İlim Sıfatı Ve İlmin Maluma Tabi Olması Meselesi

Soru:

“İlim maluma tabidir” ne demektir?


Cevap:

İlim bilgidir Malum ise bilinen Bilinen ne ise bilgi ona denir Her zaman geçerli kural şudur: “İlim maluma tabidir” Yani sizin adınız ne ise bilgi odur Ben senin adını biliyorum dediğim zaman sana verilen ismi biliyorum demektir Sizin adınızı ben Ahmet bilsem, adınız Ahmet değilse buna bilgi denmez Bilgi gerçeği ortaya çıkaran şeydir Gerçeğe aykırı olan malumata bilgi denmez Dolayısıyla gerçeğe aykırı her şey ya yalandır, ya safsatadır veya saçmadır Yalan, saçma ve safsataya bilgi denemez


Allah’ın bilgisi gerçeğin bilgisidir Gerçek ise zatında ne ise onun bilgisidir Elbette bu bilgi gerçek ne ise onun bilgisidir Bunun için Allah’ın bilgisi değişmez Değişen bilgiye gerçek bilgi denemez


Bir kısım yorumcuların “Allahın ilmi ezelidir Evvelden de izah edildiği gibi ezeli olanın sebebi olmaz Hâlbuki ilim maluma tabidir denildiğinde; ilim, malumdan (bilinenden) etkilenen durumunda olmakta ve malum ilmi etkileyen konumda bulunuyor, dolayısıyla etkileyen malum, etkilenen ilme sebep teşkil ediyor Zira etkileyen etkilenene sebep konumundadır Hâlbuki akli delille sabit ki ezeli olanın sebebi olmaz O halde Allahın ilmine ezeli diyenlerin: "İlim maluma tabidir" lafları yanlış olmaktadır Allahın ezeli ilmi asla başka bir şeye tabi değildir Böyle olunca da cebr olduğu aşikârdır Etkilenmek demek etkileyen olduğu varsayılan ( düşünülen) şeyin etkilenene sebep teşkil ettiğini kabullenmek demektir” ifadeleri eksik bilgi, demagoji ve zihin bulanıklığının eseridir Allah’ın ezelî olan ilminin malum olan ve sonradan yaratılan varlıktan etkilenerek şekillendiği yanlışından yola çıkarak söylenmiştir ve Allah’ın ilmini kendi beşerî ilmine kıyas etmek yanlışından kaynaklanmaktadır


İnsanın bilgisi ile Allah’ın bilgisini kıyaslamak doğru değildir İnsanın bilgisi eşyadan ve varlıktan etkilenerek şekillenir Bunun için devamlı değişir Allah’ın ilmi ise varlıktan ve değişimden etkilenmez Çünkü bu bilgi gerçeğin, karakterin, vasıfların, özelliklerin ve eşyanın hakikatinin bilgisidir Bu bilgide değişim olmaz Malum olan şekillerden ziyade o şekillere kaynak olan ve eşyaya şekil vererek yöneten vasıfların, karakterlerin ve mahiyetin bilgisidir Allah eşyanın şekillerine ve davranışlarına etki eden ruhunu ve mahiyetini bildiği için bu bilgiye göre yazılan her şey doğrudur ve hakikattir Bu eşyadan etkilenmez Bilakis varlıklar bu bilgilerden etkilenerek şekil alırlar Bunun için Allah’ın bilgisi eşyadan etkilendi denemez


Bu sebeplerden dolayı “Allah bildiği için yazdı” ifadesi doğrudur “İlim maluma tabidir” ve “Allah ezeli ilmi ile her şeyi bilir” ifadelerini anlamayanların cahilane sözlerine itibar edilmez

"Gaybın anahtarları Allah'ın yanındadır O'nun için gaybı ancak O bilir O, karada ve denizde ne varsa hepsini bilir O'nun ilmi dışında bir yaprak dahi düşmez Yerin karanlıkları içindeki tek bir tane, yaş ve kuru ne varsa hepsi apaçık bir kitaptadır Yani levh-i mahfuzda veya Allah'ın ilmindedir" (el-En'âm, 6/59)

Allah'ın ilmini ispat etmek için bir delile ihtiyaç yoktur Alemdeki nizam, hikmet sahibi bir bileni iktizâ eder İlim sıfatının kainata taalluku vardır O'nun ilmi, varlığı caiz olana ve mümkün olana taalluk ettiği gibi, müstahîl (imkansız) olana da taalluk eder Hiç bir şey ilim sıfatının taallukundan hariç olamaz ilmin taalluku vukûa tabidir Yani ilim tasavvuru vakıa ve gayrı vakıa şâmildir İlim sıfatı, iradeden başkadır Makdûrâtın muhassısı (tahsis edicisi) değildir Malum asıldır; ilim, malumatın süreti ve hikayesidir Bir şeyin suret ve hikayesi o şeyin fer'i (bölümü)dir İlim malumdan mukaddem (önde) olursa, ona ilm-i fiilî denir Cenab-ı Hakk'ın masnuata (sonradan ortaya çıkmış şeylere) ait ilm-i ilâhîsi, ilm-i fiilîdir İlim sıfatı, vücut gibi mütekâmil bir sıfattır Vacibin varlığı için gereklidir Cenab-ı Hakk, zâtı ve sıfat-ı barı gibi vacibleri, şerîk-i barı gibi mümtenîleri -mevcut olsun veya olmasın bilir Madum olan şeylerin mevcut olacak (varlık alemine çıkacak) ve mevcut olmayacak (varlık alemine çıkmayacak) kısımlarını tam ayrıntılarıyla bilir Madumlar sonsuz olduğuna göre Allah'ın ilmi de sonsuzdur Malumat müteceddit (yenilenen) oldukça ilm-i ilâhînin de taalluku yenilenir Böylelikle eşyanın cüziyatı (ayrıntıları) da Allah'ın ilmi kapsamına girer Aynaya yansıyan şekil ve suretlerin değişmesi, aynının değişmiş olduğu anlamına gelmediği gibi, Allah'ın ilminin taalluku, O'nun gerçek bir sıfatı olan ilminin de değişmiş olmasını gerektirmez Binaenaleyh Allah'ın ilminin taalluku ezelîdir O'nun ilmi zatından başka bir şeye muhtaç değildir (İsmail Hakkı İzmirli, Yeni tım-i Kelâm, 105-107)


Selamün Aleyküm İstifadeli paylaşımınız için Allah razı olsun
''İlim'' sıfatının kavramına, kapsamına vakıf olmak, O'nun zatını tanımamız ve bu sıfatlarıyla kullarının hayatları üzerindeki tasarruf hakkını anlamamız için önemlidir
Emeğinize sağlık Acizane bir katkıda bulundum inşallah Selam ve Dua ile

“Her ilim bir marifettir, her marifet de bir ilim!” Büyük İslâm velisi böyle buyuruyor!

•

Mücerret mânâda “ilim”, “bilme” demektir “Bilme”nin hakikati de, feraset ve anlayış, basiret ve kavrayışta Bunun uç noktasında da, şiir idrakı var Ve insanın bilgilenme süreciyle eşdeğer olan hürriyetin sonsuzluğunca sonsuz hayret!

•

İnsan idrakının hedeflediği veya idraka kendini empoze eden her meselenin malzemesi, neticede idrak keyfiyetinin topladığıdır; ve maruf mânâsıyla ilim de, bu malzemenin sistematize edilmiş şeklidir Umumiyetle bilinmeyen husus ise, ilmin gayesinin o mevzuda idrakı geliştirmek için olduğu!

•

Bir ilimde sadece malûmattar olmakla kalınan nokta, Abdülhakîm Arvasî Hazretlerinin “ilim insanın cehlini alır, ahmaklığını almaz!” buyurduğu hikmetin içine girer; ve faydasız ilimden Allah’a sığınmak şuuru, imân ölçüsüdür!

•

“Kuyruğu etrafında dönen kedi hayrette; Âlim ki, hayreti yok, ne boş gayrette!” Üstadım’ın, ilmi nisbetinde ahmak yaradılışlara her dem hatırlatılması gereken “Hayret” isimli “Noktalama”sı!

•

Gerçek oluş ve sahici buluş ifade etmek gereken her mevzuda ilk önce idrak ettirilmesi şart ölçülendirmelerden biri de, İmam-ı Gazalî Hazretlerinin: “Fıkıh için ne kdar hadis bilmeli?” sualine, “bilmeyi bilecek kadar!” cevabını veriyor Bu ölçülendirmeyi, bütün mevzulara tatbik ediniz!

•

En nihayet, kitaplık çapta ele alınabilecek olan bu hususu, Hazret-i Ebubekir’in sonsuz oluşu remzedercesine belirttiği bir hikmetle noktalayalım:

-“İdrakı idrak etmek, bir ilimdir!”SM

•