Amasya Evleri Hakkında Bilgi Ve Resimler

amasya evleri hakkında bilgi - amasya evleri - amasya evleri hakkında kısa bilgi




Evler daha çok bodrum üzeri tek ve iki katlı olup; birinci ve ikinci kat üzeri "sahniş - sahn-ı şirin"li (üç tarafı pencereli, çıkma tarzı cumba) olanlarına da rastlanmaktadır


Evlerin çoğu avlulu ve bahçelidir Bahçe, haremlik ve selamlık arasında kalmakta, burada ocak ve su kuyusu bulunmaktadır İkinci katları çoğunlukla cumbalıdır Bununla, hem ev planında simetri sağlanmış, hem de daha fazla yer kazanılması hedeflenmiştir Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir


1915 yangını, 1939 depremi ve zaman zaman meydana gelen sel felaketleri, ahşap konutları olumsuz etkilemiştir Hatuniye Mahallesi bu olumsuzluklardan en az etkilenmiş olan bölgedir

AMASYA EVLERİ HAKKINDA AYRINTILI BİLGİLER


"Hımış" yapı tekniği Anadolu'dan Balkanlara kadar uzanan coğrafyada çokça kullanılmıştır Bu tekniğe göre, ahşap çatkı arası kerpiç ile doldurulmakta, zemin kat çoğunlukla taştan örülmektedir Amasya evlerinde de bu yapı tekniği gözlenmektedir


Bu tür ahşap evler uzun ömürlü olmadığı için, Selçuklu ve (son dönemi hariç) Osmanlı devrinden günümüze mimari örnekleri kalmamıştır Doğal afetler ve yangınlar da bu örneklerin kaybolmasında büyük rol oynamıştır Örneğin 1915 yılında meydana gelen yangında, Amasya'nın en bayındır mahalleleri ve çarşıları kül olmuştur Günümüze kadar gelebilen Amasya evleri, 19 yy'ın ikinci yarısına aittir


Amasya evleri daha çok birbiriyle yan yana ya da sırt sırta, bitişik nizam inşa edilmişlerdir Bunun en iyi örneği Yalıboyu evleridir Ama şehir içerisinde ayrık nizam uygulamalarına da rastlanabilmektedir


Eski Amasya evleri genellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenmiş olup, farklı uygulamalara da rastlanmaktadır Evler daha çok bodrum üzeri iki katlı olarak ele alınmıştır Evler genellikle avlulu ve bahçelidir Özellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenen evlerde bahçe ortada kalmakta ve evler dışa kapalı bir görünüm almaktadır Bahçe içerisinde genellikle bir ocak ve su kuyusu bulunur Ama günümüzde kuyuların çoğu işlevini kaybetmiş durumdadır Bahçeden konuta geçiş, yine bahçe içerisinde yer alan Arnavut kaldırımından sağlanır


Evlerin plan merkezini içeride bulunan sofalar oluşturmaktadırOdalar bu sofaların etrafında yer almaktadır Bazı uygulamalarda ise, odalar arasında kalan ve eyvan denilen, sofayla arasında herhangi bir mimari bulunmayan mekanlar görülmektedir


Konutların ikinci katları ise genellikle cumbalı (dışa taşıntılı) olarak yapılmakta, bu sayede hem evin planında bir simetri oluşmakta, hem de daha fazla yer kazanılmaktadır Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir Taşıntılar sayesinde daha geniş ve aydınlık olan ikinci katlarda, alt katlara oranla daha fazla pencere bulunmaktadır Pencereler daha çok Giyotin pencere tarzında yapılmıştır, ve üçlü gruplar halinde düzenlenmiştir Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerisinin görülmesini engelleyen ahşap kafeslikler vardır


Geleneksel ev tasarımında odalar arasında kullanım açısından bir farklılık yoktur, bu nedenle odalarda bulunan Ocak, Şerbetlik (Çiçeklik), Dolap, Raf, Sedir, konutun tüm mimarisinin ayrılmaz parçalarıdır


Eski Türk evlerinde olduğu gibi, Amasya evlerinde de bağımsız bir banyo (Gusülhane) kısmına rastlanmaz İnsanlar bu gereksinimlerini genellikle odalardaki yüklük olarak düzenlenen ahşap gömme dolaplar içerisinde giderirler


PLAN ÖZELLİKLERİ


Amasya evlerinin plan merkezini sofalar oluşturur Sofalar aynı zamanda evlerin plan tipini de belirler Plan tipleri katlar arasında farklılık gösterebilmektedir Sofalar ortada, dışta, köşede ya da evi boylu boyunca ikiye ayırır nitelikte olabilmektedir


MALZEME


Amasya evlerinin temelinde taş, birinci ve ikinci katlarında ise ahşap çatkı arasına kerpiç dolgu kullanılmıştır İç ve dış yüzeyler samanlı çamur ya da kendirli kireçle sıvandıktan sonra badana edilir


CEPHE DÜZENLEMESİ


Genellikle kuzey-güney doğrultusunda düzenlenmiş olan eski Amasya evlerinde ön cephe esas alınmıştır Cumbalar bu cephelerin en belirleyici unsurlarıdır Bazı evlerde ise yan cephelerde de, tıpkı ön cephelerde olduğu gibi çıkmalar görülmektedir (Örneğin Hazeranlar konağı) Amasya evlerinde dört tip cephe görülmektedir: cephe ortasından tek çıkmalı, iki köşe çıkmalı, düz kat çıkmalı ve gönyeli çıkmalı


ÇATI VE SAÇAK BİÇİMİ


Eski Amasya evlerinde iki çeşit çatı biçimi görülür Kırma çatı, evin her yüzüne doğru inen yüzeyleri olan çatı tipidir Beşik çatı ise, beşik örtüsü biçimindedir ve iki yüzeye sahiptir Günümüze kadar gelen Amasya evlerinde en çok beşik çatıya rastlanır Çatıların üzeri, oluklu alaturka kiremitle örtülüdür


Saçaklar genelde ön cephede bulunur, ama birden fazla cephede saçağın bulunduğu evler de vardır Bazı saçakların altı kaplamalı iken, bazıları değildir


BEZEME


Eski Amasya evlerinde, ahşap, ahşap üzeri kalem işi, alçı ve madeni bezemeler görülmektedir


Amasya evlerinde ahşabın, daha çok tavanlarda, kapılarda, dolap kapaklarında, pencere kafesliklerinde, merdiven korkuluklarında, konsollarda ve bazı evlerin saçak silmelerinde süsleme malzemesi olarak görülmektedir

Amasya Sivil Mimari Örnekleri - Amasya Evleri - Amasya Tarihi Yapıları - Amasya Evleri Hakkında - Amasya Tarihi - Amasya Hakkında Bilgi


Amasya’da sivil mimari örneklerinin çok azı restore edilmiştir Bunun dışında kalan bakımı ve onarımı yapılmayan evlerin ömürlerinin az olduğu bilinmektedirBunun için de koruma amaçlı imar planlarının yapılması, evlerin bakım ve onarımını Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, İl Özel İdaresi ve konu ile ilgili Mimarlar Odaları üstlenmelidir

Amasya evlerinin Türk sivil mimarisinde önemli bir yeri vardır ve yalnızca sit alanı ilan etmekle, onarım yapılmadan kamulaştırılması ile de bir çözüme gidilmeyeceği açıktır

Amasya’nın mimari yapısını Selçuklu ve Osmanlı ağırlıklı yapılar oluşturmaktadır Buradaki evlerin plan ve cephe anlayışı Kastamonu, Safranbolu, Bursa, Edirne gibi illerdeki evlerle benzerlikleri bulunmaktadır Ayrıca eski Osmanlı toprakları olan Filibe, Mostar, Petric, Arvatalan gibi Balkan kentlerinde de bunlara benzer örneklerle karşılaşılmaktadır

Amasya evleri çoğunlukla iki katlı, çatılı, cumbalı, bazen sokak boyunca çıkmalı, üçlü pencere sistemli evlerdir Bu evler vadinin güney yamacı boyunca arazi meyline uyum sağlayarak yayılmışlardır Bazıları da Yeşilırmak kıyısında uzanan surlar üzerinde yan yana dizilmiş ve çıkmaları ile de ilginç bir görünüm ortaya koymuşlardır Ancak, Amasya’daki 1915 yangını evlerin bir kısmının yanmasına ve Amasya’nın mimari dokusunun zarar görmesine neden olmuştur Bunun ardından 1939 Erzincan depremi, zaman zaman Yeşilırmak’ın taşması bu yok oluşu hızlandırmıştır

XXyüzyılın ikinci yarısında bütün Türkiye’de görüldüğü gibi modern şehircilik akımının olumsuz etkileri de eski Amasya evlerinin yok olmasına neden olmuştur

Bütün bu olumsuzluklara rağmen Amasya’nın en az etkilenen yeri Hatuniye Mahallesi, Sofular Mahallesi, Köprü Sokağı ile Yalıboyu olmuştur Buradaki Hazeranlar Konağı Ziya Paşa’nın Amasya Mutasarrıflığı zamanında Defterdarlık görevi yapan Hasan Talat Efendi tarafından yaptırılmış, yakın tarihlerde de Kültür Bakanlığı’nca restore edilerek Müze konumuna getirilmiştir

Amasya evleri çoğunlukla yan yana, bitişik nizamda yapılmış olup, haremlik ve selamlık olmak üzere düzenlenmiştir Bodrum katları üzerinde bir veya iki katlı olan bu evlerin şahnişleri, üç yöne açık pencereleri ve cumbaları ile dikkat çeken bir görünümdedirler Bu evlerin çoğu avlulu ve bahçeli olup, genellikle bu bahçeler harem ve selamlık arasında yer almakta, ocaklar ve su kuyuları da burada bulunmaktadır

Evlerin ikinci katları cumbalıdır Burada simetrik bir plan düzenine önem verilmiştir Roma surları üzerine yapılan evlerde ise desteklerle evlerin ikinci katları Yeşilırmak’a doğru taşırılmış ve böylece daha geniş bir mekan elde edilmiştir

Amasya evlerinde taş temeller üzerine kerpiç ve hımış yapı teknikleri uygulanmıştır Evlerin içerisinde bağımsız bir yıkanma yerine (gusülhane) rastlanmamakta, bunun için odalarda yüklüklerde bu gereksinim giderilmektedir Evlerin içerisine ocak, şerbetlik (çiçeklik), dolap, raf ve sedirler mutlak surette yerleştirilmiştir Amasya evlerinin ikinci katlarındaki odalarda daha fazla pencereye yer verilmiş ve bu pencereler mimaride giyotin pencere denilen şekilde üçlü gruplar halinde düzenlenmiştir Bunların önlerine de ahşap kafesler yerleştirilmiştir

Evlerin mimari düzeninde merkezi sofalar ve bunlara açılan odalar önceliklidirPlan tiplerinde katlar arasında farklılıklar dikkati çekmektedir Bu nedenle aynı plan tarzı katlarda uygulanmamıştır Örneğin sofalar bazen ortada, bazen köşede yer alır ve evi boydan boya ikiye ayırır Evlerin içleri ahşap, ahşap üzerine yapılmış kalem işleri, alçı ve madeni bezemelerle süslenmiştir Özellikle tavanlar, kapılar, dolap kapakları, pencere kafesleri, merdiven korkulukları, konsollar ve saçak silmelerinde yaygın biçimde ahşap süsleme uygulanmıştır


Amasya evlerinin üzerlerini örten çatı kırma ve beşik çatı olmak üzere iki ayrı grupta toplanmıştır Bunlarda kırma çatı evin her yüzüne doğru inen, yüzeyleri olan çatı tipidir Beşik çatı ise daha çok beşik örtüsü biçiminde olup, iki yüzeylidir Bunların üzerleri oluklu alaturka kiremitlerle örtülüdür

Amasya’da evlerinin dışında XXyüzyılda yapılmış taş ve tuğla yapılara da rastlanmaktadır Özellikle bunlar Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan Kamu kuruluşu binalarıdır Ulusal Türk mimarisinin örneklerinden olan bu yapılar da korunması gereken eserler arasındadır

Amasya evlerinden günümüze gelebilen ve en iyi korunmuş evler arasında; Hazeranlar Konağı, Hacı İlyas Evi, Sofular Mahallesi’ndeki evler, Yörgüç Paşa Konağı, Yalıboyu’ndaki evler bulunmaktadır Bu arada Amasya’da Hatuniye Mahallesi’ndeki bazı evler 1968’de restore edilerek pansiyon olarak kullanılmaktadır