Bir Baltık Devleti | Litvanya Cumhuriyeti

Litvanya (Litvanca: Lietuva), kurumsal olarak Litvanya Cumhuriyeti (Litvanca: Lietuvos Respublika), Kuzey Avrupa'da bulunan, üç Baltık devletinden biridir Ülkede yerleşim daha çok Baltık Denizi boyunca yoğunlaşmıştır, kuzeyden Letonya, güneydoğudan Belarus ve Polonya, batısındansa Rusya egemenliğindeki Kaliningrad ile sınır komşusudur Deniz aşırı olaraksa; Baltık Denizi'nin karşısında bulunan İsveç'le komşudur Ülkenin nüfusu yaklaşık üç buçuk milyondur En büyük kenti ve başkenti Vilnius'tur14 yüzyıl sıralarında, Litvanya Avrupa'nın en geniş sınırlarına sahip devletlerinden biriydi, o dönemde: Belarus, Ukrayna, Polonya ve Rusya'nın bir bölümü Litvanya Büyük Dükalığı'nın egemenliğindeydi 1569'daki Lublin Birliği'yle, Polonya ve Litvanya yeni bir devlet olarak Lehistan-Litvanya Devleti'ni oluşturdu Bu birleşmeden iki yüzyıl sonra, 1772 ve 1795 yılları arasında bu ittifak bozulmaya başladı Litvanya'nın parçaları Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti







I Dünya Savaşı'nın sonrasında, ülkede bağımsızlık hareketleri başladı 16 Şubat 1918'de, ulusal egemenlik bildirisi yayınlandı 1940'dan başlayarak, Litvanya; Sovyetler Birliği ve Nazi Almanyası'nın etkisine girdi 1944'te II Dünya Savaşı'nın sonları yaklaştıkça, ülke Nazi Almanyası'nın egemenliğinden sıyrıldı Böylece ülkede yeniden Sovyet egemenliği başladı 11 Mart 1990'da, yayınlanan ulusal bir deklarasyonla Litvanya Sovyetler Birliği'nden ayrıldığını açıkladı ve bağımsızlığını ilan etti







Uluslar arası finans araştırmalarına göre, Litvanya Avrupa'nın en hızlı gelişen ekonomilerinden birine sahiptir Litvanya: NATO, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği'ne üyedir Ülke, Avrupa Birliği'ne 21 Aralık 2007'deki Schengen Antlaşması'yla tam üye olmuştur 2009'da, Vilnius Avrupa Kültür Başkenti seçilmiştir Tarihte "Litvanya" ismine ilk rastlanılan tarih olan 1009 yılının bininci yıl dönümü, ülke genelinde çeşitli etkinliklerle kutlanmıştır











Litvanya'ya ilk insanlar, milattan önce 10 bin yıllarında -Buzul Çağı'nın sonlarına doğru- yerleşti Milattan önce 2 binyıl ile 3 binyıl arasında ülke topraklarına Hint-Avrupa halkları'nın göçü başladı Hint -Avrupa halkları, yerli halklarla karıştı ve Baltık uluslarını oluşturdular Tarihte ilk kez Litvanya adına, bir Alman el yazması olan ve 14 Şubat 1009'da telif edilen Kuedlinburg Yıllıkları adlı kitapta rastlanır



Kuedlinburg Yıllıkları : Litvanya adı tarihte ilk kez bu eserde anılmıştır







Başlangıçta parçalanmış Baltık kabileleri tarafından yerleşilen ülke, Mindaugas tarafından 1230'da birleştirildi ve Mindaugas 6 Temmuz 1253'da taç giyerek ilk Litvanya kralı oldu 1263'te Mindaukas'a karşı yapılan suikastle birlikte; Litvanya Paganları; Haçlı seferleri ve Töton Şövalyeleri'nin hedefi haline geldi Uzun süren mücadelelere rağmen, Litvanya Büyük Dükalığı hızla Rus Knezlikleri'nin topraklarına doğru genişledi 14 yüzyılın sonlarına doğru; Belarus, Ukrayna, Polonya'nın bir bölümü ve Rusya dahil Avrupa'nın büyük bir bölümünü ele geçiren Litvanya, Avrupa'nın en büyük ülkesi haline geldi Böylece Litvanya Dükalığı, doğu ve batının arasında çoklu bir kültür mirasına sahip; doğal sınırlara ulaşmış bir devlet halini aldı İmparatorlukta var olan dinlere hoşgörülü davranan Litvanyalılar Slav kültüründen birçok ögeyi kendi kültürüne kattı, böylece Litvanya dilinde Slav etkisi arttı ve devletin resmî dili Slav kaynaklı Ruthenya Dili olarak kabul edildi




Görkemli Vytautas







Polonya Kralı Jogaila ile 1385'te, yapılan antlaşmayla iki ulus birleşti Böylece Pagan Litvanlar Hristiyanlığı kabul etti ve Litvanya-Polonya ulus birliği sağlandı 1392'de (Görkemli Vytautas zamanında) Litvanya Dükalığında iki iç savaş çıktı Buna rağmen Vytautas döneminde ülkenin topraklarının genişlemesi zirve yaptı, devlet kurumsallaşması başladı, ülkede soylular yönetimde söz sahibi haline geldi 1410'daki Grunwald Savaşı'nda, Polonya ve Litvanya ordularının kurduğu birlik, Töton Şövalyelerine karşı Avrupa'da büyük bir zafer kazandı Jogaila ve Vytautas öldükten sonra, Litvanya soyluları; Polonya ve Litvanya arasında kurulan birliği bozmak için, Jagiellon Hanedanı'nı bağımsız bir dük olarak atamak istedi Bundan sonra, Litvanya kendine Polonya'nın yerine daha yakın bir ortak bulma çabasına girdi 15 yüzyılın sonlarına doğru, Rus knezliklerinin artan gücü, Litvanlarla Ruslar arasında çıkan Livonya Savaşı'na neden oldu






Litvanya-Polonya Birliği 1569'da yeniden kuruldu Bu birliktelikle beraber, Litvanya'da ayrı bir ordu, ayrı para ve yasal kanunlar dahil ulusal kurumlar korundu Ancak bu; Polonya kültürünün, Litvanya kültürüne olan: Dil, politika, kültür ve hatta ulusal kimlik etkilerini azaltmadı 16 ile 17 yüzyılın ortalarına doğru Litvanya ulusal kültüründe: Sanat, eğitim ve toplumsal yapı alanlarında Rönesans'ın etkisi baş gösterip; Protestanreform hareketleri başladı 1573'te, Polonya kralı ve Litvanya dükü serbest seçimleri kabul etti Ülkede artan özgürlük hareketleri ve baş gösteren anarşi ile birlikte ülkenin dağılması hızlandı Kuzey Savaşları döneminde (1655–1661), Litvanya topraklarında ve ekonomisinde büyük bir İsveç yıkımı başladı Bu savaşın yaraları tamamen sarılamadan; Litvanya, Büyük Kuzey Savaşı'da büyük bir darbe daha aldı (1700–1721) Bu savaşta, veba ve yoksulluk sonucunda ülke halkının yaklaşık %40'ı yaşamını kaybetti Yabancı güçler -özellikle Rusya- ülke politikalarında önemli bir aktör haline geldi Soyluların egemenliğindeki devlette, soyluların halka sunduğu özgürlük paketleri; dağılmayı engelleyemedi Sonuç olarak, Litvanya-Polonya Birliği sırayla: 1772, 1792 ve 1795'te Rusya İmparatorluğu, Prusya ve Habsburg Monarşisi tarafından bölündü


Kaunas Kalesi







Litvanya topraklarının en büyük bölümünü Rusya aldı Bölünmenin ardından 1931'de ve 1863'te çıkan ayaklanmalar başarılı olamadı Çarlık makamlarının tasarladığı bir dizi Panislavist politikayla birlikte, Litvanya'da basın yasağı da dahil olmak üzere, ülkedeki tüm eğitim ve kültür etkinlikleri denetim altına alındı Litvanya Kuzey Kray denilen ve Belarus'u da kapsayan yeni bir yönetim biriminin parçası oldu Sonrasında, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda, Türklerin yanında ara buluculuk görevi üstlenen Almanya ile Rusya'nın arası açıldı Rusya batıdaki potansiyel Alman tehditine karşı batı sınırına kaleler inşaa etmeye başladı 7 Temmuz 1879'da Rus Çarı II Aleksandr komutasındaki Rus orduları Kaunas Kalesi'nde Almanlara karşı birinci sınıf bir savunma yaptı Ülkedeki istikrarsızlıktan dolayı; 1868-1914 arasında, yaklaşık 635,000 insan -neredeyse nüfusun %20'si- Litvanya'yı terk ettiAçlık ve sefaletin neden olduğu bu göçlerin büyük kısmı ABD'ye oldu Bu olaylar üzerine, Litvanya'da yaşamayı destekleyen fonlar ve Litvanya bağımsızlığına destek olan örgütler kuruldu



Litvanya Konseyi








Dünya Savaşı yıllarına gelindiğinde, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi (Lietuvos Taryba); Litvanya bağımsızlığını temel alan bir deklarasyon yayınlandı Bu Litvanya devletinin yeniden kurulması anlamına geliyordu Litvanya bu yıllarda Almanya ve Polonya ile ülke sınırları konusunda sorunlar yaşadı Vilnius bölgesi Litvanya'nın geleneksel başkentiydi (Daha sonra yasal olarak da başkent olarak ilan edildi) Vilnius, Polonyalı kumandan Żeligowski's Mutiny tarafından Ocak 1920'de Polonya tarafından işgal edildi ve iki yıl sonra Polonya topraklarına katıldı Böylece 19 yıl Kaunas ülkenin geçici başkenti görevini gördü Polonya'nın Vilnius'u işgali önemli olaylara yol açtı, iki ülke arasında; bu işgalle II Dünya Savaşı arasında hiçbir uluslar arası ilişki kurulmadı1923'te Klaipėda Ayaklanması sırasında ele geçirien Klaipėda Bölgesi, Mart 1939'te Nazi Almanyası'nın verdiği bir nota üzerine Almanya'ya devredildi Bu durum ülkenin ulusal çizgideki güçlerinin tepkisini çekti, milliyetçi politikalar izleyen Antanas Smetona ve Smetona'nın partisi olan Litvanya Ulusal Birlik Hareketi, 1926'da askerin yönetime el koymasından sonra iktidara geldi
Eylül 1939'da Sovyet güçlerinin Doğu Polonya'yı işgaliyle Vilnius yeniden Litvanya'ya bırakıldı Ancak Litvanya, bu olaydan dokuz ay sonra bağımsızlığını kaybetti Haziran 1940'da, Kızıl OrduAlman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'na uygun olarak önce Litvanya'yı işgal etti ardından ülkeyi ilhak ettiğini açıkladı Bir yıl sonra Almanların Barbarossa Harekâtı'yla Litvanya Alman işgaline uğradı Bu işgal sırasında Naziler ve onların Litvanyalı destekçileri tarafından ülkedeki Yahudi varlığının %91'i anlamına gelen 190 bin Yahudi öldürüldü






Alman Ordusu'nun 1944'te ükeden çekilmesiyle birikte, Sovyetler Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni yeniden kurdu 1944'ten 1952'ye kadar yaklaşık 100 bin Litvanyalı bağımsızlık yanlısı; Sovyet güçlerine karşı gerila savaşı verdi Rus güçleri tarafından, yaklaşık 30 bin Litvanyalı vatansever ve gerilla öldürüldü veya Sibirya'ya sürülüp sınır dışı edildi II Dünya Savaşı'nda Litvanya yaklaşık 780 bin yurttaşını kaybetti Rusya'nın 1980'den sonra yürürlüğe koyduğu perestroyka ve glasnost planları, Litvanya'da Sąjūdis adı verilen reform hareketlerinin ilanına izin verdi; bu hareketer, ülke içinde anti-komünist bir harekete dönüştü ve ülke bağımsızlığının temelini oluşturdu Sovyet kontrolündeki ülkede yapılan genel seçimlerin ardından, 11 Mart 1990'da Litvanya'da bağımsızlık genelgesi yayımlandı, böylece Litvanya Sovyet hakimiyetinden kurtulan ilk cumhuriyet oldu Sovyetler Birliği, bu girişimi; ülkeye ekonomik ambargo uygulayarak bastırmaya çalıştı 13 Ocak 1991'de Vilnius TV Kulesi'ne saldıran Sovyet güçleri, 14 Litvanyalı sivilin ölmesine neden oldu


Vilnius TV Kulesi





Litvanya'nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke 4 Şubat 1991'de, İzlanda oldu 1991 Sovyet darbe girişimi sonrasında, Litvanya uluslar arası platformda geniş ölçüde tanındı ve 17 Eylül 1991'de Birleşmiş Milletler'e katıldı Sovyet orduları ülkeyi 31 Ağustos 1993'te terk etti Litvanya bağımsızlığına kavuştuktan sonra, 1994'de NATO üyeliğine aday oldu Yapılan piyasa düzenlemeleriyle, serbest piyasa ekonomisine geçti Ülke, 2004 Baharı'nda NATO'ya ve 2007'deyse Avrupa Birliği'ne tam üye oldu

Litvanya Doğu Avrupa'da bulunur ve 53 ve 57 kuzey paralelleri ve 21-27 doğu meridyenleri arasındadır Ülkenin sahil şeridi 61 mil uzunluğundadır Ülkenin Baltık Denizi'nde olan sahilinin uzunluğu 24 mildir Kuronya Uzantısı sayılmazsa, Litvanya; Baltık ülkeleri arasında, Baltık Denizi'ne en az sınırı bulunan ülkedir Litvanya'nın en büyük sıcak su limanı, Klaipeda'dır

Klaipeda





Kuronya Uzantısı, Kuronya Lagünü'nden başlayıp (Litvanca: Kuršiu marios), Kaliningrad'a kadar uzanan bir deniz uzantısıdır Ülkedeki temel akarsu, Neman Irmağı'dır Bu ırmağın bazı kolları uluslar arası taşımacılıkta kullanılmaktadır

Kuronya Lagünü




Litvanya toprakları buzullar tarafından aşındırılmıştır Ülkenin batısındaki yaylalarda ve doğusundaki dağlık arazilerde morenler geniş yer kaplar Ülkenin en yüksek noktası Aukštojas Tepesi'dir, buranın yüksekliği 293 metredir Ülke topraklarında Vištytis Gölü gibi çok sayıda göl ve sulak alan bulunur; ülke içinde karmaşık olarak yayılan ormanlıklar ülkenin yaklaşık %33'ünü kapsar Ülkenin iklimi ılıman ve karasal iklimin etkilerinin görüldüğü karma bir iklimdir, ülkede yazlar ve kışlar ılıman geçer Bir coğrafi hesaplama yöntemine göre, Litvanya'nın başkenti Vilnius'un birkaç km ötesinde Orta Avrupa iklimi başlar Litvanya Orta ve Doğu Avrupa iklimlerinin karışmasıyla oluşan Sirkum-Borel İklim Bölgesi'ne dahildir









Litvanya'nın iklimi, deniz (ılıman) ve oransal olarak hafif karasal iklim arasındadır Ocak ayında kıyılardaki ortalama sıcaklık −25 °C, temmuzdaysa 16 °C'dir Ocak ayında başkent Vilnius'un ortalama sıcaklık değeri -6 °C iken, temmuzda bu ortalama 16 °C'ye yükselir Ülke genelinde yaz dönemindeki ortalama sıcaklık gündüzleri 20 °C, geceleriyse 14 °C kadardır Litvanya klimatoloji tarihine göre bu ortalamanın 30-35 °C'ye kadar yükseldiği de görülmüştür Ülkede bazı kışlar aşırı soğuk olur Sıcaklık değerleri hemen hemen her kış -20 °C'ye kadar düşer Ülkenin sahil kesimlerindeki en düşük sıcaklık değeri -34 °C, doğusundaysa −43 °C olarak ölçülmüştür




Ülkenin kıyı bölgelerindeki yıllık yağış ortalaması 800 mm'dir En çok yağış alan kuzey bölgelerinde ise bu oran 900 mm'ye kadar yükselir Ülkenin doğusu yıllık ortalama 600 mm yağış alır Kar, ülkede her yıl ekim ve nisan arasında görülen bir durumdur Bazı yıllar mayıs ve eylül aylarında karla karışık yağmur da görülür Ekinlerin büyüme dönemi; ülkenin batı bölgelerinde 202 gün, doğu bölgelerinde ise 169 gündür Ülkenin doğusunda seyrek olarak güçlü fırtınalar görülür, ancak kıyı bölgelerinde fırtınalar yaygındır



Neringa kumulları







Baltık ülkelerinde sıcaklık değerlerinin kaydı 250 yıldır tutulmaktadır Bu veriler ışığında 18 yüzyılın ortalarının ülkede sıcaklıklık değerlerinin yüksek olduğu zamanlar olduğu söylenebilir Yine bu verilere göre 19 yüzyıl, 18 yüzyıla göre nispeten daha serin geçmiştir 20 yüzyıla geldiğimizde 1930'lu yıllar oldukça sıcak geçmiştir, bu dönemden başlayarak ülke iklimi, 1960'larda hafif bir ılıma eğilimi göstermiştir Bu eğilim günümüzde de sürmektedir Litvanya 2002'de kuraklıkla mücadele etmiştir, bu yıl ülke turba ve orman yangınlarıyla uğraşmak zorunda kalmıştır Ülke 2006 yazında Kuzey-Doğu Avrupa'yı etkisine alan bir sıcak hava dalgasından etkilenmiştir

Aylara göre Litvanya'daki en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri şöyledir:












2003'te, Avrupa Birliği'ne katılan Litvanya; aday ve üye ülkelere kıyasla yüksek bir gelişim eğrisi çizmiştir Bunun sonucu olarak 2003'ün üçüncü çeyreğinde 88% büyümüştür 2004'te - %74, 2005 – %78; 2006 – %78; 2007 – %89, 2008 Q1 – %70 büyüme rakamlarını yakalayan ülke, başarılı bir ekonomi yöntimi sergilemektedir Litvanya, Avrupa Birliği ülkeleriyle önemli bir ticaret endeksine sahiptir
Birleşmiş Milletler sınıflandırmasına göre, Litvanya kişi başına düşen millî gelir bakımından, geliri yüksek ülkeler arasında sayılmıştır

Kullanılan Para Birimi




Ülke dört şeritli otoyolları, hava alanları ve demir yolları altyapısı olarak gelişmiştir Ekim 2008 verilerine göre, ülkedeki işsizlik oranı 47% kadardır Nüfusun 2%'si ise yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır[34] Kurumsal rakamlara göre, ülke AB'nin en canlı ekonomilerinden birine sahiptir, bundan dolayı ülkeye olan yabancı kaynaklı yatırımlar artmakta ve turizm sektörü de gelişmektedir Ülkenin ulusal para birimi olan Litvanya litası, 2 Şubat 2002 verilerine göre 100 AVRO = 34528 LİTA endeksine sahip olmakla beraber, Litvanya'nın Ocak 2014'te Avro'ya geçmesi beklenmektedir

Swedbank




Yapısal olarak, ülkede enformasyonel bilgi sistemine bağlı tutarlı bir ekonomik etkinlik sisteminin kurulması planlanmaktadır Özellikle biyoteknoloji sektörü ülkede önemli bir sanayi kalemi olarak öne çıkmaktadır Bu özelliğiyle Litvanya Baltık ülkeleri arasında sivrilmektedir Ülkede ayrıca lazer sistemlerinin de üretimi yapılmaktadır Ülkede mekatronik ve bilgi teknolojileri sektörünün gelecekte önemli bir yer edineceği tahmin edilmektedir Birleşik Krallık bankası "Barclays", 2009'da Litvanya'ya yatırımlarını genişletmeye karar vermiştir 2010'da IBM Şirketi Litvanya hükümetiyle yaptığı anlaşma ile ülkeye bir araştırma ajansı kurulmuştur Ayrıca ülkenin ilk güneş pili tesisi kurulmuştur Yine 2010'da uluslar arası para transfer şirketi "Western Union" ülkeye bir merkez açmıştır Litvanya hükümet stratejisini, katmak değeri yüksek ürün ve hizmet üretmek üzerine kurmuştur

Ülkenin bugünkü nüfusu 3,349,900 kadardır; bu nüfusun 840%'ü Litvan'dır ve ülkede kurumsal dil olarak Litvanca kullanılmaktadır Ülkede oldukça büyük azınlıklar vardır: Lehler (61%), Ruslar (49%) ve Belaruslular (11%) gibi

Litvanya nüfusunun bileşimi aşağıdaki gibidir (2010 İstatistik Dairesi verilerine göre):

• Litvanlar – 83,1 % (2,765,600)

• Lehler (Polonyalılar) – 60 % (201,500)

• Ruslar – 48 % (161,700)

• Belaruslular – 11 % (35,900)

• Ukrainler – 06 % (19,700)

• Almanlar – 01 % (3,200)

• Yahudiler – 01 % (3,200)

• Tatarlar – 01 % (2,800)

• Letonlar – 01 % (2,300)

• Romanlar – 01 % (2,400)

• Diğer etnik topluluklar – 02 % (8,200)

• Belirsiz - 3,7 % (122,500)

Lehler ülkede en büyük azınlığı oluşturur ve ülkenin güneyinde yoğundurlar (Vilnius bölgesinde) Ruslar en büyük ikinci azınlıktır, ülkenin iki büyük kentinde yoğunlaşmışlardır (Vilnius'un 14%'ü ve Klaipėda'nın 28%'i) Ayrıca, %52 ile Visaginas kentinin çoğunluğunu oluştururlar Yaklaşık 3,000 Roman, çoğunluğu Vilnius ve Kaunas'ta olmak üzere Litvanya'da yaşamaktadır, ayrıca Panevėžys'te de Romanlar vardır Romanlar çeşitli fon ve azınlık örgütlerince desteklenmektedir


Litvanyada yaşayan Türk kökenli azınlıklar sayıları çok az olmakla beraber Karay Türkleri ve Tatarlardır Tatarların çoğu başkent Vilnius'a 40 km uzaktaki, "Kırk Tatarlar" (Keturiasdesimt Totoriu) isimli köyde yaşamaktadır Köy nüfusu yaklaşık 700 birey kadardır Karay Türkleri ise Museviliği benimsemiş bir topluluktur Kökenleri Hazar Kağanlığı'na dayanmaktadır Günümüzde Karaylar daha çok ülkenin eski başkenti "Trakai" ve çevresinde yerleşmiştir

Trakai





Nüfus ülkede 2011'de yapılan sayımına göre, bazı azınlıklar dahil ülkede yaşanların %84'ü ana dil olarak Litvanca'yı kullanmaktadır Halkın 82%'i Rusça, %58'i ise Lehçe konuşmaktadır Ülke nüfusunun %60'tan fazlası, akıcı düzeyde Rusça konuşabilirken; nüfusun yalnızca %16'sı akıcı İngilizce konuşabilmektedir Avrobarometre'nin 2005'te yaptığı bir ankete göre, Litvanların %80'i Rusça konuşabilirken, %32'si İngilizce konuşabilmektedir Litvanya okullarında İngilizce birinci yabancı dildir, ama bunun yanında Almanca'da öğretilmektedir, bazı okullardaysa Fransızca ve Rusça eğitimi verilmektedir Lehçe ve Rusça bazı azınlıkların çokça bulunduğu bölgelerde birincil eğitim dili olarak kullanılmaktadır







Litvanya'da yaş ortalaması erkeklerde 66, kadınlarda ise 78 yaş civarındadır Avrupa Birliği'nde erkek yaşam süresinin en az olduğu ülke olan Litvanya, erkek ve kadın yaşam süresinin farkı açısından da ekstrem bir durum teşkil etmektedir 2008 itibariyle ülkedeki bebek ölüm oranı 1,000 doğumda 59 olarak hesaplanmıştır Yıllık doğum oranı olaraksa 2007'de ülkedeki doğum hızı 03%'tür Bu oran 100,000 kişide 304 doğumdan daha azdır

Kaunas Üniversitesi Sağlık Enstitüsü: ülkenin en büyük sağlık enstitüsü




Litvanya'da intihar oranlarında eski-Sovyet döneminde büyük bir artış görüldü, ülke bugünde intihar oranının en yüksek olduğu üçüncü ülkedir 1995'ten bu yana intihar oranlarında bir azalma görülmektedir, bu tarihten önce 100,000'de 456 intihar oranıyla Litvanya; dünya tarihinin en yüksek intihar oranına sahipti Bu Litvanya'nın bugünkü doğum hızından bile yüksektirAyrıca Litvanya, içerdiği bazı radikal (ahlaki-geleneksel) normların da etkisiyle AB'nin en yüksek cinayet oranına sahiptir













2005 verilerine göre, Litvanya'nın %79'u Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır 14 yüzyılın sonlarına doğru kiliseninde yönlendirmesiyle Litvanya Hristiyanlığı bir mezhep halini almıştır ve bu etki 15 yüzyılda etkisini iyice göstermeye başlamıştır Sovyet işgali sırasında ülkeye uygulanan baskı politikalarına rağmen bazı papazlar Komünist Diyalektik Sistemi'ne karşı çıkmıştır

St Anne's Kilisesi




20 yüzyılın ilk yarısında, toplam nüfusun %9'una denk gelecek biçimde Litvanya Protestan Kilisesi'nin 200 bin civarında üyesi oldu, bununla birlikte Lütercilik 1945'e kadar bir gerileme dönemine girdi Bugün ülkenin güneyinde ve batısında küçük Protestan cemaatleri vardır Ülkede inananlar ve rahipler Sovyet dönemine katlanmak zorunda kalmış, bazıları öldürülmüş; kimileriyse Sibirya'ya sürgüne gönderilmiştir 1990'da ülkede çeşitli Protestan Kiliseleri kurulmuşturÜlkede, % 49 Ortodoks (Rus azınlığı arasında yaygındır), % 19 Protestan, 95% deist (Tanrı'ya inanıp, dinlere inanmayan) ve ateist vardır

Geleneksel bir ahşap kilise




İslam Litvanya'da ilk olarak 14 yüzyılda görüldü Bu zaman diliminden sonra Lipka Tatarları (diğer adıyla Litvanya Tatarları) ülkede İslami varlığı ortaya çıkardı Bunların yanında Litvanya'da Lehistan-Litvanya Birliği'nden kalma geleneksel dinler de hala varlığını devam ettirmektedir

• Roma katolikleri – 79,0 % (2 752,5 bin)
• Ortodokslar – 4,1 % (141,8 bin)
• İlkel İnançlar – 0,8 % (27,1 bin)
• Litvanya Evanjelizmi – 0,6 % (19,6 bin)
• Reform Kiliseleri – 0,2 % (7,1 bin)
• Yahudilik – 0,1 % (3,5 bin)
• İslamsunni – 0,1 % (2,9 bin)
• Karismatikler – 0,06 % (2,2 bin)
• Pentekostalizm – 0,04 % (1,3 bin)
• Musevilik – 0,04 % (1,3 bin)
• Eski Baltık Dinleri – 0,04 % (1,3 bin)
• Diğer dinler – 0,3 % (11 bin)

Vilnius Klisesi








Avrobarometre'nin 2005'teki son sonuçlarına göre, Litvanya'da halkın %12'si "Tanrı'nın varlığına, ruh ve ruhun gücüne" inanmamaktadır Halkıın %36'si ise bu tür bir gücün bir türlü olabileceğini düşünmektedir Halkın %49'u ise "Tanrı'nın ve ruh gücünün varlığına tamamen" inanmaktadır

Litvanya'da varlığı belgelenmiş ilk okul, 1387'de Vilnius'ta bir katedralde kurulmuştur Bu okul, Hristiyanlık temelinde eğitim vermiştir Ortaçağ'da Litvanya'da birkaç tür okul vardı Bunlar: Katedral okulları, (papaz yetiştirmek için); kilise okulları (temel eğitim vermek için) ve soyluların çocuklarına özgü ev okullarıydı 1579'da Vilnius Üniversitesi kurulana dek, ülkede yüksek öğretim yapmak isteyenler, Krakov, Prag ve Leipzig gibi önemli yabancı kentlere eğitim amaçlı gidiyordu[color="gray"] 20 yüzyılın ilk yarısında ise Vytautas Magnus Üniversitesi, Kaunas'ta kuruldu Litvanya'da eğitim politika ve hedeflerini, Bilim ve Eğitim Bakanlığı organize eder Daha sonra önergeler onay için parlementoya (Seimas) gönderilir Yasalarla belirlenmiş eğitim stratejisi, genel olarak eğitimin kalitesini yükseltmeye; mesleki eğitimi organize etmeye odaklıdır Bunun yanında önergelerle: hukuk eğitimi, yetişkinlere dönük eğitim ve teknik eğitim gibi eğitim bölümlerinin standartları belirlenir[color="gray"] Belde yöneticileri, belediye meclisleri ve okul fonları (devletin etkin olmadığı; dinsel ve gönüllü organizasyonlar da dahil olmak üzere) ülkedeki eğitime destek olur Anayasal görev olarak, ülke vatandaşları 10 yıl formal eğitim almak zorundadır, ülkede zorunlu formal eğitim 16 yaşında biter




1999'da Litvanya devlet bütçesinin yüzde 26'sı eğitim giderleri için tahsis edilmiştirİlköğretim ve orta öğretim okulları, belediye veya il yönetimleri aracılığıyla devletten mali yardım alırlar Ülkede yüksek öğretim kısmen devlet desteğiyle sağlanır; belirtilen ölçütlere göre iyi sayılan öğrencilerin masraflarını anayasa gereği devlet karşılar 2002 verilerine göre, yüksek öğrenim öğrenciilerinin %68'ine devlet destekte bulunmuştur Dünya Bankası'nın verilerine göre, 15 yaş ve üstü ülke nüfusunun %100'ü okur yazardır2008'de yapılan bir araştırmaya göreyse, 25-64 yaş arasında olan kişilerin %304'ünün üçüncü derecede eğitim aldığı verilerine ulaşılmıştır, nüfusun %601 ise ikinci derece ve orta öğretim üstü kurumlarda eğitim görmüştür[color="gray"] Litvanya'da yüksek öğrenim gören birey sayısı AB ortalamalarından yaklaşık iki kat yüksektir Ayrıca ülke, bu konuda Baltık ülkelerinden de daha iyi bir durumdadır

Vilnius Üniversitesi Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir




Ülkede, istisna bölümler hariç normal lisans eğitimi üç yıldır Ayrıca iki yıllık yüksek okullar da vardır 2008 itibariyle, ülkede 15 üniversite, 6 özel enstitü, 16 yüksek okul ve 11 özel yüksek okul bulunmaktadırVilnius Üniversitesi Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir Kaunas Teknoloji Üniversitesi ise Baltık ülkelerinin ve Litvanya'nın en büyük teknik üniversitesidir Ayrıca, başkentte bulunan Vilnius Üniversitesi ile Türkiye'deki bazı üniversiteler arasında Erasmus anlaşmaları mevcuttur









Litvanya'da başlıca altı kültürel bölge vardır:

• Aukštaitija – harfi harfine, "Yüksekülke"

• Samogitya (Litvanca: Žemaitija, Samogitçe: Žemaitėjė) – harfi harfine, "Alçakülke"

• Cükiya (Litvanca: Dzūkija veya Dainava)

• Suvalkiye (Litvanca: Suvalkija or Sūduva)

• Küçük Litvanya bilinen adıyla "Prusya Litvanyası" – (Litvanca: Mažoji Lietuva veya Prūsų Lietuva)

Ülke 1945'e kadar, -Orta Çağ'dan itibaren Prusya'nın bir parçasıydı Bugün büyük bir kısmı Rusya'ya ait olan Kaliningrad'da kalmaktadır













Litvanya Sanat Müzesi 1933'te kurulmuştur Müze ülkenin en büyük sanat konservatuvarına ve sergi alanına sahiptir Palanga Kehribar Müzesi emsal müzeler arasında önemli bir yere sahiptir Baltık denizinde önemli yatakları bulunan kehribarın sergilendiği bu müzede, büyük bir kehribar koleksiyonu mevcuttur
Uluslar arası bir üne sahip olan besteci Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875–1911) Litvanya sanat camiasının içinde önemli bir yere sahiptir 1975'te keşfedilen bir göktaşına, başarılarından dolayı Čiurlionis adı verilmiştir Ülkede M K Čiurlionis Ulusal Sanat Müzesi'nin yanında, yalnızca Litvanya savaş tarihinin betimlendiği Vytautas Büyük Savaş Müzesi de bulunmaktadır (Kaunas'ta) 2011'de açılan Vilnius Guggenheim Uygarlık Kalıtları Müzesi, modern basın sanatı, New York filmleri seçkisi gibi yeni sayılabilecek temalarla hizmete girmiştir








Orta Çağ'da Litvanya'da bilimsel dil olarak Latince kullanılmakta ve kitaplar Latince yazılmaktaydı Ülkedeki ilk yazılı belgeler Litvanya Kralı Mindaugas'ın fermanları olarak bilinmektedir Gediminas Mektupları da önemli Litvanyalı Latin yazılarındandır

Martynas Mažvydas'ın yazdığı ilk Litvanca kitaplardan biri



Litvanya edebiyatındaki ilk Litvanca eserlere 16 yüzyılda rastlanır 1547'de Martynas Mažvydas tarafından kaleme alınan "Basit Kelimelerle İlmihal" adlı dinî eser, Litvanca telif edilen ilk yapıttır Bunu Mikalojus Daukša'ın "Litvanya Propriyası" adlı eseri izlemiştir 16 ve 17 yüzyıllarda, Litvanya edebiyatı Hristiyanlık üzerine kurulmuştu Eski Litvan edebiyatı (14–18 yüzyıllar) Litvanya tarihinin en önemli yazarlarından biri olan Kristijonas Donelaitis'in Aydınlanma Çağı adlı kitabı ile güç kaybetmeye başladı Donelaitis'in "Mevsimler" adlı şiiri Litvanya ulusal epik söyleyişinin ve kurgusal edebiyatının bir başlangıç noktası oldu

Gediminas Mektupları




Litvanya edebiyatında 19 yüzyılın ilk yarısında Klasisizm ve Coşumculuk etkili oldu Antanas Strazdas, Dionizas Poška, Silvestras Valiūnas, Maironis, Simonas Stanevičius, Simonas Daukantas ve Antanas Baranauskas bu akımların en önemli temsilcileri haline geldi Litvanya Rus işgali sırasında, büyük bir basın sansürüne uğradı, bu da ülkede yönetimden gizli olarak kitap basımcılığının ortaya çıkmasına neden oldu Litvanya edebiyatı 20 yüzyılda Juozas Tumas-Vaižgantas, Antanas Vienuolis, Bernardas Brazdžionis ve Vytautas Mačernis gibi temsilciler yetiştirdi














Litvanya geleneksel müziğinin kökleri ülkedeki eski pagan kültürüne dayanır Neolitik dönemin etkilerinin hissedildiği bu müzik türünde, birçok arkaik evrimleşmiş ritüel olgu bulunur










Ülkede en çok sevilen spor Basketbol'dur Ülkede profesyonel ligler ve gelişim ligleri vardır Litvanya Ulusal Basketbol Takımı'nın birçok uluslar arası başarısı vardır ve FIBA verilerine göre dünyada 5 sıradadır Ülke basketbolu geçmişte ve günümüzde pek çok NBA sporcusu çıkarmayı başarmıştır Arvydas Sabonis, Šarūnas Marčiulionis, Linas Kleiza, Šarūnas Jasikevičius ve Žydrūnas Ilgauskas gibi ulusal takım oyuncuları, Avrupa basketbolu ve NBA'da önemli başarılar kazanmıştır Litvanya, tarihinde ikincisi olmak üzere; EuroBasket 2011'e ev sahipliği yapmıştır NHL'de mücadele eden buz hokeyi sporcuları Darius Kasparaitis ve Dainius Zubrus; dünyanın en güçlü adamlarından biri sayılan Žydrūnas Savickas, ünlü bisikletçiIgnatas Konovalovas ve olimpiyat rekortmeni disk atmacıVirgilijus Alekna, güncel olarak ülkenin en önemli sporcuları olarak göze çarpmaktadır