Telif Hakkı Nedir? Telif Hakkı Anlamı, Telif Hakkı Hakkında

Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir Kısaca, orijinal bir yaratının kopyalanmasına veya kullanılmasına izin verme hakkıdır

Telif hakkı, genellikle belirli bir süre için geçerlidir Sembolü çember içinde bir "C" harfidir, © harfi üzerinde bulunduğu yaratının telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce "copyright" kelimesini ifade eder


A) Telif Hakkı Nedir?

Hakkı Telif, Edebi Mülkiyet, Güzel Sanatlar Mülkiyeti gibi ifadelerle de tabir edilebilen telif hakkı, “orijinal ya da özgün diyebileceğimiz bir fikrin veya eserin (düşünce ürününün) yasalarla sahiplenilmesini ve korunmasını sağlayan hak” olarak tanımlanabilir Bu hak sayesinde ortaya konan eser, ancak sahibinin izniyle kullanılabilir ve yayılabilir
Sembolü “©” şeklindedir ve bu sembolün bir eser üzerinde mevcut olması, o eserin telif hakkı tesciliyle sahiplenildiğini ve korunduğunu gösterir Sembol, İngilizce "copyright" sözcüğünden getirilmiştir





B) Telif Hakkı (Tescili) Nereden Alınır?

Ülkemizde telif hakları tescilinden sorumlu tek yetkili merci, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı ‘TELİF HAKLARI VE SİNEMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’ dür


C) Telif Hakkı Kanunu:

Yasal literatürde ‘5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ olarak bilinir Tahmin edilebileceği gibi bu kanunun amacı, “Fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir” (Madde 1 – (Değişik: 21/2/2001 -4630/1 md))


D) Eser nedir? Eser çeşitleri nelerdir?

ESER: 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 1/B maddesine göre eser: “Sahibinin hususiyetini taşıyan ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir”

İlgili kanuna göre fikir ve sanat ürünlerinin ‘eser’ olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için;
a Sahibinin hususiyetini taşıması,
b Şekillenmiş olması,
c Kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi,
d Fikri bir çabanın sonucu olması gerekmektedir




ESER ÇEŞİTLERİ:

•İlim ve edebiyat eserleri: Dil ve yazı ile ifade olunan eserler, bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları, rakslar, yazılı koreografi eserleri, pandomimalar ve buna benzer sözsüz sahne eserleri Estetik değeri bulunmayan teknik ve ilmi mahiyette fotoğraf eserleri, her türlü haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topografyaya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimari maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeleri

•Musiki eserleri: Her çeşit sözlü ve sözsüz bestelerdir

•Güzel sanat eserleri: Estetik değere sahip olan; yağlı ve suluboya tablolar, resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi, heykeller, kabartmalar ve oymalar, mimarlık eserleri, el işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil ve moda tasarımları, foto-grafik eserler ve slaytlar, grafik eserler, karikatür eserleri, her türlü tiplemelerdir

•Sinema eserleri: Estetik değere sahip, ilmi, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi; tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisidir


E) Eser Sahibi Kimdir?

Eser sahibi, eseri meydana getiren kişidir Örneğin; bir müzik eserinin sahibi, onu meydana getiren, yani bestesini ve güftesini yaratan kişidir


F) Eser Sahibinin Hakları Nelerdir?

1 - MANEVİ HAKLAR:

•Umuma Arz Yetkisi: Eser sahibinin manevi haklarının başında, eserin umuma arz edilip edilmemesini, yayımlanma zamanını ve tarzını tespit gelir Örneğin; bir eserin, eser sahibinin yazılı izni bulunmadan umuma arz edilmesi ya da izin verdiğinden farklı bir şekilde umuma arz edilmesi hali manevi haklara açık bir tecavüz durumudur


•Adın Belirtilmesi Yetkisi: Eser sahibi, eserini adıyla (veya takma adıyla) ya da adsız olarak, umuma arz etme veya yayımlama hususuna münhasır bir hakka sahiptir Örneğin; eserinde takma ad kullanan bir yazara ait eserin, yazarın gerçek adıyla basılması durumunda, esere ait manevi hakkı ihlal edilmiş olacaktır


•Eserde Değişiklik Yapılmasını Menetme Yetkisi: Eser sahibinin en önemli manevi haklarından biri, açık izni bulunmaksızın eserde (veyahut eser sahibinin adında) kısaltma, ekleme veya herhangi bir değiştirme yapılamamasıdır Örneğin; bir resmin mülkiyetini alan kişinin bu resim üzerinde değişiklik yapması ya da bir müzik eserinin mali haklarını devralmış kişinin eser üzerinde değişiklikler yapabilmesi mümkün değildir

•Eser Sahibinin Zilyed ve Malike Karşı Hakları: Eser sahibi, gerekli durumlarda; eserin aslının malikinden (yani bir eser üzerinde cismani olarak mülkiyet hakkı sahibi olmuş kişiden - mesela bir tabloyu satın almış kişiden) veya zilyedinden (yani bir eser üzerinde cismani olarak mülkiyet hakkı bulunmamakla birlikte o eseri elinde bulunduran kişiden - mesela bir tabloyu yeniden satım amacıyla aslın malikinden alarak satılmak üzere elinde bulunduran galeri sahibinden) haklı bir sebep ile geçici olarak yararlanmayı talep edebilir Bu hak sadece, bir kısım güzel sanat eserleri (yağlı ve sulu boya tablolar, her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler kaligrafi, serigrafi, heykeller, kabartmalar ve oymalar) ve ilim ve edebiyat eseri niteliği bulunan el yazısıyla yazılmış eser asılları için tanınmış olan bir haktır

Ayrıca eser sahibi, eserin tek ve özgün olması durumunda, kendisine ait tüm dönemleri kapsayan çalışma ve sergilerde kullanmak amacıyla, koruma şartlarını yerine getirerek iade edilmek üzere eseri isteyebilir Örneğin; bir ressamın, tüm çalışmaların yer alacağı bir katalog çekimi sırasında elinde fotoğrafı bulunmayan bir tablosunun malikinden çekim için geçici olarak yararlanmayı talep edebilmesi mümkündür

Manevi haklar eser sahipliğinden doğan bazı mutlak ve münhasır yetkiler oldukları için miras yolu ile geçmedikleri gibi, devir yönünden ölüme bağlı tasarruflara konu olmazlar ve sağlar arası işlemlerde de devir edilemezler Ancak manevi hakların kullanılma yetkisi devredilebilir Manevi hakların ihlali halinde eser sahibinin müdahale etme yetkisi bulunmaktadır Bir esere malik olan, eser sahibi ile yapmış olduğu sözleşme şartlarına göre eser üzerinde tasarruf edebilir, fakat eseri bozamaz ve yok edemez ve eser sahibinin haklarına zarar veremez, eseri değiştiremez Aksi durumun varlığı manevi hakların ihlali anlamına gelir






2 - MADDİ HAKLAR:

•İşleme Hakkı: Bir eserden, onu işleme suretiyle faydalanma hakkı münhasıran eser sahibine aittir Bir eserin, eser sahibinin izni dışında işlenebilmesi mümkün olmamakla beraber, asıl eser sahibinin izni ile meydana getirilen işlenme eser de başlı başına bir eserdir ve yaratanı eser sahibi sayılmaktadır Örneğin; bir eserin izinsiz tercümesini yapmak eser sahibinin işleme hakkını ihlal edecektir Bir eserin sahibinin izni ile tercümesinin yapılması halinde, tercüme eden de işlenme eser sahibi olarak kabul edilecek ve kanunda tanınan haklardan faydalanabilecektir

•Çoğaltma Hakkı: Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak çoğaltma hakkı münhasıran eser sahibine aittir Örneğin; bir müzik eserinin veya bilgisayar programının çoğaltılması ve kopyalanması hakkı münhasıran eser sahibine ait bulunmaktadır Herhangi bir kimse veya yapımcı bir şirket bu hakkı devralmaksızın bir eserin aslını veya kopyalarını herhangi bir şekil veya yöntemle çoğaltamaz Aksi durum hakka tecavüz sayılır

•Yayma Hakkı: Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını, kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı münhasıran eser sahibine aittir

•Temsil Hakkı: Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkı münhasıran eser sahibine aittir

•İşaret, Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma iletim Hakkı: Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması ve yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkı münhasıran eser sahibine aittir

• Pay ve takip hakkı: Eserleri ölümünden sonra kıymetlenen bir ressamın, bir yağlı boya resminin açık arttırmada satılması halinde, mirasçılarının bu satışından pay isteme hakkı söz konusu olabilecektir