Mürekkebin İcadı Ve Yapımı

Mürekkep


Milattan önce 2500'lü yıllarda Çin mürekkebi bulunmuştu, aynı zamanda Mısırlılarında mürekkep kullanması aynı zamanlarda bulduklarını göstermektedir Asur, Mısır ve Yunan Medeniyetlerinden kalan taşlar üzerine yazılmış yazılar, toprak levhalar değişik kalıntılardır Mısırlıların yeraltındaki mezarlarından çıkarılan mürekkeple yazılmış olan papirüsler de bulunan kanlıntılar arasındadır

Bulunan elyazmalarında Calamus ve tüy kalem kullandıkları sanılmaktadır Romalılar ve Yunanlılar düşüncelerini aktarmak için sadece tabletleri ve kazı kalemlerini kullanmıyorlardı Bunların yanı sıra mürekkep kullandılar Zaten Plinius, Marcus Vitrunius Polio ve Dicskorides`in yazıtlarında mürekkebin formüllerine rastlanmaktadır

Eskiçağ'da sepi ali ve demir tannanlı mürekkepler biliniyordu Bu mürekkeplerin, elyazmalarını kopya eden sanatçılar tarafından kullanıldığı sanılmaktadır Bazı parşömenlerde, baş harflerin erguvan rengi (temel maddesi zencefre, cıva sülfür ve kantaşı) mürekkeple yazıldığı görülür

Bizanslılarda kırmızı mürekkep (kutsal mürekkep), imparatorluk yazışmalarında kullanılırdı ancak 470 Fermanı'yla bu mürekkebin özel yazışmalarında kullanılması yasaklandı

Ortaçağ elyazmalarında, altın ve gümüş yıldızlı çeşitli mürekkeplere rastlanılır Bu çağda, siyah mürekkep yapımında, özellikle mazı urundan yararlanılırdı Fakat bu yapım usulü çok ilkeldi ve mürekkep kalitesiz olduğu için, bugün elde bulunan yazmalar ya soluk ya tamamen renksizdir

18 yüzyılda, mürekkep yapımında bir gelişme görüldü ve daha bilimsel usullere başvuruldu Yeniçağ'da çok çeşitli ve renk renk mürekkepler ortaya çıktı Daha sonra dolmakalem mürekkebi, kopya mürekkebi, marka mürekkebi; tipografi, litografi baskılarda kullanılan yağlı, altın, gümüş, bronz yıldızlı matbaa mürekkepleri yapıldı

Türkler, 20 yüzyıla kadar, genellikle bezit yağının yakılmasından elde edilen bezir mürekkebini kullandılar Siyah mürekkep ise, Musul mazısı, sirke, göztaşı ve temiz suyun kaynatılıp süzülmesinden sonra, içine biraz Arap zamkı katılmasıyla hazırlanılırdı

Uzun süre, mürekkep yapım usûlleri gizli tutuldu Her matbaacı, mürekkebini kendi yapıyordu Ancak 1818 yılında Fransız matbaacısı Pierre Lorilleux, ilk mürekkep fabrikasını kurdu ve yaptığı mürekkepleri, diğer matbaalara satmaya başladı


Görünmez Mürekkep

Savaş dönemlerinde, ajanların haber iletimi pek güvenli değildi Açık yazılmış mektuplar okunabilir, şifreler çözülebilir, telefonlar dinlenebilirdi Bu yüzden, gizli bilgi aktarmak isteyenler, her zaman görünmez mürekkeplere başvurmuşlardır

Yazı mürekkebi, günümüzden 6,000 yıl kadar önce Mısır'da bulunduğuna göre gelişi güzel kimselerin okuyamadığı mürekkep de bu tarihlerde bulunmuş olabilir Bizanslı Philomenes, meşe yazısından elde edilen bir gizli mürekkepten söz etmiştir George Washington ile Kont Rumford, yazışmalarda bu mürekkebi kullanmışlardır Bu mürekkebin okunur hale gelmesi için bir dizi kimyasal işlem yapılması gereklidir

Kısaca Mürekkebin Yapımı






Mistar:

Kâğıda satır çizmeye yarayan bir alettir Üzerinde sıra sıra muntazam ibrişim gerili bir mukavvadan ibarettir ki, yazılacak yazıya göre kâğıtlar, parmak yardımıyla üzerine bastırılarak kabartma çizgiler meydana getirilir Böylece sayfalar arasındaki satır düzen ve ahengi sağlanmış olur


Mürekkep Yapımı:

Önce zamk-ı arabi soğuk suda eritilir Boza kıvamına gelince süzülür Sonra mermer havan içine bir ölçü is, dört ölçü zamk-ı arabi konur ve is zamk-ı arabi içinde iyice birbirine karışıncaya kadar yavaş yavaş tokmakla havanda dövülür Dövülme işlemine az su ilavesiyle devam edilir Mürekkebin tam kıvamında olması için eskiler, "seksen bin tokmak vurmak gerekir" demişlerdir Böylece yapılan mürekkep, çuha veya keçeden yapılmış mibzeleden süzülür; on misli sulandırılarak kullanılır


Not: Bu bilgileri hazırlarken Muhittin SERİN Bey'in "Hat Sanatımız" adlı kitabı ve "Kalem Güzeli" kitaplarından yararlanılmıştır