Kerahat Vakti Ne Zamandır - Kerahat Vaktinde Uyumak

Kerahat vakti ne zamandır - Kerahat vaktinde uyumak

Soru:

Bazı namazlar arasında kerahet vakitleri olduğu kaynaklarda ifade edilmekte Kerahat vakti denilen vakit bir sonraki namazdan ne kadar zaman öncedir? Mesela akşam namazı ile ikindi namazında ki kerahat ne kadar zaman öncesine kadardır? Hangi namazlar arasında kerahat vardır, hangi namazlar arasında kerahat vakti yoktur?



cevap:

Beş vakit vardır ki, onlara mekruh vakitler denir

Birincisi: Güneşin doğmasından bir mızrak boyu (beş derece) ki, yükselişine kadar olan zamandır Memleketimize göre güneşin doğuşundan sonra kırk ile elli dakika arasında bir zamandır

İkincisi: Güneşin yükselip de tam tepeye geldiği zeval anının bulunduğu vakittir Buda öğle namazından önceki 30-40 dakikalık bir zamandır

Üçüncüsü: Güneşin sararmasından ve gözleri kamaştırmaz bir hale gelmesinden itibaren batışı zamanına kadar olan vakittir Buda güneşin batmasından yani akşam namazından 45 dk öncedir

Dördüncüsü: Fecri Sadıkın doğmasından güneşin doğacağı zamana kadar olan vakittir

Beşincisi: İkindi namazı kılındıktan sonra güneşin batmasına kadar olan vakittir

İlk üç kerahet vaktinde ne kazaya kalmış farz namazlar, ne vitir gibi vacip olan namazlar, ne de önceden hazırlanmış bir cenaze namazı kılınabilir, nede evvelce okunmuş bir secde ayeti için tilavet secdesi yapılabilir Bunlar yapılsa iadeleri gerekir

Bu üç vakitte nafile namazda kılınmaz Ancak kılınacak olsa kerahetle caiz olur ve iadesi gerekmez Çünkü bu kerahet nafile namazların sıhhatli olmasına engel değildir Bununla beraber bu vakitlerden birine rastlayan bir nafile namazı kerahet vaktinden sonra onu kaza etmek daha fizaletlidir

Bu üç vakit ateşe tapanların ibadet zamanıdır Onlara benzemekten kaçınmak, hak dine saygının gereğidir

Diğer iki kerahet vaktinde ise nafile namaz kılmak mekruhtur Farz ve vacip namaz mekruh değildir Cenaze namazı ve tilavet secdesi de mekruh değildir Bu iki vakitten birinde başlanmış olan bir nafile namazı, kerahetten kurtulması için bozulmuş olursa, sonradan onu kaza etmek gerekir

Güneşin batışı halinde yalnız o günün ikindi namazı kılınabilir Fakat diğer bir günün kazaya kalmış olan ikindi namazı kılınmaz Çünkü kamil bir vakitte vacip olan bir ibadet, nakıs olan ( keraheti bulunan) bir vakitte kaza edilemez Kerahet vakti ise ibadetlerin noksanlığına sebebdir

Güneşin doğuşuna rastlayan her hangi bir namaz ise bozulmuş olur Bunun için bir kimse daha ikindi namazını kılmakta iken güneş batsa namazı bozulmaz Fakat sabah namazını kılmakta iken güneş doğsa, namazı bozulur Çünkü birinci halde, yeni bir namaz vakti girmiş olur İkinci halde ise, namaz vakti çıkmış; fakat yeni bir namaz vakti girmemiş olur

Tam zeval anına rastlayan bir namaz farz veya vacip ise bozulur Eğer nafile ise mekruh olmuş olur Yalnız İmam Ebu Yusufa göre Cuma günü zeval vaktinde nafile namaz kılınması caizdir ve keraheti yoktur Zeval vakti son bulup da güneş batıya doğru yönelmeye başlayınca artık ittifakla kerahet vakti çıkmış olur

Kerahet vaktinde okunan bir secde ayetinden dolayı secde yapılabilir Ancak kerahet vaktinden sonraya bırakmak daha faziletlidir Yine kerahet vakitlerinden birinde hazırlanmış olan bir cenazenin namazı o vakitte kılınabilir Öyleki faziletli olan bu namazı geciktirmeyip hemen kılmaktır Çünkü cenazelerde acele etmek menduptur

Güneşin batışından sonra daha akşam namazının farzını kılmadan nafile namaz kılmak mekruhtur Çünkü akşam namazı geciktirilmiş olur Oysa ki, akşam namazında acele etmekte fazilet vardır

Cuma günü imam hutbeye çıktıktan sonra veya ikamet getirildikten sonra namaza başlamak mekruhtur

İki bayram namazından önce ve bayram hutbeleri arasdında ve bu hutbelerden sonra bayram namazı kılınan yerde nafile namaz kılmak mekruh olduğu gibi, güneş tutulması, yağmur duası ve hac hutbeleri arasında da mekruhtur Bu hutbeleri dinlemek lazımdır

Mekruh olmayan bir vakitte başlanmış olan nafile bir namaz bozulmuş olsa, (bunu kaza etmek vacip olduğundan) ikindi namazından sonra güneşin batışına kadar ve fecrin doğuşundan sonra güneşin bit mızrak boyu yükselmesine kadar kaza edilmez, mekruhtur Bununla beraber kaza edilse sahih olur Diğer kerahet vakitleri de böyledir Ancak başta sıralanan ilk üç kerahet vakti böyle değildir Onların birinde kaza edilmesi sahih olmaz Yeniden kaza edilmesi gerekir

Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali





Soru

Sabah namazından sonra ve İkindi vakti ile akşam ezanı arası uyumak sağlık açısından ve dinen sakıncalı mıdır?



cevap:

bu saatlerde uyumak uygun değildir Bu vakitlerde uyanık olmak, güzel şeylerle meşgul olmak sünnettir ve sevabı vardır Ancak kerahet vakitlerinde uyuyan kimse bu sevaptan ve bereketten mahrum kalsa bile günah işlemiş olmaz

Gece dışında Feylule, Gaylule ve Kaylule olmak üzere üç çeşit uyku vardır:

Gaylule uykusu fecirden itibaren güneş tamamen doğuncaya kadar geçen sürede uyumaktır Bu zamanda uyumak sünnete uygun düşmez Çünkü birçok iş kolunda sabahın erken saatlerinde işe başlamak rızkın bolluğuna ve berekete sebeptir İnsanın işe motive olacağı en aktif zaman dilimi fecirden sonraki zaman dilimidir Bu dilim, uykuyla geçmemelidir Çünkü o saatte uyumak işe geç başlamak demek olacaktır ki, bu da iş kaybı, emek kaybı, zaman kaybı, kazanç kaybı, performans kaybı gibi kazancı bereketlendiren birçok ana unsurun devre dışı kalması mânâsına gelecektir Bereketsizliğin sebebi budur Fakat öte yandan kerahet vaktinde eğer iş ve yoğunluk uyumayı gerektiriyorsa pekâlâ uyunabilir Meselâ gece mesaisi yapmış birisi sabah namazını kıldıktan sonra kerahet vaktinin geçmesini beklemeden uyuyabilir Ve bu sünnete aykırı düşmez Çünkü adam günlük mesaisini yapmış, sabah namazını da kılmış, kerahet vaktinin geçmesini beklemeye artık dinî bir sebep yoktur Burada kerahet vakti sadece bir zaman ismi olarak zikredilmiştir Yoksa mutlak derecede uyku yasağı getiren bir zaman parçası olarak gelmemiştir

Feylule uykusunda da aynı durum söz konusudur İkindi namazından sonra güneş tamamen batıncaya kadar geçen zaman dilimi keza birçok iş kolu için en verimli zaman dilimidir Bu saatte uyumak rızkı da, ömrü de noksanlaştırır Çünkü insanın günün verimini muhasebe edeceği, ölçüp tartacağı, yarınki gün için yeni plânlar yapacağı, hayat için yeni moral ve motivasyon bulacağı bu zaman diliminde uyumak insanı bütün bu neticelerden genellikle mahrum bırakır Buradaki uyku sakındırmasının da kerahet vaktine denk gelmesi ile ilgisi yoktur Zaman dilimi bakımından sakıncalı görülmüştür Fakat şüphesiz bunun da istisnası vardır: Meselâ, gündüz boyu aralıksız yoğun bir çalışma gösterip akşamdan sonra gecenin bir vaktine kadar yeniden yoğun bir çalışmaya girecek birisi için, eğer bu vakitte biraz boşluk söz konusu olursa, bu kişinin bu vakitte bir miktar kestirmesinde dinen bir sakınca olmaz

Görüldüğü gibi Gaylule ve Feylule uykuları kerahetle ilgili olarak değil, fakat çoğunluk için zaman dilimi olarak sakıncalı bulunmuştur Kaylule uykusu olan kuşluk vaktinden öğle sonrası vakte kadar güneşin en hararetli olduğu zaman dilimi içinde yarım saat kadar uyumak ise sünnette tavsiye edilmiştir Bu tavsiyeyi öğle öncesi giren kerahet vakti delemez Yani kerahet vakti geldi diye sünnet olan öğle uykusunun yapılamaması söz konusu değildir Çünkü esasen kerahet vakitlerinde sadece namaz kılma yasağı vardır Bunun da gerekçesi hadiste açıklanmıştır Hadisçe bunun gerekçesi, o vaktin, kâfirlerin güneşe secde ettikleri vakit oluşudur (Müslim, Salatül Misafirin, 294)

O halde kerahet vakitlerinden olan sabah gün doğarken ve akşam gün batarken uyumanın mekruh görülmesinin, bu vakitlerin kerahet vakti olması ile ilgisi yoktur Bunun gerekçesi, sadece insan fıtratının bu vakitlerde daha performanslı oluşu ve bu performansı negatif olarak uykuda öldürmeyip pozitif mânâda değerlendirme gereğidir Bu durumda Kaylule uykusu olan öğle uykusu, öğle öncesi kerahet vaktinde yapılabilmektedir

Kaylule uykusunun tavsiye edildiği saat ise kaba kuşluktan ikindi öncesi zamana kadar geçen saattir Bu saat kişiye ve iş yoğunluğuna göre ve kişiye özel olarak değişebilmektedir Belirli bir saat verip itaat ehlini saatle sınırlandırmak doğru değildir

"Uyku üç nevidir (çeşittir): (bk Müşkilü'l-Âsâr, Tahavî, 2/13)

BİRİNCİSİ: Gaylûledir ki, fecirden sonra, tâ vakt-i kerahet bitinceye kadardır (Yâni güneşin doğuşundan, yaklaşık 45 dakika geçinceye kadarki zamandır) Bu uyku, rızkın noksaniyetine ve bereketsizliğine hadisçe (bk Levakıh-u'l-Envar, Şa'ranî, s 295) sebebiyet verdiği için, hilaf-ı sünnettir (Sünnete aykırıdır) Çünkü rızık için sa'y etmenin (çalışmanın) mukaddematını ihzar etmenin [başlangıcını, hazırlığını yapmanını en münasip zamanı, serinlik vaktidir Bu vakit geçtikten sonra bir rehavet arız olur O günkü sa'ye ve dolayısıyla da rızka zarar verdiği gibi, bereketsizliğe de sebebiyet verdiği, çok tecrübelerle sabit olmuştur

İKİNCİSİ: Feylûledir ki, ikindi namazından sonra, mağribe (akşama) kadardır Bu uyku ömrün noksaniyetine, yâni, uykudan gelen sersemlik cihetiyle, o günkü ömrü nevmâlûd, yarı uyku, kısacık bir şekil aldığından, maddi bir noksaniyet gösterdiği gibi, manevî cihetiyle de, o gün hayatinin maddî ve manevî neticesi ekseriya ikindiden sonra tezahür ettiğinden, o vakti uyku ile geçirmek, o neticeyi görmemek hükmüne geçtiğinden, güya o günü yaşamamış gibi oluyor

ÜÇÜNCÜSÜ: Kaylûledir ki, bu uyku Sünnet-i Seniyyedir (İbni Mâce, Sıyâm: 22; el-Münâvî, Feyzü�l-Kadîr, 4: 531; Aclûnî, Ketfü�l-Hafâ, 330) Duhâ vaktinden, öğleden biraz sonraya kadardır Bu uyku, gece kıyamına sebebiyet verdiği için sünnet olmakla beraber, Ceziretü'l Arabda, vaktü'z-zuhr denilen şiddet-i hararet zamanında bir tatil-i eşgal, âdet-i kavmiye ve muhitiye olduğundan, o Sünnet-i Seniyyeyi daha ziyade kuvvetlendirmiştir Bu uyku hem ömrü, hem rızkı tezyide medardır Çünkü yarım saat kaylüle, iki saat gece uykusuna muâdil gelir Demek, ömrüne her gün bir buçuk saat ilâve ediyor Rızık için çalışmak müddetine, yine bir buçuk saat ölümün kardeşi olan uykunun elinden kurtarıp yaşatıyor ve çalışmak zamanına ilâve ediyor" (Lem'alar, 269)

Demek ki; güneşin doğuşundan, yaklaşık 45 dakika geçinceye kadar geçen zamanda uyumak iyi değildir Aslolan erken yatıp erken kalkmaktır Sabah namazını kıldıktan sonra uyumamak, Kur'ân, hadis tefsir, ilmihal okuduktan sonra işbaşı yapmak lazımdır

Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur: "Sabahın erken saatlerinde bereket ve başarı vardır"

Son zamanlarda gittikçe artan bereketsizliğin ve başarısızlığın hikmeti bu hadis-i şerifin ışığında aranıp bulunmalıdır Maalesef televizyon, "erken uyumanın düşmanı" olarak insanın karşısına dikilmiştir Bu şedit düşmanı alt edip, mümkün mertebe erken yatıp, teheccüd namazına kalkmak, daha sonra güneş doğmadan önce sabah namazına dinç olarak uyanmak ve ondan sonra yatmayıp çalışmaya başlamak lazımdır Zinde, dinç, çalışkan oluşlarına hepimizin şahit olduğu dedelerimiz ve ninelerimiz böyle yaparlardı Bu güzel âdet yok olunca, sağlık ta, bereket de, huzur da yok oldu

İkindi ile akşam arasında yatmamak lazımdır Herkes bu vakitte yatmanın zararını bizzat tecrübe ederek görmüştür O vakit yatıp da kalkan kimse sersem gibi olur, bir türlü kendisini toparlayamaz

Öğle namazını kıldıktan sonra bir müddet yatmak ise çok faydalıdır




Kerahat vakitleri:

1 Sabah Kerâheti : Güneş doğarken başlar, 45 dak sonra sona erer
2 Öğle Kerâheti : Güneş tepedeyken: Öğle namazı vaktinden 30 dak (veya yaklaşık 45 dak) önce başlar, öğle ezanı okununca sona erer
3 Akşam Kerâheti : Güneş batarken, yani akşam namazından 45 dak önce başlar, akşam ezanı okununca sona erer

Kısaca güneş doğarken, tepedeyken ve batarken namaz kılınmaz Kılınması tahrîmen (harama yakın) mekruhtur

Kerâhet vaktinde kılınan farz namaz geçerli değildir Nâfileler sahih olsa da, usûlen mekruh olur
Bu üç vakitte başlanan nâfileleri bozmalı, ancak başka bir zamanda kazâ etmelidir

Akşam kerâhat vaktinde ikindi namazının farzı hariç, bir farz namaz kılınsa dahi sahih (doğru) olmaz Bu yüzden kerâhat vaktinde kılınan farz namazın, kerâhat vakti çıktıktan sonra o namazın tekrar kılınması daha doğru olur

Tilavet secdesi vaciptir ve kerahat vakti kılınmaz Kılınsa dahi sahih değildir Kısacası kerâhat vakti hiçbir şekilde namaz ve secde yapılmaz Yalnızca o günün ikindi namazının farzına izin vardır

Sahabiden Ukbe b Amir ra şöyle anlatmıştır:

Rasulullah sav üç vakitte namaz kılmamızı ve cenazemizi defnetmemizi yasakladı Bu vakitler:
* Güneş doğmaya başladığı andan yükselinceye kadar
* Öğleyin güneş tepe noktasına gelince, batıya meyledinceye kadar
* Güneş batmaya meylettiği andan batıncaya kadar

Müslim, Müsâfirîn 293; Ebû Dâvud, Cenâiz 55; Tirmizî, Cenâiz 41, Nesâî, Mevâkît 31 Konuyla ilgili diğer hadisler ve açıklamalar için bk İbrahim Canan, Hadis Ansiklopedisi, c7, s 427-446


Hadiste zikredilen üç vakit, gündüzün uzunluk ve kısalığına göre değişmekle birlikte, yaklaşık olarak kırk beşer dakikalık sürelerdir Bu vakitlerde namaz kılınması, yukarıdaki hadis ve aynı anlamda olan daha başka hadisler dolayısıyla mekruh görülmüştür

Şuna da dikkat çekmek lazımdır: Bir kimsenin ikindi namazını kerahet vaktine bırakmaması esastır Fakat her nasılsa kerahet vaktine kalmışsa, güneş batıncaya kadar ikindi namazını yine de mutlaka kılmalıdır Çünkü namazı kerahet vaktine bırakmak mekruh, kazaya bırakmak ise haramdır

Bu üç vaktin dışında iki vakit daha vardır ki, o vakitlerde nafile namaz kılınması mekruh görülmüştür

* Sabah namazının vakti girdikten sonra güneş doğuncaya kadar sadece sabah namazının iki rek'at sünneti kılınabilir Bunun dışında nafile bir namaz kılınması mekruh görülmüştür
* İkindi namazı kılındıktan sonra güneş batıncaya kadar nafile namaz kılınması mekruhtur

Rasulullah sav Efendimiz, bu vakitlerde vaktin namazının dışında namaz kılmayı yasaklamıştır

Buna göre sabah namazını kerahet vaktinde kılan bir kimse yeniden kılmalıdır Eğer o günün öğle vakti olmadan kaza ederse, sünnetiyle beraber kaza eder Başka zamana kalırsa sadece farzını kaza eder

alıntı (Sorularla İslamiyet)