ve orjinal bir araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir
Tıpta Uzmanlık: Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre yürütülen ve tıp doktorlarına belirli alanlarda özel yetenek ve yetki sağlamayı amaçlayan bir yükseköğretimdir
Sanatta Yeterlik: Lisansa dayalı en az altı, yüksek lisansa dayalı en az dört yarı yıllık programı kapsayan ve orjinal bir sanat eserinin ortaya konulmasını, müzik ve sahne sanatlarında ise üstün bir uygulama ve yaratıcılığı amaçlayan doktora düzeyinde lisansüstü bir yükseköğretim eşdeğeridir
Yukarıda açıklanan düzeylerde eğitim-öğretimin sürdürüldüğü yükseköğretim kurumları ve tanımları aşağıda verilmiştir
Üniversite: Yükseköğretim kurumlarının temel birimi olan üniversite, kendisine bağlı fakülte, yüksekokul, konservatuvar, meslek yüksekokulları ve enstitülerle bunların alt bölümlerinden oluşmaktadır Ülkemizde halen 54 üniversite bulunmaktadır (Bk Bölüm 4)
Fakülte: Bu üniversiteye bağlı olarak yüksek düzeyde eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan; kendisine birimler bağlanabilen bir yükseköğretim kurumudur Örneğin, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Yüksekokul: Belli bir mesleğe yönelik eğitim-öğretime ağırlık veren, bir fakülteye veya doğrudan rektörlüğe bağlı olan bir yükseköğretim kurumudur Örneğin, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu veya Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye-Meslek Yüksekokulu
Fakülte ve yüksekokullarda şu akademik birimler bulunur:
Bilim Dalı-Sanat Dalı: Bilim dalı veya sanat dalı bilimin veya sanatın belli bir alanında eğitim, öğretim, araştırma ve uygulama faaliyetlerinin yürütüldüğü en küçük akademik birimdir
Anabilim Dalı-Anasanat Dalı: Anabilim veya anasanat dalı en az bir çok yerde birden fazla, biribirine yakın bilim veya sanat dalını kapsayan,eğitim, öğretim uygulama ve araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü akademik birimdir
Bölüm: Amaç kapsam ve nitelik yönünden bir bütün oluşturan, birbirini tamamlayan veya birbirine yakın anabilim ve anasanat dallarından oluşan; fakültelerin ve yüksekokulların eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve uygulama birimidir Anabilim ve anasanat dalları, bilim ve sanat dallarından oluşur
Konservatuvar: Müzik ve sahne sanatlarında sanatçı yetiştiren bir yükseköğretim kurumudur Örneğin, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Ankara Devlet Konservatuvarı veya İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı
Meslek Yüksekokulu: Belirli mesleklere yönelik ara insangücü yetiştirmeyi amaçlayan 2 yıllık 4 yarı yıllık eğitim-öğretim veren bir yükseköğretim kurumudur
Enstitü: Birbiriyle ilgili bilim dallarından oluşan ve lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim veren bir yükseköğretim kurumudur Örneğin, bir üniversitedeki sosyal bilimler enstitüsü, o üniversitede bulunan tüm sosyal bilim dallarındaki lisansüstü eğitim-öğretimi yürüten bir kurumdur
Program: Akademik birimlerin uyguladıkları öğretim (teorik, pratik dersler, stajlar vb) faaliyetidir Programlar önlisans, lisans, yükseklisans ve doktora düzeyinde açılabilir ÖSYM kılavuzunda belirtilen önlisans ve lisans programlarının bir kısmı fakülte düzeyinde (tıp, hukuk, ilahiyat) bir kısmı bölüm düzeyinde (psikoloji, sosyoloji) önemli bir bölümü ise anabilim dalı düzeyinde yürütülen programlardır
Bir bölümde veya anabilim dalında birden fazla sayıda program açılabilir
Hazırlık Okulu: Öğretim dili İngilizce olan üniversitelerde yeni kayıt olan öğrencilerin dil bilgileri, bir yeterlik sınavı ile saptanır Bu sınavda başarılı olan öğrenciler, ÖSYM tarafından yerleştirildikleri programlarda öğrenimlerine başlarlar Başarısız olanlar ise İngilizce eğitimi görürler Bu eğitimi başarı ile tamamlayanlar esas alan eğitimine başlayabilirler
Bir kısım üniversitede öğretim dili genellikle Türkçe olup belirli bazı programlar da öğretim yabancı dildedir Bu programlara kayıt yaptıranlar da yabancı dil hazırlık eğitimine katılmak zorundadırlar Yine öğretim dilleri Türkçe olan bazı üniversiteler, isteyen öğrencilere bir yıl yabancı dil eğitimi vermektedirler Zorunlu olsun olması, yabancı dil eğitim süresi zorunlu lisans eğitim süresine dahil değildir
Yaz Okulu: Üniversitelerde bazı fakülte veya bölümler yaz aylarında eğitim yapmaktadırlar Yaz okulunun amaçları; çok sayıda öğrenci tarafından alınan derslerdeki yığılmayı azaltmak, kendilerinden ancak yaz aylarında yararlanılabilecek öğretim elemanlarının eğitime katılımını sağlamak, belli derslerde başarısız olan öğrencilerin eksiklerini tamamlayarak zamanında mezun olmalarına yardımcı olmaktır
Yatay Geçiş: Bulundukları programda, varsa hazırlık sınıfları dışında, en az iki yarıyıl öğrenim görmüş öğrenciler başarılı olmak ve disiplin cezası olarak üniversite ile ilişkileri kesilmiş olmamak koşulu ile, kendi üniversitelerinde veya başka bir üniversitede, asıl programlarına yakın başka bir programa geçiş yapabilirler Yatay geçiş koşulları ve kontenjanları yönetmelikler doğrultusunda, ilgili bölümler tarafından belirlenmektedir
Yükseköğretim Kurulunca, önlisans ve lisans düzeyinde yatay geçişleri düzenleyen yönetmelikte verilmiştir
Çift Anadal Programları: Bazı Üniversitelerde öğrencilerin lisans öğrenimleri boyunca, aynı fakülte içinde veya başka bir fakültede, esas programlarına konu bakımından yakın olan başka bir programın lisans öğrenimini tamamlayabilmelerine, böylece 4 yıllık lisans öğrenimleri süresinde iki alandan lisans diploması alabilmelerine olanak verecek düzenlemeler yapılmaktadır Örneğin: psikoloji programı ile sosyoloji programının derslerinin bir kısmı ortaktır Psikoloji programında okumakta olan bir öğrenci sosyoloji programına özgü dersleri de almak suretiyle, dört yılın sonunda, psikoloji ve sosyoloji lisans diplomaları alabilir Halen böyle bir uygulama Abant İzzet Baysal Üniversitesinde, Boğaziçi, Üniversitesinde Orta Doğu Teknik Üniversitesinde uygulanmaktadır
Yükseköğretim kurumlarında eğitim-öğretimi sürdüren öğretim elemanları; öğretim üyeleri, öğretim görevlileri, okutmanlar ve öğretim yardımcılarıdır
Öğretim Üyeleri: Profesör, doçent ve yardımcı doçentler öğretim üyeleri olarak anılmaktadır
Profesör: Üst düzeyde araştırma, eğitim ve yönetim faaliyetlerinde bulunan ve en yüksek düzeydeki akademik unvana sahip kişidir
Doçent: Özgün bilimsel çalışmalar yapmış ve doçentlik sınavını başarmış kişidir
Yardımcı Doçent: Doktora çalışmalarını başarıyla tamamlamış, tıpta uzmanlık veya belli sanat dallarında yeterlik belge ve yetkisini kazanmış ilk kademedeki akademik unvana sahip kişidir
Öğretim Görevlisi: Belli bir alanda çalışmaları ile tanınmış ve üniversitelerde ders vermek üzere görevlendirilen elemandır
Okutman: Eğitim-öğretim süresince tüm öğretim programlarında ortak zorunlu ders olarak belirlenen derslerden birini (örneğin inkilap tarihi) okutan veya uygulayan öğretim elemanıdır
Öğretim Yardımcıları: Yükseköğretim kurumlarında belli süreler için görevlendirilen araştırma görevlileri, uzmanlar, çeviriciler ve eğitim-öğretim planlamacılardır
Yükseköğretim kurumlarında en üst düzeyde yönetim görevi yapan kişiler; üniversitelerde rektör, fakültelerde dekan, yüksekokul, konservatuvar, enstitülerde müdür, bölümlerde bölüm başkanı unvanlarıyla anılırlar Rektör ve dekanların profesör unvanına sahip olmaları zorunludur Bölüm başkanlığını ise profesör, profesör bulunmadığı hallerde diğer öğretim üyelerinden biri yürütür
__________________
alıntı