Osmanlı'da Kızlar Ağası | Kızlarağası Hanı

Kızlar Ağası
Kızlar ağası, Harem ağası ya da Darüssaade ağası Osmanlı Devletinde haremden sorumlu olan yüksek düzeydeki görevliye verilen isimdi

Kızlar ağası padişah ve sadrazamdan sonra Osmanlı Devletinin 3 en yüksek görevlisiydi Sarayın, cinsel işlevi yok edilmiş (hadım edilmiş) siyah ırktan olan erkek köleleri arasından seçilirdi Padişahın huzuruna gerektiği zaman çekinmeden çıkabilme yetkisine sahipti

Kızlar ağası padişahın huzurunda samur bir kürk giyerdi Sarayın güvenliğini sağlayan Baltacıların kumandanlığını yapardı Padişahla sadrazam arasında ve padişahla Valide Sultan arasındaki haberleşmeyi sağlardı Kızlar ağası yeni cariyeleri bizzat kendisi padişahın yatak odasına getirirdi Hareme yeni cariyelerin satın alınması, haremdeki nikah, sünnet düğünü ve doğum törenlerinin düzenlenmesi hep Kızlar ağasının sorumluluğu altındaydı


Haremde büyük bir suç işleyen cariyelerin bir çuval içine sokularak Topkapı Sarayı'nın hemen önünde Haliç'nin sularına atılarak boğdurulması görevini de Kızlar ağası üstlenirdi Önceleri Kızlar ağasının konumu beyaz ırktan bir köle olan Kapı ağasından daha düşüktü Ancak özellikle 17 yüzyılda nüfuzları çok arttı Çocuk yaşta veya akli dengesi bozuk olan padişahların görev yaptığı dönemlerde olağanüstü yetkilere sahip oldular Padişaha olan yakınlığı nedeniyle protokoldeki yerleri zamanla Kapı ağasının da üzerine çıktı




Kızlar Ağası – Cüce - Ak Ağası
Kızlar ağası her zaman siyah ırktan bir erkekti Osmanlı sarayında her zaman yüzlerce siyah köle görev yapardı Bu siyah kölelerin cinsel işlevleri ergenliğe ulaşmadan önce yok edilmiş (hadım edilmiş) oluyordu Osmanlılar bir erkeğin hadım edilmesini İslam dinine aykırı kabul ettikleri için kendileri bu köleleri hadım etmezlerdi ama önceden hadım edilmiş köleleri satın almakta bir sakınca görmezlerdi Hadım edilmiş siyah köleler genellikle Mısır ve Sudan gibi ülkelerden Mısırlı Hristiyan veya Yahudi köle tüccarları tarafından İstanbul'a getirilip pazarlanırlar, bazen de saraya hediye olarak sunulurlardı Bazı siyah köleler kendileri için daha yüksek imkânlar bulmak amacıyla kendi istekleri veya ailelerinin istekleri üzerine hadım edilip köle olurlardı Diğer siyah köleler ise bazen bir suç işledikleri için ceza olarak, bazen de köle tüccarları tarafından ele geçirilip hiçbir suç işlemedikleri halde kazanç amacıyla hadım edilip köle olarak satılırlardı


Hadım edilmiş siyah kölelerin Osmanlı sarayında yaygın şekilde görev almalarının birçok nedeni vardı: Öncelikle kadınlarla cinsel ilişki kuramamaları sebebiyle haremde görev yapmalarında bir sakınca görülmüyordu Ayrıca erken yaşta hadım edilmiş oldukları için daha yumuşak bir kişiliğe sahip olduklarına inanılıyordu Hiç bir zaman çocukları olmayacağı için ve hiç akrabaları da olmadığı için padişah ve saraya olan sadakatlerinden kuşku duyulmuyordu Hareme gelen bu siyah köleler en aşağı rütbede hizmete başlarlardı Sonra sırasıyla acemi ağası, nöbet kalfası, ortanca, hasıllı, on ikinci hasıllı, yaylabaşı gulamı, yeni saray baş kapı gulamı olurlar ve en başarılı olanları Kızlar ağası olarak atanırdı Görevden alındıkları takdirde Mısır'a gönderilerek onlara ömür boyu bir maaş bağlanırdı




Ak Ağalar
Simgesel özelliği nedeniyle sarayın en önemli kapısı Bâb-üs Saade’dir Divan meydanı ile Enderûn okulunun ve padişah dairelerinin yer aldığı avluya geçişi sağlayan bu kapı, Birun ile Enderûn’un düğüm noktası olması ve Culüs, bayram gibi törenlerde padişahın bu kapının önünde oturması nedeniyle sarayda birinci derece önemli bir yeridir Akağalar kapısı da denir Ak Ağalar da Babüssaade'yi bekleyen beyaz hadımlardır

Kızlarağası Hanı


Han'ın inşa kitabesindeki tarihe göre 1744 yılında Hacı Beşir Ağa tarafından yaptırılmıştır Kemeraltı'nda bulunan en eski yapılardan biridir Alt katı alışveriş, üst katı da konaklama için kullanılmıştır Kızlarağası Hanı İzmir için önemli yapılardan biri Kızlarağası Hanı'dır Yapının 1745 yılında tamamlandığı sanılmaktadır Yapımı hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte, yaptıran kişinin Kızlarağası Hacı Beşir Ağa olduğu bilinmektedir İzmir Liman Kalesi'nin hemen arkasında 1744 yılında hanın inşasına başlanır ve 1745 yılında tamamlanır
Han, döneminde önemli bir boşluğu doldurmuştur Bugünkü Yemişçiler ve Halim Ağa Çarşısı ile anılan yerde olup, ana cephesi Keresteciler Sokağı'na açılmaktaydı Günümüzde burası 871 sokaktır Osmanlı mimarisinin günümüze gelen, İzmir'deki nadir eserlerinden olan han, diğer hanlar gibi genelde kare bir forma sahiptir




Binanın içinde dikdörtgen ve geniş bir avlunun ortasında geleneksel olarak bir şadırvan ve havuz bulunması gerekmektedir Günümüzde böyle bir alan mevcut değildir


Kızlarağası Hanı – (1986)













Han, hemen her uzun mesafe hanında olduğu gibi iki katlı idi Üst katta galeriye açılan odalarda yatmak isteyenler konaklar, zemin katta ise üst kısmın sade yaşamının tam tersi görülürdü Yükleriyle develer, tüccarlar ile hizmetkarların kalabileceği odalar, malların boşaltıldığı ve pazarlandığı dükkanlar ile pazarlık yapan insanlar bulunurdu

Han, limana yakın olması, sebebiyle, her zaman canlı kalmıştır Han belli dönemde bir tür borsa gibi de çalışmış, özellikle iç avluya dönük dükkanlarda bu işler yoğun olarak yapılmıştır 18 ve 19 yüzyıllarda, teknolojinin ulaşım alanında çeşitli değişikliklere yol açması ve ekonomik hayatın zaman zaman yer değiştirmesiyle birlikte Kızlarağası Hanı da yavaş yavaş önemini kaybetmiştir Han, gece konaklamaların sona ermesinden sonra, sadece malların indirildiği ve depolandığı bir yer durumuna gelmiştir










1993 yılında restore edilerek günümüzde turistik bir çarşı olarak hizmete giren Kızlarağası Hanı'nda çok çeşitli el sanatları ürünlerini, halıları, deri kıyafetleri ve çarpıcı hediyelik eşyaları bulabilir ve hanın tam ortasındaki açık çay bahçesinde mistik havayı içinize çekerek yorgunluğunuzu atabilirsiniz



















Hacı Beşir Ağa
Sultan III Ahmet I Mahmut ve III Mustafa Devirlerinde sarayda Darussade Agası olarak Hizmet etmiştir Şeyhül Haram olarak Mekke ve Medinede Hizmet etmiştir 1746 senesinde İstanbul’da vefat etti Eyüp Sultan Türbesine defnedildi