Abdülhay Celvetî

ABDÜLHAY CELVETÎ

Anadolu'da yetişen evliyâdan Edirne'de doğdu Doğum târihi belli değildir Babası Celvetiyye tarîkatı şeyhlerinden Saçlu İbrâhim Efendidir Abdülhay Efendi, babasının yanında yetişti Celvetiyye tarîkatını da öğrenerek babasından hilâfet aldı ve Rumeli Çirmen Sancağındaki bugün Bulgaristan sınırları içinde kalan Akçakızanlık kazâsındaki Alâeddîn Efendi Zâviyesine şeyh olarak tâyin edildi

Babasının Edirne Selîmiye Câmii vâizi iken 1660'da vefâtı üzerine, bu câminin vâizliğine ve tekke şeyhliğine tâyin edildi Bu görevde uzun müddet kaldı ve insanlara vâzlarında Ehl-i sünnet yolunu anlattı 1686'da İstanbul'un Kadırga semtindeki Sokullu Mehmed Paşa Zâviyesine, Kâdızâde Mahmûd Efendinin ölümü üzerine tâyin edildi İki sene burada kaldıktan sonra, Eminönü Yeni Câmi vâizliğine getirildi 1691'de Selâmi Ali Efendinin vefâtı üzerine Aziz Mahmûd Hüdâî Tekkesine şeyh olarak tâyin edildi Bu vazîfesinde ömrünün sonuna kadar kaldı 16 Kasım 1705 (H1117) Pazartesi günü vefât etti Aziz Mahmûd Hüdâî Tekkesinin yakınında HalilPaşa Türbesine, Halil Paşazâde Mahmûd Beyin yanına defnedildi

Şeyh Abdülhay Celvetî, tasavvufdaki derin ve ince mânâlara vâkıf idi Kalb (gönül) hakkında şöyle buyurmaktadır:

Hadîs-i kudsîde buyruldu ki: "Ben yere göğe sığmam Fakat haramlardan sakınan temiz mümin kulumun kalbine sığarım" Allahü teâlâ nefs ile sır makâmı arasında bir kalb (gönül) şehri yaratmıştır Bu şehir dâimâ mâmur olmak ister Gönlün mâmur edilmesi usta ve mîmâr ile olmaz Ancak Allahü teâlânın lütfu ile olur Hacı Bayrâm-ı Velî talebelerine; "Kalp şehrinizi mâmur ediniz Allah adamlarının sözlerini dinleyiniz İlim öğreniniz" buyurmuştur Yine Aziz Mahmûd Hüdâî; "Talebe Allahü teâlânın rızâsını kazanmakta gayretli olmalı, taş gibi katı olan kalpleri rehber olan zâtın terbiyesinde yumuşatmalıdır Kalbi yumuşayınca, bu hâlini hocasına arz edip, onun tavsiyeleri, yol göstermesi ile önündeki yollardan engeller kalkar ve matlubuna, maksûduna kavuşur Îmân-ı kamil (olgun insan) olur" buyurdu

Abdülhay Celvetî, Abdülhay mahlası ile çok güzel ilâhîler söylemiştir Fakat bu ilâhîlerin toplandığı dîvan henüz bulunamamıştır Birçok eser yazan Abdülhay Celvetî'nin eserlerinden bazıları şunlardır: 1) Kasîde-i Bürde Tercümesi, 2) Feth-ul-Beyan li-Husûl-in-Nasrî vel-Fethi vel-Emân: Arapça olup Fetih sûresinin tefsîridir Süleymâniye Kütüphânesi Hacı Beşir Ağa Kısmı, No: 34'te kayıtlıdır 3) Tefsîr-i Ba'z-ı Süver-i Kur'âniyye: Türkçe olup, Meryem, Yâsîn, Feth, Rahmân, Nebe', Nâzi'ât, Abese, Tekvîr, İnfitâr, Mutaffifîn, Kevser sûrelerinin tefsîridir 4) Şerh-i Gazel-i Hâcı Bayrâm-ı Velî

1) Vekâyi-ul-Füdelâ; c2, s414
2) Tezkire-i Sâlim; s462
3) Osmanlı Müellifleri; c 1, s125
4) Sefînet-ül-Evliyâ; c 3, s21