Karadeniz Bolgesi Hakkında Genel Bilgi

karadeniz hakkında genel bilgi

Yazı: Ahmet Demirci

Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden birisidir Anadolu’nun kuzey kesiminde yer alan bölge, kıyısında boydan boya yer aldığı denizin adıyla anılır Doğuda Gürcistan sınırından batıda Adapazarı Ovası'nun (Akova) doğusuna kadar 1000 km boyunca uzanan Karadeniz Bölgesi'nin güney sınırı Kuzey Anadolu Dağları'nın güney yamaçlarından geçer Doğuda Gürcistan, güneyde Doğu Anadolu ve iç Anadolu, batıda Marmara bölgeleriyle çevrilen bölgenin kuzeyinde de Karadeniz yer alir Genişligi 100-200 km arasinda değişen bölgenin yüzölçümü 141000 km²'yi bulur Karadeniz Bölgesi bu yüzölçümüyle Türkiye topraklarının yaklaşık yüzde 18'ini kaplar

Rize, Trabzon, Bayburt, Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop, Kastamonu, Zonguldak ve Bolu illerinin tüm toprakları Karadeniz Bölgesi'nin sınırrları içindedir Artvin ve Gümüşhane illerinin çok küçük bazı bölümleri Doğu Anadolu Bölgesi'nde kalır Tokat ilinin büyük bölümü bölge sınırları içindedir Çorum ve Çankırı illerinin yaklaşik yarısı İç Anadolu Bö1gesi'nin sınırlarına taşar Büyük bölümleri Doğu Anadolu Bölgesi'nde kalan Erzurum, Erzincan; iç Anadolu Bö1gesi'nde kalan Sivas, Yozgat, Ankara, Eskişehir; Marmara Bölgesi'nde kalan Bilecik ve Sakarya illerinin bazi bölümleri Karadeniz Bölgesi'nin sınırları içindedir

Ordu ilinde yer alan Melet Çayı’nın doğusu Doğu Karadeniz bölümü, Melet Çayı vadisinden Gerze yakınlarına kadar uzanan kesim Orta Karadeniz bölümu, Gerze'nin batısında kalan topraklar ise Batı Karadeniz bölümü adıyla anılır

1985'te yapılan son nüfus sayımı sonuçlarına göre Karadeniz Bölgesi'nde 8 milyondan çok insan yaşamaktadır Bölgede ortalama olarak kilometrekareye 62 kişi düşer Doğu Karadeniz bölumünde kıyı şeridinin bazı kesimlerinde nüfus yoğunlugu kilometrekarede 200 kişiyi bulur Bölge halkının yüzde 70'ini aşan bölümü kırsal yörelerdeki yerleşim yerlerinde, yüzde 30'a yakın bölümü de nufusu10 bini aşan 72 kentte yaşar Bölgenin en önemli kentlerinden olan Zonguldak, Samsun ve Trabzon'un nüfusu 100 binden çoktur

Karadeniz bölgesi özellikleri,karadeniz bölgesi hakkında bilgi,Karadeniz bölgesinin genel özellikleri,Karadeniz bölgesi haritası,Karadeniz bölgesi ile ilgili bilgiler

İsmini kuzeyindeki Karadeniz’den alır Bölge, doğuda Gürcistan sınırından başlayarak, batıda Sakarya Ovası ile Bilecik’in doğusuna kadar uzanır

Türkiye yüzölçümünün % 18'ine sahip olan bölge, bu oranla yüz ölçüm bakımından üçüncüdür Doğu - batı istikametinde en uzun olan bölgemizdir

YER ŞEKİLLERİ

Bölgenin yeryüzü şekillerini IIIjeolojik devirde Alp kıvrımları sonucu oluşan Kuzey Anadolu Dağları ile bu dağlar arasındaki oluklar oluşturmaktadır

Batıda üç kuşak halinde uzanan bu dağlar kuzeyden güneye doğru; Küre, Bolu-Ilgaz ve Köroğlu dağları şeklindedir Ortada Canik Dağları ve Doğuda ise iki kuşak halindedir Bunlar; kuzeyde Giresun-Rize Dağları, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen dağları şeklindedir

Karadeniz boyunca uzanan dağların yükseltileri batıda 2000 m civarında olup, Orta Karadeniz'de 1000 m'ye kadar inmekte, doğuda ise yükselti 4000 m'ye çıkmaktadır Bölgenin en yüksek yeri Rize’de Kaçkar Dağı’dır

Bölgede ovalar az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin ve ülkemizin önemli ovalarındandır

Bölgenin iç kesiminde Taşova, Erbaa, Niksar,Merzifon , Suluova ve Turhal çöküntü ovaları bulunur

BÖLGEDE DAĞLARIN KIYIYA PARALEL UZANMASI SONUCUNDA

Kıyılar fazla girintili - çıkıntılı değildir Küçük koylar hariç, kıyılarda önemli girinti ve çıkıntı yoktur Bu nedenle Sinop limanı dışında, büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksundur

Kıyılar boyuna kıyı tipi özelliğini taşır Güçlü dalgalar, kıyıda falez oluşumuna neden olur Kızılırmak ve Yeşilırmak ağzında oluşan deltalar dışında, kıyı çoğu yerde diktir

Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan ürün çeşidinde, nüfusun dağılışında, konut tipinde, bitki örtüsünde değişiklikler görülmektedir

Dağların yükselti ve doğrultusu ulaşımı da etkiler Orta Karadeniz dışında ulaşım Zigana (Kalkanlı) ve Kop gibi önemli geçitlerden sağlanmıştır Zigana geçidi Trabzon'un gelişmesine neden olmuştur

Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında, yamaç yağışları artmıştır

Dağların geniş yer kaplaması;

Büyük kentlerin kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın ve küçük olmasına yol açmıştır

Makineli tarımı zorlaştırmıştır Bölgede hayvan ve insan gücüne halâ ihtiyaç duyulmaktadır

AKARSU VE GÖLLERİ

Bölgenin en önemli akarsuları, Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın ve Yenice (Filyos) çayları ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dır

Bölgede ayrıca kaynağını dağların denize dönük yamaçlarından alan birçok çay ve dere bulunur

Yer şekilleri engebeli olduğundan bölgede göller az ve küçüktür Başlıcaları; Tortum, Sera, Abant ,Yedigöller , Borabay ve Uzungöl 'dür Doğu Karadeniz Bölümü’nün yüksek yerlerinde küçük buzul gölleri de vardır

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

Bölgenin kıyı şeridinde Karadeniz iklim şartları etkilidirDenizden gelen nemli hava kütleleri denize bakan yamaçların her mevsim yağış almasına neden olur Yağışlar oluşum bakımından daha çok yamaç yağışı şeklindedir

Kıyı kesim her mevsim yağış aldığından yazlar serin ,kışlar ılıktır

Yağış miktarı, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin kıyılara esme doğrultusuna ve kıyıdaki dağların yükseltisine göre değişir Yükseltinin fazla olduğu ve dağların hakim rüzgar yönüne dik olduğu yerler daha fazla yağış alır

En fazla yağış sonbaharda, en az ilkbaharda düşer

Kıyıdan itibaren duvar gibi yükselen dağlar, nemli hava kütlelerinin iç kesimlere geçişini büyük oranda engeller Buna bağlı olarak yağış miktarı azalır ve Karadeniz iklimi, yerini karasal iklime bırakır

İç kesimlerde nem az olduğundan günlük ve yıllık sıcaklık farkı artar İç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir

Karadeniz ikliminin görüldüğü kıyı kesimde ormanlar yaygınken, karasal iklimin etkili olduğu iç kesimlerde seyrek ağaçlı bozkırlar yer alır

Türkiye’de orman bakımından en zengin bölgemizdir Bölgede nemliliğin fazla olması ormanların yetişmesini kolaylaştırdığı gibi orman yangınlarının da çok az olmasını sağlar

NÜFUS VE YERLEŞME

Bölgenin toplam nüfusu yaklaşık 7,5 milyon olup, bölgeler arasında beşinci sıradadır Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır

Bölgede nüfusun dağılışı yer şekillerinden dolayı düzenli değildir Nüfus daha çok, Karadeniz kıyı şeridi ile iç kesimlerdeki ovalarda toplanmıştır

Bölgenin dağlık alanları ile Doğu ve Batı Karadeniz bölümlerinin iç kesimlerinde nüfus oldukça seyrektir

Bölgede doğal koşullar nedeniyle şehirleşme oranı düşüktür Türkiye genelinde en fazla kırsal nüfusa sahip bölgedir

Bölgenin kıyı şeridindeki arazinin engebeli olması, tarım alanlarının yamaçlara dağılması ve su ihtiyacının yağışlarla kolay temin edilebilmesi kırsal kesimde dağınık yerleşmeye neden olmuştur

Kırsal yerleşmelerde ahşap evlerin en fazla olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesi’dir Bunun başlıca sebebi ormanların geniş alan kaplamasıdır

Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olan ahşap evlerin bir başka şekli de hımış adı verilen meskenlerdir Bu meskenler ahşap iskeletin arasının taş ve kerpiç kullanılarak doldurulmasıyla yapılır

Bölgenin en önemli şehir merkezleri kıyı şeridindedir Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon'dur

Bölgedeki tarım alanlarının sınırlı oluşu, hızlı nüfus artışı, endüstrinin gelişmemesi, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı, bölgeden diğer bölgelere (özellikle Marmara'ya) yoğun göçlere neden olmaktadır

TARIM VE HAYVANCILIK

Bölgede dağların geniş alan kaplaması ve arazinin engebeli olması tarımda makine kullanımını güçleştirmektedir Ayrıca tarım alanlarını kısıtlamıştır

Fındık

Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır Türkiye toplam üretiminin % 83'ü bölgeden karşılanır

Çay

Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir Rize çevresinde yoğunlaşır Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden karşılanır Tabii ekim alanı en dar olan ürünlerimizdendir

Tütün

Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetiştirilir Ayrıca Batı Karadeniz'de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır Türkiye toplam tütün üretiminin %15'i bölgeden karşılanır

Mısır

Bütün Karadeniz kıyıları boyunca tarımı yapılır Halkın temel besin maddesi olduğu için bölge ticaretinde önemi yoktur

Çeltik (Pirinç)

Samsun, Çorum, Kastamonu ve Sinop çevresinde tarımı yapılmaktadır

Şekerpancarı

Orta Karadeniz ve iç kesimdeki ovalarda tarımı yapılmaktadır

Elma

Bölgede Amasya başta olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetiştirilir

Turunçgiller

Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde tarımı yapılır Rize’de turunçgiller tarımının yapılması mikroklima özelliğinden kaynaklanmaktadır

Kenevir

Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir Uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir

Kivi

Rize Trabzon, Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı yapılabilmektedir

İç kesimlerde ve Orta Karadeniz Bölümünde buğday ve arpa tarımı yapılmaktadır

Bölgeni kıyı kesiminde her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen (buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi) ürünlerin kıyıda yetişmesini önlemiştir

Bölgede hayvancılık faaliyeti önemli bir ekonomik etkinliktir Kıyı kesiminde, nemli iklim nedeniyle gür çayırların bulunması büyükbaş hayvancılığın gelişmesinde etkili olmuştur

Bölgenin kuzeyindeki Karadeniz, balık potansiyeli bakımından zengindir Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 80'i Karadeniz'den karşılanır

Son yıllarda aşırı avlanma ve denizin kirlenmesi nedeniyle balık üretiminde düşme görülmüştür Karadeniz'de 200 m den daha derinlerde zehirli gazlar sebebiyle canlı hayatı yoktur

Küçükbaş hayvancılık bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında yaygındır

Arıcılık faaliyetleri de bölgede gelişmiştir Özellikle Ordu Türkiye’nin önemli bal üretim merkezidir Rize- Anzer yöresinin balları da dünyaca ünlüdür


YERALTI KAYNAKLARI

Bölge maden bakımından fazla zengin değildir En önemli yer altı zenginlikleri taşkömürü ve bakırdır

Taşkömürü

Ereğli - Zonguldak havzasından çıkarılır Önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Ayrıca Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır

Türkiye’de çıkarılan taşkömürünün tamamı bu bölgeden elde edilir

Bakır

Murgul (Artvin), Çayeli (Rize) ve Küre (Kastamonu) de çıkarılmaktadır Samsun ve Murgul bakır işletmelerinde işletilmektedir

SANAYİ

Bölgede yer şekillerinin elverişsizliğinden dolayı ulaşım yeterince gelişmemiştir Bundan dolayı sanayi istenilen düzeyde gelişmemiştir

Demir - Çelik

Karabük ve Ereğli-Zonguldak

Demir madeni çıkarılmamasına rağmen gelişmesinde taşkömürü yatakları etkili olmuştur

Bakır İşletmeleri

Murgul-Artvin ve Samsun

Samsun’da bakır madeni çıkarılmamaktadır Burada bakır işletmesi kurulmasında iç kesimlere ulaşım iyi olması etkili olmuştur

Şeker

Karadeniz Bölgesi'nde üretilen şekerpancarı Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çarşamba (Samsun) ve Kastamonu şeker fabrikalarında işlenir

Sigara

Karadeniz'in, özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nün tütünleri, Samsun ve Tokat'taki sigara fabrikalarında işlenir

Kağıt

Aksu ( Giresun), Çaycuma (Zonguldak) ve Taşköprü (Kastamonu) da bulunmaktadır

Kereste- Tomruk

En fazla Batı Karadeniz Bölümünde gelişmiştir ( Sinop, Bartın, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Kastamonu çevresinde)

Çay İşletmeleri

Rize ve Trabzon çevresinde bulunmaktadır

Fındık işletmeleri

Ordu ve Giresun çevresinde bulunmaktadır

TURİZM

Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerinin başında tabii güzellikler gelir Karadeniz kıyıları çok çeşitli bitki ve ağaçlar ile bunların oluşturduğu manzaralara sahiptir

Yaylacılık faaliyetleri son yıllarda gelişen turizm faaliyetlerinden biridir

Bolu Kartalkaya'da ve Ilgaz Dağları'nda kış turizmi,

Abant gölü ile Yedigöller çevresindeki sayfiye yerleri,

Bolu, Düzce, Kızılcahamam kaplıcaları,

Trabzon (Sümela Manastırı) ve Amasya'da (Kral mezarları) yer alan tarihi eserler Karadeniz Bölgesi'nin önemli turizm potansiyellerini oluşturur

Çoruh nehrinde rafting yapılmaktadır

Her mevsim yağışlı olmasından dolayı deniz turizmi gelişmemiştir
BÖLÜMLERİ


DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ

• Ordu'nun doğusundaki Melet Çayı’ndan Gürcistan sınırına kadar uzanır

• Karadeniz'in en dağlık ve yükseltisinin en fazla olduğu bölümüdür En yüksek yeri Kaçkar Dağıdır Yüksekliği 4000 m’ye yakındır Bu dağda sirk buzullarına rastlanır

• Heyelanların en fazla görüldüğü bölümdür Bölümde heyelan sonucunda Tortum ve Sera Gölleri oluşmuştur

• Bölümdeki akarsularda akımın en yüksek olduğu dönem kar erimelerinin olduğu ilkbahar mevsimidir Bölümün en önemli akarsuyu Çoruh Nehri’dir Rafting sporuna elverişlidir

• Bölgenin en fazla yağış alan bölümüdür Özellikle Rize 2400 mm’ lik yağış ile Türkiye’nin en fazla yağış alan ilidir Sebebi, Rize’nin güneyindeki yüksek dağların hakim rüzgar yönüne dik olmasıdır

• Dağların yüksekliği fazla olduğundan kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en fazla olduğu bölümdür

• Bölümde yağışın etkisiyle deniz seviyesinden itibaren geniş yapraklı gür ormanlar oluşmuştur Yükseklere çıkıldıkça bölüme has iğne yapraklı ladin ormanları görülür

• Karadeniz Bölgesinde kırsal nüfusun en fazla olduğu bölümdür

• Tarım alanları az olduğundan tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır

• Nüfus daha çok kıyı şeridinde toplanmıştır

Kırsal kesimde dağınık yerleşmenin en fazla olduğu bölümdür Bunda,

Yer şekillerinin engebeli olması,

Su kaynaklarının fazla olması,

Tarım alanlarının dağ yamaçlarına parçalı olarak dağılması etkili olmuştur

Kıyı şeridinin en önemli ürünleri çay ve fındıktır Kış sıcaklık değerlerinin yüksek olmasına bağlı olarak Trabzon ve Rize çevresinde turunçgil bahçelerine rastlanır

İç kesimlerde daha çok buğday ve arpa yetiştirilir

Kıyı şeridinde ve dağlık sahalarda büyükbaş hayvancılık gelişmiştir

Karadeniz Bölgesi’nde balıkçılığın en fazla gelişmiş olduğu bölümdür

Türkiye’de arıcılığın gelişmiş olduğu yerlerden birisi de bu bölümde yer alan yaylalardır

Bölümün en önemli yer altı zenginliği bakırdır

Bölümün turizm potansiyellerinin başında doğal güzellikler gelir Bölümde son yıllarda gelişen turizm etkinliklerinden biri de yaylalarda yapılan şenlik ve festivallerdir Sümela Manastırı bölümün en fazla turist çeken tarihi eserlerinden biridir

ORTA KARADENİZ BÖLÜMÜ

Melet çayından Sinop'un doğusuna kadar uzanır Doğu Karadeniz Bölümü'ne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır

Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha sadedir Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır

Dağ sıraları Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsuları tarafından yer yer derin vadilerle parçalanmıştır Bu vadiler Karadeniz’in nemli havasının iç kesimlere ulaşmasını sağlar

Bu sebeple bölümde kıyı ile iç kesim arasında iklimde, bitki örtüsünde, nüfusun dağılışında ve ekonomik faaliyetlerde farklılık azdır

Bölümde dağların yüksekliği az olduğundan bölgenin en az yağış alan bölümüdür

Ortalama yüksekliğinin az olması ve dağların akarsular tarafından parçalanmasından dolayı iç kesimlere ulaşımın en düzgün olduğu bölümdür

Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın taşıdığı alüvyonları deniz kıyısında biriktirmesi ile oluşan Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin en önemli düzlükleridir

Türkiye ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır Başlıca tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve elmadır

BATI KARADENİZ BÖLÜMÜ

Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır

Bölümde dağlar üç sıra halinde geniş alan kaplar

Bölümde yağışlar Doğu Karadeniz’den az, Orta Karadeniz’den fazladır

Balkanlardan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisinde kaldığından kışlar diğer bölümlere göre daha soğuktur

Başlıca tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve kenevirdir

Türkiye’de orman ürünleri sanayisinin en fazla geliştiği bölümdür

Zengin taşkömürü yataklarına sahiptir Ekonomisi daha çok maden çıkarımı ve işlemeciliğine dayanır