Yemek Kültürümüzün Mizahî Yönleri

Türk mutfak kültürü, sadece yemeğin yapılmasına ilişkin maddi kültürden oluşmamaktadırYemek yemeye ilişkin bir çok manevi değerler, tutumlar, davranışlar da zengin mutfak kültürümüzde görülmektedirKuşkusuz bu hususlar, Anadolu'da uzun bir tarihsel gelişim içinde birikmiş bir kültürdür
Erikleme
Anadolu’da Niğde’de ‘Erikleme’ denen bir gelenek varBağlık bahçelik yerlerde insanlar birbirlerine gelir, gider, yer, içer, muhabbet ederlerÖrneğin bir aile, yemeğe konuklar çağırmıştırKonuklar eve gelince önce bahçeye buyur edilirlerOrada birlikte oturup sohbet edilirken bahçedeki meyve ağaçlarından bir şeyler atıştırılırKonuklar ev sahibi tarafından ağaçlardan bir şeyler yemeğe teşvik edilir

Örneğin çağla, badem vs olmamış ham yeşil haldeki şeyler konuklarca bol bol yenilirBöylece karınları şişer, yemek yiyecek halleri kalmaz, ya da yemeği çok az yerlerBu da ev sahibinin yararına olur, fazla masraf etmemiş olurAslında bunu konuklar da bilirler ve ev sahibiyle birbirlerine ‘Erikleme’ şakası yaparlar, gülerler
Arkası Yufka
Yufka, ince, hafif anlamındadırAnadolu’da yine ev sahibi konuklara yemek ikramı sırasında ‘Arkası yufka, onun için bununla karnınızı iyice doyurun’ derİlk ikram edilen yemekten daha iyi daha güzel yemeğim yok, yani bundan sonraki hafif şeylerBu nedenle bununla yetinin anlamında şaka yaparlarFakat bu da bazen bir şaka olarak söylenirBir de bakarsınız ilk servisin arkasından pek çok ikramlar gelirBu kez de konuklar arkası yufka dediğin de bu muydu? diye gülüşürler Bu da Türk konukseverliğinin bir yönüdür
Soğanın Cücüğü
Doğulu vatandaşlarımızdan iki kişi sohbet ediyor "Haso, padişah olsan ne yerdin?"
- Soğanın cücüğü ile taze ekmekYa sen?

- Ne diyeyim bana yenecek iyi bir şey bırakmadın ki?
Ay Çöreğinde Osmanlı Parmağı
1683 yılında Türklerin Viyana Kuşatmasında Türk topları Viyana önlerinde gümbürdediğinde, ekmek yapmakta olan fırıncı, öyle bir irkilmiş ki, elindeki hamuru yere düşürmüşHamur yerde yarım ay biçimini almış ve (Kürosant) ay çöreği böyle doğmuşHollanda’ da Amsterdam’daki bir fırında satılan ay çörekleri Avusturyalı bir kişi tarafından oraya getirilmiş ve tanıtılmış
Fıstıksız olsun
Bir devlet büyüğümüz G Antep’e konuk olmuşKendisine yörenin en güzel yiyecekleri ikram edilmişFakat gelen her yemek fıstıklı imişEn sonunda kahve getireceklermiş ve kahveniz nasıl olsun? Diye sorunca konuk da ‘Fıstıksız olsun’ demiş
Koyun Sevgisi
Biz Türkler koyun etini severiz ve koyunun her tarafını değerlendiririzBir başka kültürde hiç koyun eti yenmeyebilir Bir yazarımız bu konuda bir anısını anlatıyor: “Bir gece geç vakit büyük bir işkembecide atıştırıyordumBir turist çift içeri girdiKadın, yemekler hakkında bilgi istediO gösterdi ben açıkladım ‘O çorba’ dedim

Koyun midesinin ufak ufak parçalar halinde çorbasışu mu, o da koyun beyninin haşlanmışıŞu mu, o da koyunun ayaklarının kesilmiş parçalarından yapılmış yemekO mu? O da kokoreçKoyunun yavrusunun bağırsağının ufak ufak kesilerek yapılmış yemeğiOradaki koyunun ciğerinin ufak ufak doğranarak ‘Kadın yüzüme bakarak ufak ufak kesilmiş koyun olmayan bir yiyecek yok mu diye sorduSonunda yaprak sarma ve yoğurt yedilerTabi ben yaprak sarmanın pirinçli koyun kıymasından yapıldığını söylemedim’ ”
Paça Çorbası
Otomobiliyle seyahat ederken bir köyün kıyısında mola veren adamın dikkatini çevrede üç bacaklı koyunun gezinmesi çekmişKoyunların birer ayağı dizinden kesik olup, her biri tahta parçasından yapılmış bir takma bacakla dolaşıyormuşAdam buna bir anlam vermek için uzun uzun düşünmüş ama nafileSonunda oradan geçmekte olan bir köylüyü çevirip takma bacakların sırrını sormuşKöylü de anlatmış
Biz köycek paça çorbasını çok severiz beyim demiş, ama dört paça için bir koyun kesmeye kıyamayızZaten durumumuz da buna el vermezOnun için işte böyle bir koyundan birer bacak kesip paça çorbamızı yapıyoruzHem bize çorba çıkıyor hem de koyunlar azalmıyor
Kadın Adları
Kadınbudu köfte, dilber dudağı, hanım göbeği Türk yiyeceklerinde neden hanımla ilgili organ adı verilmiş? Eh At, avrat, silah demişiz de ondan
Sığırcıkların Ağzını Bağlama
Yazarlarımızdan Nizamettin Özbek, Erzincan’dan konumuzla ilgili şu örneği vermektedir:
“Dutu ağaçta ve kurutulma sırasında kuşlardan korumak çok zordurDuta en çok tebelleş olan kuş da ‘Cayik (Sığırcık)’lardırBizim çocukluğumuzda kimi hocalar okuyarak ya da muska yazarak bu kuşların ağzını bağlar, dut yemelerine engel olurlardıBu bakımdan dut mevsiminde çoğu köylülerin (özellikle kadınlar) ilk işi, nefesi kuvvetli bir hocaya giderek cayiklerin ağzını bağlatmak olurdu”
Nefis Öldürme
İki bektaşiyi yemeğe çağırmışlar Bol bol yemiş içmişlerBu arada birisi yere düşüp ölmüşÖbürü yarı baygın bir haldeymişEv sahibi Ey erenler doydunuz mu? demişYarı baygın olanı da
- Merhum doydu ama ben nefis öldürüyorum demiş
Cacık Yemeği
Yurt dışında bir ülkede bir yabancı aile, Türk kültürünü seven, ona hayran bir ailedirBu aile bir gün o yörede bulunan Türk diplomat ve memurlarını eve yemeğe davet etmişEvin hanımı o gün bir de Türk yemeği yapmış ve konuklara bunu bir sürpriz olarak ikram edecekmişYemekler yenilip içilirken sıra Türk yemeğine gelmişMasanın ortasına büyük bir tencere içinde ‘Cacık’ getirmişler

Sonra onları kaselere koyarak konuklara ikram etmişlerKonuklar Türk yemeği olarak ikram edilen cacığı görünce gülüşmeye başlamışlarÇünkü cacık, bir yemek değil, yemekte bir salata, garnütürdürBu inceliği yabancı hanım bilmediği için onu Türk yemeği olarak ikram etmiş
Valinin Tayini Çıktı
İzmir’de köfte, döner, adana ve şişten oluşan karışık ızgara et yemeğine ‘Vali’ deniyor Konaktaki bir lokantada ısmarladığı ‘Vali’nin bir türlü gelmemesi üzerine şef garsonu uyaran kişi şu cevabı aldı:
- Abicim sizin Vali’nin tayini çıktı, hemen geliyor
Sosyete Tuttu
Lahmacun’un yalnız ses güzelliği değil, zeka ve yaratıcılığı da geliştirdiği söyleniyorÖrnek olarak Ahmet usta gösteriliyorGiderek kızışan lahmacun piyasasında nasıl atak yapabileceğini düşünürken, lahmacun üstüne lahmacun yiyen ve dolayısıyla hızla şişmanlayan Ahmet Usta’nın beyninde şimşek çakmış
- Bu lezzetli meretin diyeti neden olmasın
Formülünü de o anda bulmuşİnce hamur üstüne piliç kıymasından yapılırsa pekala daha düşük kalorili olabilir, diye düşünmüşŞık ve anlamlı da bir ad uydurmuş yeni ürüne: “Lightmacun”
Cheese burger Lezzeti
Yazar Elizabeth Rozin Amerikan yemek kültürünün simgesi olarak:
“Cheeseburger, patates kızartma ve bir bardak kolayı ele alarak diyor ki:
- Aslında bu mönüyü oluşturan malzemenin hiçbiri Amerikan kökenli değildirSığır eti ve peynir Avrupa’ya ait gıdalardırEkmek Ortadoğu, ketçap Güneydoğu Asya, domates Meksika, kola Afrika, şeker Hindistan, patates Peru kökenlidirAmerika’nın yaptığı bütün dünyanın besinlerini ve tatlarını karıştırarak yeni bir lezzet ve beslenme tarzı elde etmektirNeticede Bizim ürünleri karıştırıp Amerikan lezzeti diye bize yediriyor, parayı da bir güzel götürüyorlar
Farz
Adamın biri köyün imamını yemeğe çağırmış İtibar etmiş olmak için de büyük oğlunu sofrada bizzat hizmete memur etmişFakat imama efendi, gelen tepsilere öylesine yumulmuş ki, kimseyi ne gözü, görüyor, ne söyleneni dinliyormuşKah kuş kanadı, kah ayı kulağı ile geleni silip süpürüyor, son kalıntıları da sıyırıp mideye indirirken ‘Sünnettir’ diyormuş Hani derler ya “mollanın karnı beştir, biri her zaman boştur”
Hoca efendinin bu haline ev sahibini hayli canı sıkılmış ama çağırmış bulunmuş bir kereDördüncü beşinci kaptan sonra hafifçe karnı doymaya başlayan hazret nihayet başını kaldırmış ve gözü evin delikanlısına ilişmiş:
“Maşallah! Mahdum bey mi?”

“Evet Mahdum”

“Maşallah, maşallah, adı nedir?”

“Farz”

“Ne? Farz’dan da isim mi olur?”

“Ya, sünnet diyeyim de onu da ye emi!”
Hastalıktan Kurtarmak
Kışın yoldan geçenler ya da komşular, yeşil yapraklar arasında güzel bir görünüm oluşturan portakallara bakınca yemek arzusunu duyarlarFakat doğrudan istemekten çekinirler ya da uygun bulmazlarBu yüzden dolambaçlı bir yönteme başvururlarBahçe sahibine giderler:
- Hastamız var, portakal istedi derler Reddedilmeyen teklif, her zaman yerine getirilir Bir bahçe sahibi bu tür davranışlardan usanmış olmalı ki, mevsim başında bütün portakalları toplamış

- Bu yıl dalında niçin portakal bırakmadın? Sorusuna şöyle karşılık vermiş:

- Milleti hastalıktan kurtarmak için
Cennet Taamı Kabak
Cami hocasına eskiden mahalledeki her haneden sıra ile yemek getirilirdiOf’lu Hoca bir gün kabağın cennet meyvesi olduğundan ve kabak yemeğinin faziletlerinden bahsederBu vaazdan sonra hocaya her gün kabak yemeği gelmeye başlarÖğle kabak, akşam kabakHoca, kabak yemekten bıkarO kadar bıkar ki bir gün ezanı şöyle okur:Eşhedü En Lailahe İllallahSabah kabak, akşam kabak bezdik ya Resullallah
Cemaat toplanıp hocaya giderDerler ki: “Hoca sen ne yaptın, sen bize kabağın faziletinden bahsetmedin mi?Bizim yaptığımız sana iyilik olsun diyedirHiç cennet taamından bıkılır mı? Sana kabak yemeği getirmekle hem sen, hem de biz sevap kazanıyorduk ”
Hoca kendini söyle savunur:Ula uşaklar, kabak cennet taamıdır dedik ama bu fakir fukara taamıdırHaci hoca yemeği değildurHoca yemeği, hoşaf ile baklavadur, demiş