Evliye Çelebi'nin Van Mutfağı

Araştırmacı Güzin Sürhan Belli, Evliye Çelebi’nin 17 yüzyılın ortalarında Van bölgesinin mutfak kültürü ve yemek çeşitleri konusunda vermiş olduğu tarihsel bilgilerin, büyük önem taşıdığını söyledi


Belli, 17 yüzyılın ortalarında Van’a gelen ünlü Türk gezgini Evliya Çelebi’nin bölgenin, tarım ve bakliyat ürünleri, sebze ve meyve çeşitleri, balık ve hayvanları ile yemek çeşitleri konusunda bilgiler verdiğini belirtti Evliya Çelebi’nin Van’ın tarım ve bakliyatı konusunda verdiği bilgiye göre, Van’da 7 çeşit buğday ve 7 tür siyah yağlı tombul arpa bulunduğunu belirten Belli, şöyle devam etti: ‘’Evliya Çelebi, sebze çeşitleri konusunda ise (Van lahanasının benzeri, 7 iklimde yoktur Her biri fil karnı kadar büyüktür İkisi bir deve yükü olur Oldukça ince yapraklıdır Maydanozu, kerevizi, teresi, soğanı, sarımsağı ve kijisi boldur Kiji, peynir içine konulan bir çeşit ottur Buna kijili peynir denir Çiriş denilen yabani bitkiten yapılan yemek de çok lezzetlidir Ayrıca kavun ve karpuzu da çok güzel olur) şeklinde bilgi vermiştir’’ Belli, Evliya Çelebi’nin meyvelerle ilgili verdiği bilgiye göre, Van’da 12 tür elma yetiştiğini, sulu üzümü ve armudunun ünlü olduğunu anlatarak, şunları kaydetti: ‘’Van’daki İrem bağları ile ilgili Evliya Çelebi, Van’ın Edremit bağları ve mesire yerlerinden başka Van’a yakın ve uzak yerlerde 20 adet gezinti yeri bulunduğu bilgisini vermektedir Ayrıca Evliya Çelebi’nin, Van halkının meslekleri arasında bağcılığın önemli bir yer tuttuğunu yazması, Van’ın ünlü bağlarının oldukça fazla olduğunu göstermektedir Van Kalesi’nden, Edremit kasabasına kadar uzanan, uzunluğu ve genişliği 8’er saat olan Van ovası, bağ, bahçe, ağaçlık ve gülistanlıktır ki su aldıkları için su beyine öşür verirler Bu irem bağlarının içine insan girse kaybolur Her bağda bir akarsu, havuz ve şadırvan çağlamaktadır Her birinde güzel bir köşk vardır Bu bağların en ünlüleri, Mallıkaya, Çelebibağı, Şirekbağı, Süleymanbey bağı ve Paşabağıdır’’


Van'ın mutfak kültürü önemini koruyor

“Evlıya Çelebi’nin 17 yüzyılın ortalarında, Van bölgesinin mutfak kültürü ve yemek çeşitleri konusunda vermiş olduğu tarihsel bilgiler, bizim için büyük önem taşımaktadır’’ diyen Belli, Çelebi’nin sözünü ettiği Van bölgesinin kavun ve karpuzunun, oldukça lezzetli olduğunu, sebze çeşitlerinden hemen hepsinin günümüzde de bulunduğunu vurguladı Belli, Çelebi’nin sözünü ettiği elma çeşitlerinin günümüze kadar varlığını korumasına karşın, üzüm bağlarının 1915 yılından itibaren ortadan kalkmaya başladığını anlatarak, şöyle devam etti: ‘’Van bölgesinin otlu peyniri herhangi bir değişikliğe uğramadan günümüzde de mutfak kültüründe önemini korumaktadır Van balığı tıpkı eski çağ, orta çağ ve Osmanlı Devleti döneminde olduğu gibi günümüzde de mutfak kültüründeki önemini korumaktadır Ancak Erçek Gölü’ne dökülen Mamedik Çayı’nda avlanan Erçek Balığı ortadan kalkmıştır”

Yeni Asya