Susmanın Faydaları

Sual: Az konuşmanın, susmanın faydaları, çok konuşmanın da zararları hakkında bilgi verir misiniz?
CEVAP
Peygamber efendimiz, (Az konuşmak imandan, çok söz nifaktandır) buyurmaktadır

Dil, büyük nimettir İyi ve kötü işteki rolü, iyiliği de kötülüğü de büyüktür Cennete de, Cehenneme de götürür Cirmi küçük, cürmü büyüktür İman ve küfür dildeki ifadeden anlaşılır Dil, ya hak konuşur, ya bâtıl Diğer uzuvların sahası dardır Kulak sadece işitir, göz sadece görür Dilin sahası geniştir Hayır ve şer için geniş alana sahiptir

Atalarımız;
(Sana senden olur, her ne olursa,
başın selamet bulur, dilin durursa)
ve
(Göz iki, kulak iki, ağız tek,
çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek) demiştir

Yunus Emre de diyor ki:
Sözünü bilen kişinin, yüzünü ağ ede bir söz
Sözü pişirip diyenin, işini sağ ede bir söz
Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı,
Söz ola zehirli aşı, bal ile yağ ede bir söz

(Dil) üzerine çok söz söylenmiştir Bazıları şöyle:

Söz gümüşse sükut altındır

Ağızdan çıkan söz muallakta kalmaz, ya sağ tarafa yazılır ya da sol tarafa

Bir söz söylerken hem kendi, hem de karşınızdakinin ahiretini düşünerek konuşun

Söz insanın terazisidir Fazlası ziyan, azı vakardır
Az konuşan kınanmaz, üstelik itibarı çok olur
Şaka, alay ve boş konuşmak belaya yol açar

Çok konuşmak dostluğu bozar, lüzumsuz konuşmak ayıpları açar, acı söyleyenden dostlar kaçar

Eğer kalbde darlık ve üzüntü, vücutta bitkinlik ve halsizlik, rızıkta eksiklik ve bereketsizlik olursa, bunun boş ve yersiz konuşmalardan meydana geldiği bilinmelidir!

Hikmeti konuşmakta değil, susmakta aramalıdır!
Susmak aklın süsü ve cehaletin örtüsüdür

Tatlı dilli ve cömert elli olmalıdır!
Sükut, âlimin ziyneti, cahilin aybına perdedir

İbadet on kısımdır, dokuzu susmak, biri de kötü arkadaştan uzak durmaktır
Dil, irfan hazinesinin anahtarıdır, çok konuşan, gönüldeki hizmet cevherini boşaltır

Az söz edeptir, güzel amelleri korumaya sebeptir

Kişi dilinin altında gizlidir Sır saklayan murada erer

Bülbül şahine der ki:
İkimiz de kuş olduğumuz halde, sen padişahın sarayındasın, ben ise bahçenin dikenliğindeyim Sen kuşları avlayıp yersin, padişahın yanında değer kazanır muradına erersin Kuşların sultanı olursun Ben ise günü güne eklerim, her gece sabaha kadar gülün açılmasını beklerim Ben uyumadan o açmaz, uyanınca açılmış görürüm Açıldığını göremem, muradıma eremem Diken arasında muratsız ağlarım, yüreğimi dağlarım

Şahin şöyle cevap verir:
Ben bin murat alırım ama birini söylemem Sen bir murat almadan bin söylersin Susan murat alır, öten muratsız kalır

Hayırlı söz keramet, sükut selamettir
Yalan zayıflatır imanı, rezil eder insanı

Dedikodu gıybettir, şiddetli bir afettir
Alay belki güldürür, ama kalbi öldürür

Güzel söz sadaka, mahşere nafakadır
Çok söz kalb katılaştırır, Haktan uzaklaştırır
Çok gülmek ayıptır, ahiret için kayıptır

Fazla şaka cahillik alameti, sükut et, istersen selameti
Kişi lisanıyla olur insan Kötü dili kendisine düşman, çok konuşan olur pişman
Her sözde vebal var, kurtulur susanlar Az söz hikmettir, Rabbimizden nimettir

Dil söylerse gönül susar, gönül susunca, dil zehir kusar
Söz dinleyen âlim, susan sâlim olur
Kimin azsa sözü, açılır kalb gözü

Dil ederse istirahat, kalb eder rahat
Çok konuşan gaf eder, vakti israf eder

Dil yarası ok yarasından acıdır
Akıllı, bildiğini söylemez, deli söylediğini bilmez
Bilmem demek ilmin yarısıdır

Kime sır söylersen onun kulu olursun
Açıklanan sır yayılır muhakkak, Sır saklayamayana denir ahmak

Hazret-i Lokman misafirlerine en iyi ikram olarak dil ile kalbi getirdi Başka bir zaman da en kötü yemek olarak yine dil ile kalbi getirdi Dil kılıç gibidir, iyi kullanılmazsa kendi ölümüne sebep olur

Sükut, yorulmadan yapılan ibadet, masrafsız takılan bir ziynet, hükümdarlığa muhtaç olmadan ele geçen bir devlet, duvara ihtiyaç duyulmadan yapılan kale, çalışmadan kazanılan zenginlik ve ayıpların kapatılmasıdır

Hükümdar öğüdü
Üç hükümdardan biri der ki:
(Bütün pişmanlıklarım söylediğim sözlerden oldu Söylemediğimden hiç pişman olmadım)

İkincisi der ki:
(Söylemediğim sözlerin sahibiyim Fakat söylediğim sözlerin esiriyim)

Üçüncüsü ise şöyle der:
(Bazı sözleri söylemeye gücüm yetti, fakat söylediğim sözleri geri almaya gücü yetmedi)

Şüpheli sözlerden sakınan, güler yüzlü olan, insanlara merhamet eden, lüzumlu din bilgilerini öğrenen ve doğru konuşan kimse münafık olamaz

Dile sahip olmak
Diline sahip olmayanı şeytan her sahada oynatır Büyük bir uçurumun kenarına getirip, yüzüstü yuvarlar, felakete sürükler Dile ahlak dizgini vurulursa dünya ve ahiret saadetine kavuşur Başıboş bırakılırsa zarardan zarara girer

Uzuvlarımızdan en çok isyan edeni dildir Kolaylıkla istediği tarafa gider Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Her sabah, bütün uzuvlar, yalvararak dile derler ki: Bizim hakkımızı gözetmekte, ’tan kork, kötü söz söyleme, bizi ateşte yakma! Bizim dine uyup uymamamız senin sebebinledir Sen doğru olursan biz de doğru oluruz Sen eğri olursan biz de eğri oluruz) [Tirmizi]

Hazret-i Lokmana (Bu makama nasıl yükseldin?) derler O da (Doğru konuşmak, emanete riayet etmek ve faydasız sözleri terk etmekle) diye cevap verir

Hikmet ehli buyuruyor ki:
Bir kimsenin cahil olduğunun alameti şunlardır: Canlı-cansız her şeye kızar Sır saklayamaz Parasını yerli yerince harcayamaz Herkese güvenir Dostunu düşmanını ayıramaz Kötü kimselerle arkadaşlık eder

Susmak açık bir hikmet ve güzel bir haslettir Dilin susması kalbin susmasına, kalbin susması Rabbin mağfiretine sebep olur İnsanın selameti dilini korumasındadır Kalem de, iki dilden biridir

Dil yırtıcı bir hayvan gibidir, serbest bırakılırsa sahibini parçalar Sükut eden, hataya düşmekten, yalandan, dedikodudan, söz taşımaktan, kendini övmekten, boş konuşmaktan ve daha bir çok dil afetlerinden kurtulur

Çok konuşanın dili sürçer, kalbi kararır Kalbi kararan da, hata üstüne hata yapar ve kalb kırar da farkında bile olmaz Diline sahip olan, dinini korur

Çok konuşan hata eder Eshab-ı kiram hep hayır konuştukları halde, yanlış konuşmak için değil, belki boş bir söz söyleriz diye sükut ederlerdi Hazret-i Ebu Bekir, ağzına taş koyar, (Başa gelen bütün felaketler bundan gelir) buyururdu

En zararlı şey
ü teâlâ boş konuşanları sevmez Boş konuşmak böyle olunca, zararlı konuşmanın felaketini düşünmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(En zararlı şey, çok konuşmaktır) [Deylemi]

Dile sahip olmak, az konuşmak dinimizin emridir Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(Sadaka vermek, iyiliği emretmek ve insanların arasını bulmak hariç, konuşmakta, fısıldaşmakta hayır yoktur) [Nisa 114]

Dile sahip olmakla ilgili hadis-i şeriflerde bazıları da şöyle:
(Dilini tutan kurtulur) [Tirmizi]

(Selamet isteyen, sükut etsin, dilini tutsun!) [İbni Ebiddünya]

(Susmak, hikmettir; fakat susan azdır) [Deylemi]

(Amellerin en makbulü, dilini tutmaktır) [Taberani]

(Hayır söz hariç, dilini tutan, şeytanı mağlup eder) [Taberani]

(Sükut eden bir mümine yakın durun! O hikmetsiz değildir) [İbni Mace]

(’a ve ahirete inanan, ya hayır konuşsun veya sükut etsin!) [Buhari]

(En kolay ibadet, susmak ve güzel ahlaktır) [İbni Ebiddünya]

(Mümin önce düşünür, sonra konuşur Münafık, düşünmeden konuşur) [Haraiti]

(Çok konuşan çok yanılır, çok yanılanın yalanı çoktur Yalanı çok olan da Cehenneme layıktır) [Taberani]

(Kurtuluş için dilini tut, evinde otur, günahların için ağla!) [Tirmizi]

(İnsanları Cehenneme sürükleyen dilleridir) [Tirmizi]

(Dilini tutmayan kimse, tam imana kavuşamaz) [Taberani]

(Rahat isteyen sussun!) [Ebuşşeyh]

(Çok konuşmak kalbi karartır Kalbi kararan da ü teâlâdan uzaklaşır) [Beyheki]

(Emr-i maruf ve zikir hariç, her söz, kişinin zararınadır) [Tirmizi]

(İnsanın hatalarının, kusurlarının çoğu dilindendir) [Taberani]

(Midesini, ırzını ve dilini koruyan, bütün kötülüklerden korunmuş olur) [Deylemi]

(Kalbi doğru olmayanın imanı, dili doğru olmayanın kalbi doğru olmaz) [İ Ebiddünya]

(Kalbi diline, dili kalbine, işi sözüne uymayan mümin olamaz) [İsfehani]

(’ı görür gibi ibadet et, kendini ölmüş say, bunlardan daha iyisi ise dilini tutmaktır) [Taberani]

(Sükutu tefekkür, bakışı ibret olup çok istiğfar eden kurtuldu) [Deylemi]

Konuşanın sözünü kesmek nezaketsizliktir Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir din kardeşi konuşurken susmak mürüvvettendir) [Hatib]

Lüzumsuz konuşmak
Sual: Kimseye zararı olmayan konuşmalardan da sorumlu muyuz?
CEVAP
Gıybet, münakaşa ve benzeri konuşmalardan uzaklaşmalı, ya hayır söylemeli veya sükut etmelidir!

Lüzumsuz sözlerle meşgul olursak, kıymetli zamanlarımızı öldürmüş oluruz Halbuki ü teâlânın azametini, yarattığı canlı, cansız şeyleri tefekkür etsek, büyük sevap kazanırız Yahut kelime-i tevhid, salevat-ı şerife gibi tesbihleri söylesek hakkımızda daha hayırlı olur

Bunları söylemekle Cennette kıymetli hazinelere kavuşmak mümkün iken, dilimizi faydasız şeylerle meşgul ederek bu nimetlerden mahrum kalmak ahmaklık değil midir?

Mubah ile meşgul olan kimse, günah kazanmazsa da, taat ile, ibadet ile meşgul olup büyük hazineden mahrum kalmamalıdır Çünkü müminin sükutu tefekkür, bakışı ibret, konuşması taat olmalıdır

İnsanın en değerli sermayesi vakitleridir Vaktimizi boş yere harcar, ahiret için azık hazırlamazsak, sermayemiz tükenmiş demektir Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Boş ve faydasız işleri terk etmek müslümanın güzel ahlakındandır) [Tirmizi]

Uhud harbinde şehid olan bir gencin annesi, oğlunu kanlar içinde görünce, (Oğlum sana Cennet müjde olsun!) demesi üzerine Peygamber efendimiz aleyhisselam buyurdu ki:
(Ne biliyorsun, belki boş sözler konuşurdu) [Tirmizi]

Yani hesapsız Cennete girmeyecektir Boş konuşanlar bu sözlerinden hesaba çekileceklerdir Hesaba çekilmek de bir nevi azaptır

Abdullah bin Selamhazretlerinin Cennetlik olduğu bildirilince Eshab-ı kiram, kendisini Cennetlik eden amelinin ne olduğunu sordular O da, (Boş söz konuşmam ve kimseye karşı kötülük beslemem) diye cevap verdi

İbni Abbas hazretleri buyurdu ki:
(Üzerine elzem olmayan, sana faydası dokunmayan hususlarda konuşma, çünkü bu fuzuli bir iştir Zararından da emin değilsin Yeri gelmedikçe de lüzumlu olan sözü konuşma! Çok defa faydalı söz yerini bulamadığından kaybolup gider)

Lokman Hakim hazretlerine, hikmetin ne olduğu sorulduğunda, (Bize lazım olmayan şeyin üzerinde durmamak ve gizli şeyleri araştırmamak) diye cevap verdi

Bize gerekmeyen şeyi başkasından sual etmek de malayanidir Bunu sormakla kıymetli vaktimizi kaybetmiş oluyoruz Aynı zamanda sorduğumuz kimsenin de vaktini almış oluyoruz

Faydasız şeylerle meşgul olmamalıdır, ağzımızdan çıkan her kelimeden mesulüz Nefeslerimiz sermayemizdir Dilimiz Cennet nimetlerine kavuşturacak, bir vasıtadır Dilimizi ihmal edip, başıboş salıvermek, büyük zararlara sebep olur

Boş konuşmak gibi, fuzuli konuşmak da kötüdür Maksadı kısaca anlatmak mümkünken, uzun cümlelerle ve tekrarlarla ifade etmek fuzulidir Yani ihtiyaçtan fazla konuşulmuş olur Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlmi ile amel edene, malının fazlasını tasadduk edene ve sözünün fazlasını tutana müjdeler olsun!) [Taberani]

İnsan önemsiz sandığı bazı sözler yüzünden helake sürüklenir Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İnsan, önemsiz sandığı bir söz söyler Bu söz ü teâlânın rızasına muvafık düştüğü için kıyamete kadar ondan razı olur Bir başkası da hiç önem vermediği bir söz yüzünden kıyamete kadar ü teâlânın gazabına uğrar) [Tirmizi]

ü teâlânın rızasının ve gazabının hangi işte, hangi sözde olduğunu bilmeyiz Bu bakımdan hiçbir sözü, hiçbir iyiliği ve kötülüğü küçük görmemelidir Cenab-ı Hak, rızasını iyilikler içinde, gazabını da günahlar içinde saklamıştır Önem verilmeyen bir günah, ü teâlânın gazabına sebep olabilir Onun için sözümüze dikkat etmeliyiz Atalarımız, (Söz var, iş bitirir; söz var, baş yitirir) demişlerdir

Yatsıdan sonra konuşmak
Sual: Yatsı namazını kıldıktan sonra konuşmanın mekruh olduğu bildirilirken, Peygamberimizin yatsıdan sonra konuştuğu da bildiriliyor Bu nasıl oluyor?
CEVAP
Bir ihtiyaç yoksa konuşmak mekruh olur Sohbet etmek, kitap okumak gibi faydalı işlerde konuşmak caizdir

Yatsıyı kılmadan önce uyumak ve yatsıyı kıldıktan sonra, hayırlı iş hariç konuşmak, mekruhtur Yatsı namazından sonra, dini sohbet edene, namaz kılana, yolcuya veya gerdeğe girene mekruh değildir (Redd-ül muhtar)

Yatsıdan sonra konuşmak, faydasız bir konuşmaysa yahut sabah namazını veya âdet edinen kimsenin gece namazını kaçırmasına sebep olacaksa, mekruh olur Bir ihtiyaçtan dolayı konuşulursa mekruh olmaz Kur’an okumak, zikretmek, evliya menkıbelerini anlatmak, fıkıh okumak ve misafirle konuşmak da mekruh değildir Burada, o günün amel defterine ibadetle başladığı gibi ibadetle bitirerek ikisi arasında işlenen günahların affolmasına sebep olmaya çalışmak vurgulanıyor Sabah namazından önce de ihtiyaçsız konuşmak mekruhtur (İmdad-ül-fettah)

İmsak vaktinden sabah namazını kılana kadar ihtiyaçsız konuşmak da mekruhtur (Dürr-ül muhtar)