Efes Antik Kenti | Eserleri | Kuruluş Efsanesi

Efes Antik Kenti
[Tarihi – Eserleri – Kuruluş Efsanesi]
(Selçuk – İzmir)


Efes, kuruluşu Cilalı Taş Devri MÖ 6000 yıllarına dayanan, İzmir'in Selçuk ilçesinin 3 km uzağında bulunan antik kent








Selçuk'dan Efes Antik Kent'e Giden Yol









Yerleşim Krokisi






Helenistik Dönemi Efes
MÖ 1050 yıllarında Yunanistan'dan gelen göçmenlerin de yaşamaya başladığı liman kenti Efes, MÖ 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınmıştır Bugün gezilen Efes ise Büyük İskender'in generallerinden Lysimakhos tarafından MÖ 300 yıllarında kurulmuştur Şehir Romadan özerk bir şekilde Apameia Kibotos şehri ile ortak para bastırmıştır Bu şehirler klasik dönemdeki Küçük Asya'da çok parlak yarı özerk davranmaya başlamışlardı Lysimakhos, kenti Miletli Hippodamos'un bulduğu "Izgara Plan"a göre yeniden kurar Bu plana göre, kentteki bütün cadde ve sokaklar birbirini dik olarak keser










Roma Dönemi Efes

Hellenistik ve Roma çağlarında en görkemli dönemlerini yaşayan Efes, Roma İmparatoru Auğustos zamanında, Asya Eyaleti'nin başkenti olmuş ve nüfusu o dönem (MÖ 1-2 yüzyıl) 200000 kişiyi aşmıştır Bu dönemde her yer mermerden yapılmış anıtsal yapılarla donatılır





MS 4 yüzyılda limanın dolmasıyla Efes'te ticaret geriler İmparator Hadrian limanı birkaç kez temizletir Liman kuzeyden gelen Marnas Çayı ve Küçük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla dolar Efes denizden uzaklaşır 7 yüzyılda Araplar bu kıyılara saldırır Bizans döneminde tekrar yer değiştiren ve ilk kez kurulduğu Selçuk'taki Ayasuluk Tepesi'ne gelen Efes, 1330 yılında Türkler tarafından alınır Aydınoğulları'nın merkezi olan Ayasuluk, 16 yüzyıldan itibaren giderek küçülmeye başlamıştır Günümüzde bölgede, 30000 nüfuslu turistik Selçuk ilçesi bulunmaktadır




Efes ören yerinde, Hadrianus Tapınağı girişindeki frizde Efes'in 3 bin yıllık kuruluş efsanesi şu cümlelerle yer alır: Atina kralı Kodros'un cesur oğlu Androklos, Ege'nin karşı yakasını keşfetmek ister Önce, Delfi kentindeki Apollon Tapınağı'nın kahinlerine danışır Kahinler ona, balık ve domuzun işaret ettiği yerde bir kent kuracağını söyler Androklos bu sözlerin anlamını düşünürken Ege'nin lacivert sularına yelken açar Kaystros (Küçük Menderes) Nehri'nin ağzındaki körfeze geldiklerinde karaya çıkmaya karar verirler Ateş yakarak tuttukları balıkları pişirirlerken çalıların arasından çıkan bir yabandomuzu, balığı kaparak kaçar İşte kehanet gerçekleşmiştir Burada bir kent kurmaya karar verirler




Doğu ile Batı arasında başlıca kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kenti idi Bu konumu Efes'in çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişmesini ve Roma Devrinde Asia eyaletinin başkenti olmasını sağlamıştır Efes, antik çağdaki önemini yalnızca buna borçlu değildir Anadolu'nun eski anatanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağı da Efes'te yer alır Efes'teki Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir




MÖ 6 yüzyılda bilim, sanat ve kültürde Milet ile birlikte en ön sırada yer alan Efes, bilge Herakleitos, rüya tabircisi Artemidoros, şair Callinos ve Hipponaks, gramer bilgini Zenodotos, hekim Soranos ve Rufus gibi ünlü kişileri yetiştirmiştir Bu ünlü kişiler bilgilerini satarak çok zengin olup harem kurmuşlardır








Kuruluş Efsanesi

Tarihçi Atheneus'a bakılırsa Atina'nın efsane kralı Kodros'un av tutkunu oğlu Androklos, Ephesus ve çevresinden çok etkilenmiş ve bu güzel yeri görür görmez yerleşmeye karar vermiş Ama bir de, o çağlarda sözlerine çok güvenilen kâhinlerin görüşünü almak istemiş Androklos'un arkadaşlarından biri hemen Delphoi'deki kehanet merkezine gitmiş Kâhin kadın, gencin yüzüne şöyle bir bakmış ve "Bu yeri size bir balık işaret edecek bir domuz da yol gösterecek!" diye konuşmuş


Kâhin kadının söyledikleri Androklos'la arkadaşlarının kafasını iyice karıştırmış Ama gençler gezilerini sürdürmüşler Bir akşam, tuttukları canlı balıkları kızartmaya hazırlanırlarken, biri çalıların arasına fırlayıvermiş Bu sırada da ateşin kızılından, balığın can havlinden ürken bir yaban domuzu çılgınca koşmaya başlamış Androklos da okunu ve yayını kaparak hızla domuzun peşinden koşmuş Av tutkunu oğul, yayını çekerek, domuzu kıstırdığı korulukta hemen yere sermiş Ve ardından da Ephesus'u buraya kurmaya karar vermiş




Başka ilkçağ kaynaklarına göre de Ephesus'un kurucusu, efsanelerin savaşçı kadınları Amazonlar İskenderiyeli şair Kallimakhos ise Artemis için yazdığı övgüde Amazonlar'ın Ephesus kıyısında tanrıçaya bir heykel dikdiklerinden ve çevresinde savaş dansı yaptıklarından söz ediyor Strabon da Ephesus adının bir Amazon'un adından geldiğini aktarıyor













Çoban Yıldızı - Melih Kibar

Büyük Tiyatro





Efes’in iyi korunmuş yapılarının en büyüğü ve en etkileyicisi tiyatrodur Genişliği 145 m ve oturma yerlerinin yüksekliği 30 m Kuşadasından Efes ören yerine yaklaşırken görülen tiyatronun, günümüzdeki kalıntıları da çok göz alıcıdır





Tiyatro ilk kez Helenistik Dönem'de inşa edilmeye başlanmış daha sonra İmparator Claudius (MS 41-54) zamanında genişletilmiş, İmparator Trajan'ın (MS 98-117) döneminde tamamlanmıştır Skenenin ilk iki katı İmparator Neron (MS 54-68) zamanında yapılmış, üçüncü kat ise olasılıkla MS 2 yüzyılın ortasında eklenmiştir




Auditoriumda 24000 kişilik oturacak yer bulunuyordu Sahnenin ölçüleri 25 x 40 m'dir ve auditoriumun en üst sırası orkestra düzeyinden 30 m yüksekliktedir Roma Çağı'ndan olan sahnenin içinde Hellenistik Dönem tiyatrosunun skenesine ait parçaİar bulunmuş ve böylece yapının o devirdeki düzeni ve biçimi konusunda bazı önemli bilgiler elde edilmiştir Hellenistik Dönem'de oyuncular orkestrada, Roma Çağı'nda ise proskenionun üstünde oynuyorlardı



Elton Jhon Konser Verirken

Celsus Kütüphanesi



Efes'in bugün için en önemli yapılarından biri hiç şüphe yok ki Celsus Kütüphanesi'dir Birçok mimarlık parçasının iyi korunmuş olarak ele geçtiği Celsus Kütüphanesi'nin onarım çalışmalarına 1970 yılında Arkeolog WM Strocka ve Yüksek Mimar F Hueber tarafından başlanılmış ve bu çalışma 1978 yılı Eylül ayında, kütüphanenin görkemli ön yüzünün yeniden ayağa kaldırılması ile tamamlanmıştır Ön yüzü iki kattan, ancak içi 10,92 x 16,72 m ölçüsünde bir tek büyük ve yüksek salondan oluşan Celsus Kütüphanesi, 21 m genişliğinde, dokuz basamaklı bir merdivenle çıkılan ve tonozlu bir alt yapının oluşturduğu bir platform üzerinde yükselir



Ayrıca yapı dıştan ikinci bir duvarla çevrildiği için kütüphane, alttan ve her bir yandan rutubete karşı çok iyi korunmuş durumda idi Günümüzde ayakta duran kalıntılara bakıldığında, arka ve yan duvarların içlerinde bir sıra altta ve bir sıra da üstte olmak üzere dörtgen nişlerin varolduğu görülür Yapıda üçüncü bir niş sırası daha vardı ve böylece kütüphanenin içi üç katlı idi Bu nişlerde bulunan dolaplardayada raflarda, rulolar ve ayrıca ciltler halinde bir araya konmuş el yazmaları saklanıyordu




İkinci ve üçüncü katlardaki nişlere ulaşabilmek için, günümüzde bazı kütüphanelerde yapıldığı gibi iki katlı bir galeri, büyük salonun üç kenarını at nalı şeklinde dolanıyordu Kitaplar okuyuculara bir memur tarafından veriliyordu Ortadaki büyük kemerli niş, üçüncü katın niş sırasının üst düzeyine değin yükseliyordu ve içinde olasılıkla bilimin ve bilgeliğin koruyucusu olan tanrıça Athena'nın bir heykeli bulunuyordu




Kütüphane çok zengin mimari süslemeli bir ön yüze sahiptir Kazılar sırasında ele geçen parçalarla ön yüzün tamamının onarımı yapılmıştır, ön yüz dört çift sütunla taşıniyordu Her çift sütunun arkasında birer niş, arasında ise birer kapı ve birer pencere bulunmaktadır Ön yüzde ilk katta bulunan üç kapı ve üstlerindeki birer pencereden sonra ikin ci katta da aşağıdakilerle aynı eksende olmak üzere üç pencere daha yer almaktadır Böylece okuma salonu ışığını bu kapılardan ve pencerelerden alıyordu




Merdiven korkuluklarındaki Hellence ve Latince yazıtlardan öğrendiğimize göre MS 110 yılında konsül olan Gaius Julius Aquila kütüphaneyi babası Gaius Celsus Polemaeanus'un heroonu olarak inşa ettirmiş ve yapının bakımı ve kitap alımı için 25000 dinar miras bırakmıştır




Aquila'nın varisleri de eseri tamamlamışlardır (Yaklaşık MS135) Celsus'un mermerden yapılmış olan lahti, büyük orta nişin altındaki tonozlu alt yapıda halen durmaktadır Lahtin içindeki bir kurşun sandukada ölünün kemikleri bulunmaktadır Kütüphanenin okuma salonu bilinmeyen bir tarihte yanmış, ancak ön yüzü sağlam kalmıştır İçerisi yıkıntı ile dolu olan yapı bir süre için olduğu gibi bırakılmıştır

Hadrianus Tapınağı



Korinth düzeninde inşa edilmiş Hadrian Tapınağı, bir cella ve bir portikodan oluşmaktadır Cella üstü taş tonoz ile örtülüdür Portikonun ön yüzünde ortada iki sütun, yanlarda da dörtköşe birer anta yer almaktadır Tonozlu bir alınlığı bulunmaktadır Kemerin kilit taşında Tykhe kabartması bulunmaktadır



Cella kapısının üstündeki kemer şekilli tympanonda, bir akanthus bezemesi içinden yükselmekte olan bir kız figürü tasvir edilmiştir Arşitrav üzerinde bulunan yazıtta, tapınağın P Quintilius adlı biri tarafından İmparator Hadrian’a (MS 117-138) sunulduğu yazılıdır



Tapınak, MS 4 yüzyılda kısmen yıkıldığı için restore edilmiş ve bu sırada portikonun iç duvarlarının üstünü süsleyen dört kabartma eklenmiştir Kabartmaların asılları müzede olup, yerlerine alçı kalıpları konmuştur Kabartmalar MS 4 yüzyıla tarihlendirilir Bunlar, efsanevi kuruluşuna ilişkin tasvirlerdir



Burada; Ephesos’un kurucusu mitolojik kral Androklos’un yaban domuzunu öldürüşü; Herakles’in Theseus ile savaşı; Amazonlar ve tanrılar toplantısı; Dionysos ve alayı, öyle ki bunların içinde bir fil üstündeki satyr çift flüt çalmaktadır Cella içinde Hadrian’ın heykeli bulunmaktadır




Tapınağın önünde duran ve dörtköşe sütunlara dayanan dört kaide üzerinde, Roma imparatorları Galeius, Maximianus, Diokletianus ve Constantius Chlorus’un bronz heykelleri bulunmakta idi

Mermer Yol



Efes Artemis Tapınağı'ndan başlayan önce Vedius Gymnasionu'nu ve stadyumu geçerek tiyatronun batısı ile agoranın doğusundan ilerleyen ve kütüphanenin önünden doğuya kıvrılarak devlet agorasına çıkan, arkasından da Magnesia Kapısı'ndan itibaren kuzeye yönelip tekrar Artemis Tapınağı'na varan kutsal bir yol bulunuyordu Görüldüğü üzere bu yol, aynı zamanda kentin ana caddesi idi Yol çeşitli dönemlerde birçok bölümlerinde onarım ve değişiklik geçirmiştir


Yolun, tiyatronun güneyinden başlayarak ticaret agorası boyunca uzanan kesimini MS 5 yüzyılda yaşamış olduğu düşünülen Eutropios adlı bir kişi, büyük mermer plakalarla döşetmiştir Bugün bile göze çok hoş görünen bu mermer cadde, arabalara ayrılmıştı




Caddenin doğusunda günümüzde, Geç Roma Dönemi'ne ait bir kolonadın kalıntıları, batısında ise Neron döneminde (MS 54-68) inşa edilen ve aşağıda söz konusu edilecek olan agoranın Dor düzeninde ve rustika tarzındaki stoası ile 1,70 m yüksekliğindeki kaide duvarı uzanmaktadır Bu Dor düzenindeki kolonadın kuzey ve güney ucunda, anılan caddeye inen birer merdiven bulunuyordu Yayalar bu merdivenlerden kolonada çıkıyor ve sütunlar arasında yürüyorlardı










Traianus Çeşmesi



Hadrian Tapınağı’nı geçtikten sonra biraz ileride solda Traianus Çeşmesi yer alırÇeşme 520x1109 metre ebadındadırİmparator Trainan’ın o zamanki dönemde kolosal heykelinin iki kat boyunca yükseldiği ve altından suların aktığı havuz çeşmenin önünde yer alırBu iki katlı çeşmenin katlarını süsleyen heykellerden bazıları bugün Efes Müzesi’nde sergilenmektedirÇeşme MS11 yy’da yapılmıştır

St Jean Kilisesi


St Jean Kilisesi Arka Planda Ayasuluk Selçuk Kalesi


Bizans İmparatoru Justinyen’in MS6yy’da StJean adına yaptırdığı bazilika, Ayasuluk Tepesi’nde yer almaktadır 40X110 metre boyutlarındadır Batıdan girilen yapının planı bir haç’ı andırır Kilise kısmı kalın fil ayakların taşıdığı altı büyük kubbe ile örtülü olan bazilike ve Nartex bir kubbe ile örtülüdür




Bazilika’nın ortasında kubbe altında ve zemin seviyesi altında olan StJean Mezarı’nın doğu tarafında rahiplerin oturdukları kısımlar bulunurBu yapılar kiliseden yarım daire biçiminde ayrılırMezar alanının kuzeyinde aziz resimlerden oluşan fresklerin bulunduğu kilisenin restore edilen sütun başlıkları üzerinde İmparator Justinyen ile karısı Theodora’nın monogramları vardır














Meryem Ana Evi



Hz İsa'nın annesi Meryemana, Hz İsa öldükten sonra St Jean ile birlikte Efes'e gelmiş ve hayatının son yıllarını burada yaşamıştır Meryem Ana Evi Diğer adıyla 'Panaya Kapulu' Hıristiyanların en önemli kutsal yerlerinden birisidir Uzun yıllardan beri Hıristiyan camiasında AzMary'nin(Meryem Ana) ölümü ve mezarı üzerine öne sürülen iki hipotez var idi Bunlardan biri İsa'nın doğduğu ve öldüğü yer Kudus'tür İkincisi ve en kuvvetli olan hipotez bu yerin Kudüs değil Efes olduğudur 1980'de Papa 2John-Paul burayı Hıristiyanların hac yeri ilan etmiş









Meryem Ana Kilisesi
431 Konsül Toplantısı'nın yapıldığı yer olan Meryem Kilisesi (Konsül Kilisesi), Meryem adına inşa edilmiş ilk kilisedir Liman Hamamı'nın kuzeyinde yer almaktadır




Meryem Ana & Meryem Ana Kilisesi Ayrıntılı Konu İçin | Tıklayınız

Antik Tuvaletler ( Latrina )

Kentin genel tuvaleti olan bu yapının ortasında kare planlı bir havuz, yanlarında bir sıra tuvalet taşı bulunmaktadır Tuvalet taşlarının hemen önünde su kanalı yer alır Tabanı mozaiklerle kaplıdır









Yamaç Evler




Ephesos’da “Yamaç Saray” olarak adlandırılan yapı gruplarının oluşumu, Lysimakhos’un şehirde ızgara planını uyguladığı zamana kadar uzanmaktadır Fakat, arazinin topografyasından dolayı Kuretler Caddesi’nin izlediği kıvrımlardan ve Bülbül Dağı’nın yamaçlarındaki eğimden dolayı ızgara planı kentin bu kısmında az da olsa değişikliğe uğramış ve arazinin şartlarına göre düzenlenmiştir Bülbül Dağı’nın eteklerindeki eğimden dolayı trapez biçiminde değişik parseller oluşmaktadır Adalar arasında ise dar ve dik merdivenler bulunmaktadır




Kuretler Caddesi’ndeki yapıların inşaası (burada yer alan anıtlar, çeşmeler, heroon lar, vb) büyük bir tahminle MÖ 2 yüzyıl, daha kesin olarak MÖ 1 yüzyılda başlamıştır Yapıların temelleri genellikle kayalık alanda kurulduğu ve burada yapılaşma devamlılık gösterdiği için, ilk dönemlere ait yapıların izleri fazla korunamamıştır Bundan dolayı erken dönemlere ait yapıların tam bir planını çıkartmak mümkün değildir Helenistik Dönem’den itibaren 700 yıl süren yapılaşmada yapıların planları çok değişmiştir Bununla birlikte Helenistik Dönem’e ait yapılaşma izlerine bazı adalarda rastlanmaktadır




Roma’nın en parlak çağını yaşadığı dönemlerde domus olarak adlandırılan birimin yanında başka oturma birimleri de oluşmuştur Bu oturma birimleri küçük, alttan ısıtılabilir odalardan oluşmaktadır Evlerin duvarları zengin işçilik gösteren fresklerle süslenmiştir Bu durumda bu evlerin zenginlere ait olduğu anlaşılmaktadır MS 262’de yaşanan bir deprem ile bu kısımdaki evler yıkılmış ve bu olaydan sonra buradaki yerleşim şekli eski refah düzeyine ulaşamamıştır Daha sonra, bu kısımlar düşük gelirli insanların oturduğu yerler olmuş ve evler daha küçük birimlere dönüştürülmüştür Bu yapı birimleri, taverna, elişi atölyeleri, dükkânlar olarak da kullanılmıştır Atrium’larda yer alan kuyuların kazılarından ele geçen kemik buluntularına göre bu yapı birimlerinde refah döneminde beslenen ev hayvanlarının yerine, son dönemlerde yaralanmaya dönük küçük baş hayvanlar bile yetiştirilmiştir




Adaların Kuretler Caddesi’ne bakan kısımları stoa şeklinde yapılmıştır Stoanın gerisinde tek sıra dükkânlar bulunmaktadır Bütün evlerin doğrudan doğruya caddeye açılan kapıları vardır Dükkânların bulunduğu kısımda yer alan döşeme MS 5 yüzyılın başına tarihlenen geometrik desenlerden oluşan mozaik ile kaplıdır Burada yer alan iki dükkânda bulunan merdivenler zemin katın üzerinde ikincibir katın varlığına da işaret etmektedir Evlerin çoğu peristillidir ve merkezde bir atrium bulunmaktadır Evlerin hepsinde akarsu bulunmaktadır ve buna bağlı olarak da bazı evlerde özel banyolar vardır



Duvar Motifi

Yedi Uyuyanlar



Bizans döneminde mezar kilisesi haline getirilmiş olan bu yer, Geç Roma imparatorlarından Decius zamanında putperestlerin zulmünden kaçan yedi Hristiyan gencin Panayır Dağı eteklerinde sığındıkları rivayet edilen mağara olduğuna inanılır ancak tüm araştırmalarda gerçek mağaranın dönemin en büyük merkezi ve St Paul'ün doğum yeri olan Tarsus'tadır










Yedi Uyuyuyanlar ve Arka Planda Kale








Kale
Kale içinde cam ve su sarnıçları vardır İzmir Selçuk yolu üzerinde, Selçuk’a yaklaşık bir kilometre mesafede, başınızı yukarıya kaldırdığınızda, uzaklardaki tepe üzerinde görünen kale Ulaşılması oldukça zahmetli olmasına karşılık, görmeğe değer Civarında, ilginç mağaralar da var Baharda tırmanılması tavsiye edilir

Diğer Mimari Eserler
Efes, tarihi boyunca birçok kez yer değiştirdiğinden kalıntıları yaklaşık 8 kilometrelik geniş bir alana yayılır Ayasuluk Tepesi, Artemision, Efes ve Selçuk olarak dört ana bölgedeki harabeler yılda ortalama 1,5 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir Tümüyle mermerden yapılmış ilk kent olan Efes'teki başlıca yapılar ve eserler aşağıda açıklanmıştır:






Artemis Tapınağı



Dünyanın yedi harikasından biridir Antik dünyanın mermerden inşa edilmiş ilk tapınağıdır Büyüklüğü 130 x 68 metre ve ön cephesi diğer Artemis (Ana Tanrıça) tapınakları gibi batıya dönüktür İzmir modern liman kentine yaklaşık 50 km güneyinde ve antik kenti yakınındadır

Artemis Tapınağı Arka Planda Kale











Magnesia Kapısı


(Üst Kapı) ve Doğu Gymnasiumu: Efes'in iki girişi vardır Bunlardan biri kentin çevresindeki sur duvarlarının doğu kapısı olan, Meryemana Evi Yolu üzerindeki Magnesia Kapısı'dır Doğu Gymnasiumu, Panayır Dağı eteğindeki Magnesia Kapısı'nın hemen yanındadır Gymnasion, Roma Çağı'nın okuludur








Herakles Kapısı

Roma Çağı sonlarında yaptırılmış olan bu kapı Kuretler Caddesi'ni yaya yolu haline getirmiştir Ön cephesindeki Kuvvet Tanrısı Herakles kabartmaları dolayısıyla bu ismi almıştır

Liman Caddesi

Büyük Tiyatro'dan, bugün tamamen dolmuş olan Antik Liman'a uzanan, iki yanı sütunlu ve mermer döşeli Liman Caddesi (Arcadiane Caddesi), Efes'in en uzun caddesidir 600 metre uzunluktaki cadde üzerine kentin Hıristiyanlık döneminde anıtlar yapılmıştır Her birinde havarilerden birinin heykeli olan dört sütunlu Dört Havari Anıtı, caddenin hemen hemen ortasındadır







Liman Gymnasiumu ve Liman Hamamı

Liman Caddesi'nin sonundaki büyük yapılar grubudur Bir bölümü kazılmıştır













İsabey Camii
Anadolu Selçuklularından Aydınoğlu Beyliğinin bir dönem Merkezi olarak kullanılan (Ayasuluğ) Selçuk’ta İsa Bey tarafından Mimar Ali bin Müşeymeş (Dımışki)’ e inşa ettirilmiştir 13 Mart 1375 tarihinde ibadete açılmıştır Caminin kuzeyinde bulunan Snt Jan Katedrali ile güneybatısında bulunan paganist kültüre ait Artemis tapınağının arasında bir yere yaptırılması son derece anlamlıdır

Agora110 x 110 metre boyutlarında ortası açık, çevresi portikler ve dükkânlarla çevrili bir alandır Agora, kentin ticari ve kültürel merkeziydi Agora Mermer Cadde'nin başlangıç noktasıdır


Agora ve Arka Tarafta Celsus Kütüphanesi







Agora Güney Kapısı Detay









Küçük Tiyatro Hem okul, hem de hamam işlevine sahip büyük yapının avlu kısmı açıktadır Burada tiyatroya ait mermer parçalar restorasyon amacıyla sıralanmıştır











Serapis Tapınağı
Efes'in en ilginç yapılarından biri olan Serapis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi'nin hemen arkasındadır

Kütüphanenin arkasında (200 m kadar) yer alan Serapis tapınağı







Serapis Tapınağının Dev Kapısının İzleri





Çoban Yıldızı - Melih Kibar