Rus Amerikası | Alaska'da İlk Ruslar

Rus Amerikası












Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rusya İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır Sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır











Alaska'da İlk Ruslar


Alaska’ya ayak basan ilk Avrupalıların Ruslar olduğu bilinmektedir 1648 yılında Semyon Dejniev, Sibirya’daki Kolima Nehrinin ağzından yola çıkarak Arktik Okyanusu boyunca ilerleyerek yine sibirya’daki Anadir Nehri ağzına ulaşmıştır Bir söylentiye göre filosundaki bazı gemiler rotadan saparak Alaska’ya ulaşmıştır Ancak bu keşiften merkezi yönetimin haberi olduğuna dair bir bilgi yoktur


Dejniev anısına basılan hatıra parası





1741 yılı Temmuz ayında Kamçatka bölgesine keşif seferi yapan kaptanlardan olan ve Vitus Bering’in yardımcılarından Aleksey Çirikov günümüzde Galler Prensi Adası olarak bilinen yerde karaya çıkar Bering Alaska topraklarını gözlemlerken, Çirikov Rusya’ya dönerek yeni keşfedilen toprakların müjdesini verir






Rusların Bölgeye Yerleşmeleri


1740 - 1800

Zaman içinde yeni toprakların varlığını öğrenen kürk tüccarları Sibirya kıyılarından başlayarak Aleut Adaları boyunca avlanmaya başlarlar Her bir sefer süresi artık iki yılı aşan sürelere uzamaya başlayınca buralarda kalıcı avcı barınakları inşa edilir 1790 yılına gelindiğinde buralarda artık yerleşim başlar Kürk ticareti sırasında Rus, Sibiryalı ve diğer Avrupalı halklar Alaska topraklarındaki yerli halkla temas etmeye başlayacaktır

Zaman içinde Rus tacirler ve emirlerindeki Sibiryalılardan oluşan Promişlenniki, özellikle çok değerli kürklere sahip olan deniz samuru gibi hayvanları kendileri avlamaktansa yerel Aleutlar köleleştirilerek Ruslar hesabına avlanmaları sağlanmıştır Bölgede elde edilen kürkün değeri anlaşılınca Ruslar bölgeye akın edecek ve Aleut erkekleri ailelerinin rehine alınmalarıyla köle olarak kitlesel çalışmak zorunda bırakılacaklardır Çariçe II Katerina Aleutlara karşı hoşgörülü davranılması konusunda bir çağrı yapmış olsa da yerel halk zorunlu çalışma koşulları ve bağlantılı şartlar yüzünden yurtlarından uzaklaştırılacak, katliama uğrayacaktır


Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından
Grigori Şelihov





Sınırsız ve aşırı avlanmadan dolayı sayısı anidan azalan kürk hayvanlarının bulunması ve avlanması zorlaşınca yerel halkla Rus kürk tüccarları ve şirketleri arasındaki çekişmeler kanlı mücadeleye evrilir Özellikle gaddar Şelikov-Golikov Şirketinin uygulamalarına karşı ayaklanan Aleutlar bazı sınırlı zaferler bile kazanacaktır Ancak teknolojik üstünlüğe sahip Ruslar düzenledikleri cezalandırma seferlerinde halkı öldürmenin yanısıra zor koşullarda hayatta kalmalarını sağlayacak her türlü araç ve gereci de yağmalayarak onları ölüme terk edecektir Aleut halkı Ruslarla temas etmelerinden iki nesil sonra (1741- 1799) Asya’dan gelen salgın hastalıklar, katliamlar ve yaşam koşullarının yağmalanması nedeniyle nüfuslarının % 80’ini kaybedecektir

Koloni ürünlerin taşıma maliyetlerinden dolayı çok kârlı olmasa da yacirler bölgedeki toprakları kendi üzerlerine geçiriyorlardı 1784 yılında daha sonra bölgede faaliyet gösterecek olan Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından Grigori Şelihov Kodiak Adasına varır Burada yabancıları istemeyen yerlilerin saldırıları karşısında Şelihov yüzlerce yerliyi öldürerek adada hakimiyetini ilan edecektir


Alexander Andrejewitsch Baranow





1790 yılında Rusya’ya geri dönen Şelihov, Aleksandr Baranov’u kürk ticaretini devam ettirmek için görevlendirir Baranov’un çalışma kampını kurduğu yerde bugün Kodiak kenti bulunur Bölgeye yerleşen Ruslar yerel kızlarla evlenecek ve torunları bugün hala Rus soyadlarına sahip ABD’lileri oluşturacaktır 1795 -1802 yılları topraklarında işgalci istemeyen yerlilerle Ruslar arasında savaş yıllarıdır Sonunda savaş gemileriyle yerli köylerini yerle bir eden Baranov, bugün Sitka olarak bilinen yere Rus Amerikasının başkentini inşa eder

1799 yılında Şelihov’un damadı Nikolay Rezanov Amerika’dan Rusya’ya yapılacak olan kürk ticareti tekelini ele geçirir ve Rus – Amerikan Kumpanyasını meydana getirir Çar I Pavel şirkete tekel hakları verirken sömürgeleri genişletme görevi de yükler




Sitka Muharebesi temsili resmi




1800 - 1867


1804 yılına gelindiğinde şirketin yöneticisi konumuna geçen Baranov, yerel Tlingit halkına karşı galip geldiği Sitka Muharebesinin ardından bölgenin tek hakimi olur Ancak bu üstünlüklerine rağmen Ruslar Alaska’nın tamamına egemen olamazlar, kıyı bölgelerine hakim olsalar da iç bölgelerde denetim sağlayamazlar

1830’lu yıllara gelindiğinde kürk ticaretindeki Rus egemenliği yerini İngiliz Hudson's Bay Company’ye bırakmaya başlar Ayrıca bölgede ABD artık gücü hissedilir bir güç olmaya başlar Ruslar, kendi gemilerinden daha sık bölgeye gelen ABD kaynaklı kargo gemilerine bağımlı olmaya başlar ABD ve İngiltere ile kürk av sahalarını paylaşan anlaşmalar yapsalar da Alasaka’daki Rus etkisi giderek kaybolmaktadır

Rus-Amerikan Kumpanyası çoğunlukla işletme bilgisinden yoksun donanma subayları tarafından yönetilmeye başlayınca ticaret zayıflayacak ve Ruslar ABD ve İngiliz ticarî rekabetine dayanamayacaktır Sonunda Hudson Bay Company ile anlaşma yoluna giden şirket İngilizlere kendi av sahalarından pay verecektir

Yerli halklardan Tlingitler hiçbir zaman işgalcilere boyun eğmeyecek ve fethedilemeyeceklerdir Aleutlar ise evlerinden uzaklara atılacak ve nüfusları oldukça düşük seviyelere düşecektir

Misyonerlik Faaliyetleri






Rus Ortodoks Kilisesi - Present-day Sitka






Koloni olarak kurulan yerleşim yerinde başta Şelihov olmak üzere Ruslar Ortodoks Kilisesi inançlarına göre kiliseler kuracaktır Bölgeye gelen misyonerler yerel halka okuma yazma öğreterek onlara Hristiyanlığa çağıracaktır Aleut halkına yeni öğretilen bu din ve kültür bölgeye yerleşen Rusların yerel kızlarla aile kurmasıyla gelişir Ancak bölgede Rus hakimiyeti ve yerel halkın sömürüsü arttıkça misyonerler başta olmak üzere Aleutlarla evli Ruslar sömürge yönetimine karşı çıkacaktır Bu dönemde gerçekleştirilen katliamlara dair bu misyonerler sayesinde bilinmektedir

İki farklı kültürün kaynaşmasının etkileri kilisede de görülür Yerel kültürel özelliklerin Rus Ortodoks inancına dahil edilmesi hem yazılı anlatımda hem de kültür alanında karşılık bulur Bazı uç örneklerde ise hiçbir Rus misyonerin girmediği bölgelerde kendiliğinden yerel halklar arasında kabul gören Ortodoks inancının varyantları görülmektedir Bu açıdan bakıldığında konkistador döneminde İspanyolların yerel halka tutumları arasında bariz bir fark görülebilir






Alaska'yı ABD adına satın alan 1 Ağustos 1868 tarihli ve
72 milyon dolar değerindeki çek




Alaska’nın ABD’ye Satılması


1860’lı yıllara gelindiğinde Çarlık hükümetleri Amerika’daki koloniden kurtulmanın yollarını arıyordu Aşırı avlanma değerli kürk hayvanlarını tüketmiş, bölgedeki İngiliz ve ABD varlığı ticareti iyice zora sokmuştu Bu sorunların yanısıra ortaya çıkan uzak diyarlardaki bir sömürgeyi besleme ve koruma sıkıntıları bölgenin 1867 yılında ABD’ye satılmasıyla sona erdi Faaliyet gösteren Rus şirketi de kapatıldı

ABD’nin kendi topraklarını Ruslardan satın almalarını kabul etmeyen başta Tlingitler olmak üzere yerli halkların talepleri 20yüzyılın ortalarına kadar ABD hükümetlerince görmezden gelinecektir 1971 yılında onaylanan Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası ile yerel halklar topraklarında haklarını kazanacaklardır

Rusların bölgedeki hakimiyetinin zirvede olduğu dönemde bile yerleşik hayatta yeralan Rusların sayısı 700 seviyesindedir 40 bin Aleut içinde yaşayan Ruslar, satışın ardından eşit haklara sahip olsalar da ABD Silahlı Kuvvetleri Rusları zorla bulundukları bölgeden çıkartacaktır Göç eden çoğunluğa rağmen bölgede kalmakta ısrar eden Ruslar bugün yerli halkla karışmış ABD vatandaşlarıdır


Kaynak