Bir Medeniyetin Unutulmus Evlatlari..

Moriskolar


İnsanlık tarihindeki ilk etnik temizliklerden biri olan Müslümanların Endülüs’ten kovulması, tam dörtyüz yıl önce başlamıştı


İçinde bulunduğumuz yıl, birçoklarının insanlık tarihinde ilk etnik temizlik olarak gördüğü uzun bir ıstırap döneminin ardından binlerce Müslüman’ın Endülüs’ten kovulmasının beşyüzüncü yıldönümü Sekiz yüz yıl boyunca halen ülkenin dört bir tarafında yükselen medeniyetin çeşitli sembollerini inşa etmesinin ardından Endülüs Müslümanları (Moriskolar) kendilerini M 1492 yılında Gırnata’nın düşüşüyle birlikte uzun sürece ıstıraplı yılların işaretçisi şiddetli bir rüzgârın karşısında buldular Bu rüzgâr 1609 yılında en şiddetli noktasına ulaştığında Moriskolar kendilerini İspanya’nın dışında buldular


Moriskoların muhtelif yerlere özellikle de Kuzey Afrika ülkelerine dağıtılması, Müslümanların çeşitli işkence, eziyet, baskı ve dışlanmaya maruz kaldığı en sert dönemlere benzemektedir


Ortaçağlardan itibaren yapılmaya başlayan, farklı dillerde kaleme alınmış sanatsal tablolar ve edebi eserler, İslam ve İspanya tarihinde kesin bir dönüm noktası olması hasebiyle Moriskoların çektikleri eziyetlerin canlı tanıklarıdır Arap ve İspanyolların Moriskoların İspanya’dan kovulmalarının dört yüzüncü yılında da sessizliklerini korumalarına rağmen İspanyol yazar Huan Gaitosolo gibi edebiyatçılar ve akademisyenler, bu kovulmanın zihinlere kazınması amacıyla yeni sorular ortaya atarak ve konuyu gündeme getirerek bu davayı ölümsüzleştirdiler


Akademik çevreler ve basın Müslümanların ve dünyanın dört bir tarafına dağılmış olan Moriskoların torunlarının zihinlerinde halen varlığını devam ettiren bu sıkıntıları ortaya çıkartmak ve aydınlatmak için fırsatı henüz kaçırmış değil…


MORİSKOLAR KİMDİR?


Morisken ya da Morisko kelimesi Arap ve İslam tarihinde kullanılan sözcüklerdendir Ancak bununla birlikte Arap araştırmacılarının kullandığı tarifler ve terimler arasında müphem bir terim olarak kalmaktadır


Morisko lafzı birçok kitap ve derlemelerde, Tarık bin Ziyad tarafından fethedilmesinden İslami yönetimin 1492 yılında Gırnata’da yıkılmasına kadar İber yarımadasında yaşamakta olan (Şu anda Portekiz ve İspanya’nın bulunduğu yarım adadaki) Müslümanlara verilen bir isimdir İspanyolca sözlükler, Morisko deyiminin kökeninin “Moro” olduğuna işaret etmektedir Bununla Kuzey Afrika’da yaşamakta olan insanları kastediyorlardı Sonra bu sözcük, Morisco kelimesine dönüşerek İspanya’da Gırnata’nın düşüşünün ve Müslümanları din değiştirmeye zorlamalarının ardından Hıristiyanların yönetimi altında kalan Müslümanlar için kullanılır oldu


Granada Üniversitesi Endülüs tarihi uzmanı Manuel Parois Aglira, yönetimin 12 Şubat 1502 yılında bir kanun taslağı çıkartıp Müslümanları İspanya’da kalmakla Hıristiyanlığı kabul etmek arasında tercihte bulunmak zorunda bıraktığında Moriskenlerin hukuki durumunun netleştiğini ifade etti Bu tarihten sonra Hıristiyanlığı kabul eden Müslümanlara Morisko ya da Morisken adı verilmeye başlandı Söz konusu yasa çıkmadan önce Hıristiyan yönetimi altında yaşayan Müslümanlara Madejer adı verilmekteydi


Gırnata’nın teslimiyle ilgili olarak 25 Kasım 1491 tarihinde imzalanan ve 2 Şubat 1492 yılında uygulanan anlaşmaya göre Hıristiyanlar Müslümanların mülklerine ve inançlarına saygı göstereceklerdi Ayrıca Müslümanlar kendi aralarındaki hukuki anlaşmazlıklarda kaynak olarak İslam şeriatını alacaklardı Hatta bu anlaşma, Kuzey Afrika’ya göç edip de orada rahat edemeyenlerin yeniden Endülüs’e dönmelerini de öngörüyordu


Ama bütün bunlara rağmen Katolik İsabella, 1499′dan itibaren “Müslümanların isyanı” olarak adlandırdığı şeye karşı yukarıda bahsi geçen kanunu çıkarttı Söz konusu kanun bir taraftan Moriskoların kanuni bir statü kazanması açısından tarihi bir dönüm noktası olurken, diğer yandan da Kardinal İsabella’nın Moriskoların Katolik İsabella’nın teslim anlaşmasını ihlalini ve anlaşma maddelerini artık gözden çıkardığını göstermektedir Kardinal Sisnirus Endülüs’te İslam’ın kökünün kazınmasında merkezi bir şahsiyet olarak görülmektedir Bütün Müslümanları Hıristiyanlığı kabule zorlamış, Gırnata’daki Babu’r Reml meydanında tıp kitapları hariç bütün kitapları toplatarak yaktırmıştır Kaldı ki bütün bunlar ülkede İslam dinini yok etmek için yapılmış olup her biri bir insanlık suçu sayılır


Nitekim bunun tarihi bir dönüm noktası olduğunu İspanyol tarihçi Miguel Anhiel Ladiro Casada, “Gırnata: İslam Devleti’nin Tarihi: 1232-1571″ adlı kitabında şunları söylüyor: “1502 yılında Müslümanları Hıristiyanlaştırmak için yayınlanan kanun, Gırnata’daki Müslüman toplumun sonu ve Morisko toplumuna geçişin başıydı”


1502 yılından itibaren kanuni açıdan Morisko olarak anılmaya başlayan Müslümanlar karanlık bir tünele girdiler Onların bu karanlık tünele girişi, 9 Nisan 1609 yılında çıkarılan ve engizisyon mahkemelerinde yıllarca eziyet edilmelerinden sonra nihai olarak tard edilmelerini öngören yeni bir kanun çıkarılmasıyla birlikte İspanya’nın çeşitli yerlerine dağılmalarıyla sonuçlandı

Bu terimin kimler için kullanıldığına dair farklı görüşler bulunmaktadır Araştırmacılar, bunun bu kelimenin tarihi ve hukuki anlamı üzerinde bir başka deyişle, Afrika kıtasının Akdeniz sahillerine yerleştirilen ve zorla Hıristiyan yapılan Müslümanlar için kullanmaktadırlar Bazı gazeteciler ve bazı düşünürler, bu terimi İspanya’ya gelen Mağripliler için kullanmaktalar Goitosolo’nun da içinde bulunduğu bu gazeteci ve düşünürler Neo-Moriskolar olarak isimlendirmektedirler


Tarihi dönüm noktaları


-25 Kasım 1491: Gırnata’nın Hıristiyan yönetimin Müslümanların inançlarına ve özel mülklerine saygı gösterilmesi ve ahval-i şahsiye ile ilgili konularda İslam Şeriatının kaynak olarak kabul edilmesi karşılığında teslim edilmesi


-2 Şubat 1492: Gırnata’nın teslimi sırasında imzalanan anlaşmanın uygulanmaya başlamasıyla birlikte Kuzey Afrika’ya gittikleri halde orada rahat edemeyen Müslümanların dönüşü


-1499 yılından itibaren: Kardinal Sisinirus Müslümanlara karşı acımasızca bir kampanya başlatması karşısında Müslümanlar Gırnata’da silahlarına sarılarak isyan başlattılar Ancak ayaklanma derhal bastırıldı


-12 Şubat 1502: Müslümanların zorla Hıristiyanlaştırılması konusunda özel bir kanun çıkartılmasıBöylece İspanya ve Gırnata’da Müslüman toplumunun sona ermesiyle birlikte Morisko toplumuna geçiş


-1568: Yeniden Arapça ismini kullanmaya başlayan ve Emevilerin torunlarından olan Fernando Kurtubi’nin liderliğini yaptığı Buhara devriminin başlayarak 1571 yılına kadar devam etmesi Ancak II Philip kendisini ateş ve demirle yola getirmeyi başardı


-9 Nisan 1609: Engizisyon mahkemelerinin baskılarından yılan Moriskolar hakkında nihai olarak yok edilmelerini öngören kanunun çıkartılması

22 Eylül 1609: Moriskoların kovulmasıyla ilgili kanunun uygulamaya geçirilmesi



alıntıdır