Megalit

Megalit

Megalit bir yapı veya anıt oluşturmak amacıyla kullanılan büyük bir taştır Bu yapılar bir veya birkaç megalitten oluşabilir Megalitik sıfatı bu tür taşlardan yapılmış anlamını taşır, taşlar harçla değil birbirlerine geçmeli olarak bir arada dururlar Sözcük, Yunanca μέγας megas (büyük) ve λίθος lithos (taş) sözcüklerinden türetilmiştir

Megalitler başlıca iki grupta toplanabilir: Dayanak gerektirmeden ayakta duran taşlar; bunlar yalnızken "Menhir" , bir doğru veya daire şeklinde dizilirse "Cromlech" (Kromlek) adını alırlar

Paralel düzenlenmiş bir döşemeyi taşıyan taşlardan meydana getirilen odalara "Dolmen" denir, bunlar mezar odalarıdır Bu mezar odalarının üstü toprakla örtülürse, ortaya çıkan tepeciklere tümülüs veya höyük adı verilir


Dikilitaşlar (Menhirler)

Dikilitaşlar, bazen toprak üstü yükseklikleri 4 metreyi geçen büyük taşlardır Bunlar tek ya da gruplar halinde olabilecekleri gibi, bazen dolmenlerin, bazen de mezar tepelerinin çevresine yerleştirilmişlerdir Yerel olarak bunların "şehit mezarları" olduklarına inanıldıklarından, günümüzde çoğu kez İslam mezarlıklarının içinde kalmış ve diğer mezar taşları ile karışmışlardır Dikilitaşlar üzerinde halen ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır, ancak bunların, hiç değilse bazılarının belirli doğrultular üzerinde diziler oluşturduğu anlaşılmaktadır

Menhirler, Trakya bölgesinin yanı sıra Fransa'da ve İngiltere'de bulunmaktadır Bunlar 10-12 metre yüksekliğinde dev taşlardır Menhirlerin çoğunun mezar taşı olduğu ispatlanmıştır Büyüklükleri sebebiyle de, sanki canlıymışlar gibi halk masallarına konu olmuşlardır İlgili efsanelerde menhirler doğarlar, büyürler, dans ederler ve ağlarlar Bazı menhirler tarihî bir hatırayı sonsuzlaştırırlar Menhirler, toprak sınırını belirtmek için de kullanılmış olabilirler Menhirlerin dikilme sebeplerine en uygun açıklama ise, bunların ilkel idoller, yani dinî semboller olduklarıdır Genel olarak yalnız duran menhirler, bazen bir çizgi üstünde dizilmiş de olabilirler Daire şeklinde dizilmiş olanlar, belki dinî anıtlar veya kurban sunaklarıydı Cromlech (Kromlek) denilen bu dizilerin yönleri yıldızlara göre olduğu için, güneş tapınağı da olabilirler (Yıldız Dağları Mayadağ-Dupnisa Mağarası arasında) Dolmenler'in içinde bazı kil eşya bulunmuştur Fakat, çoğu soyulmuş olan bu mezar odalarında, neolitik çağ'ı aydınlatabilecek çok az eşya kalmıştır Buna karşılık dolmenlerin çoğunun üstünde, geometrik ve sembolik figürler kazılıdır


Dolmenler (Anıt Mezar-Kapaklıkayalar)

Trakya'daki tarih öncesi anıtların arasında en görsel ve ilginç olanları levha halindeki iri taş bloklardan yapılan megalitik anıtlardır Trakya'da geçitli mezar-dolmenler ve dikilitaşlar menhirler olmak üzere iki tür megalitik anıt vardır Avrasya'nın çeşitli yerlerinde ilginç bir dağılımı olan bu tür anıtların tarihlendirilmesi ve birbirleri ile olan ilişkileri çok tartışmalıdır Megalitik anıtlar Trakya'nın kuzeyinde, Edirne-Kırklareli'nin Yıldız dağlık bölgesinde görülür Dolmen olarak tanımlanan ve yerel olarak "kapaklıkaya" olarak adlandırılan anıtlar dik olarak konan büyük taş blokların üstlerinin aynı tür taş kapatılması ile oluşur Bunların bir arka odası, bir orta odası ve bir ön giriş kısmı vardır Odaların önünü kapatan taşta da "ruh deliği" olarak tanımlanan değirmi bir açıklık vardır Bugün çoğu açıkta olan bu anıtların etrafında bir çevre duvarları ve çoğunun da üzerinde, taşlardan oluşan bir tepeciğin olduğu bilinmektedir Mezar olarak kullanılan anıtlar MÖ 12 yüzyılda yapılmaya başlanmış, bazıları ikinci kullanım ile 7 yüzyıla kadar gelmiştir Megalitler ile birlikte bulunan çanak çömlek, ip baskı ya da oluk bezemeli, koyu renkli kaplardır Bunlarla birlikte, az da olsa maden alet ve takılar da bulunmaktadır

Dolmenler çeşitli şekiller gösterirler:

Basit Dolmen: Ayakta duran iki veya birkaç taşın üstünde, yatık durumdaki büyük bir taştan oluşur Bu ilkel dolmen, bazen bir tümülüs ile örtülüdür
Kubbeli Dolmen: Bu tip dolmende, harçsız taşlarla örtülmüş ve kilit taşıyla kapanmış bir kubbe görülür Yunanistan'da "Tolos" denilen bu tür inşaata, Fransa ve İrlanda'da bugün dahi çoban kulübeleri arasında rastlanmaktadır

Örtülü Koridor : Son çağ dolmenlerinin hepsi bu türdedir Bütün anıt, üstü örtülü bir geçitten ibarettir Bunun bazı kısımları delikli bir taşla ayrılır ve bazılarında rölyeflere rastlanır (Rölyef, kabartma olup, heykel sanatının bir çeşididir Bir figürün çıkıntıları, derin bir şekilde zemine bağlı olarak çıkarılmışsa "yüksek rölyef", eğer çıkıntılar hafif bir biçimde belirtilmişse "alçak rölyef" adını alır)