Cevad (Cevat) Paşa

Cevad (Cevat) Paşa

Osmanlı Devletinin 19 asır kumandan ve sadrâzamlarından Şamda doğup İstanbulda vefât eden Cevad Paşa, Kaba-Ağalızâde nâmıyla anılan ve Şûrâ-yı Askerî üyesi Afyonlu Mustafa Âsım Beyin oğludur 1851 yılında doğdu İlk tahsilini Bursa ve İstanbul mekteplerinde yaptıktan sonra Harbiyeye girdi 1869da burayı bitirince Erkân-ı Harbiyeye alındı ve buradan da birincilikle mezun oldu Kısa bir zamanda terfi görerek önce kolağası ve o sıralarda yazdığı El-Malûmâtül-Kâfiye fî Ahvâl-il-Memâlik-il-Osmâniyye adlı eserini pâdişâha takdim ile binbaşı oldu 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinde Tuna ordusuna gönderilen Cevad Paşa, önce başkumandan Süleymân Ağanın yâverliğinde, sonra kaymakamlıkla (yarbay) Necip Paşa fırkasının Erkân-ı Harbiye reisliğinde bulundu 27 yaşındayken miralaylığa terfi ederek Peyker Paşa kolordusunun Erkân-ı Harbiye reisliğine getirildi Harpten sonra 1878Berlin Muâhedesi hükümlerinin tatbiki işi ile görevlendirildi 1884te Çetine Sefâretine tâyin ve rütbesi mirlivâlığa (tuğgeneral) yükseltildi Burada iki yıl kalan Cevad Paşa rahatsızlığı sebebiyle Viyanaya gitmek için izin istedi ise de, İstanbula gelmesi emrolundu


Sultan İkinci Abdülhamîd Hanın dikkatini çekip takdirini kazanan Cevad Paşa, dönüşünden sonra İstanbulda Teftiş-i Askerî Komisyonu âzâlığına getirildi Giritteki karışıklıklar üzerine Girit fevkalâde kumandanlık ve vâli vekilliğine tâyin edildi Adadaki Müslüman ve Hıristiyan ahâliye iyi idâresi ile kendini sevdirerek aralarında bir anlaşma ve âhenk tesis eden Cevad Paşaya hizmetine karşılık 40 yaşında müşirliğe (orgenerallik) yükseltildi Cevad Paşanın değerini takdir eden Sultan İkinci Abdülhamid Han, onu sadrâzamlığa getirdi (1891)


Cevad Paşa, 3 seneyi geçen sadâreti esnâsında takip ettiği siyâseti, dâhilde ve hâriçte sulhun muhâfazası idi Zamanının en mühim ve müzmin meselesi, hâlâ bugün ehemmiyeti devam ettirilmek istenen Ermeni meselesi olmuştu Cevad Paşa, meselenin en ince teferrûatına vâkıf ve memleketin menfaatlerini müdrik bir devlet adamı sıfatıyla, sert, fakat âdilâne kararlar aldı Üç sene sonra sadrâzamlıktan alınarak Nişantaşındaki evinde ikâmete mecbur edilen Cevad Paşa, bu sıralarda Giritte yeniden karışıklıkların çıkması üzerine Girit Fırka-i Askerîye kumandanlığına tâyin edilerek 1897de Girite gönderildi


Giritin Avrupa devletleri tarafından husûsî bir şekilde idâre edileceği anlaşılıp, Almanya İmparatorunun Suriye taraflarına seyâhat yapması kesinleşince, Cevad Paşa mihmandarlığa getirildi Ancak imparatorla görüşmesinden sonra karargâhı Şamda bulunan Beşinci Ordu Kumandanlığına tâyin edildi Burada rahatsızlanan Cevad Paşa, doktorların verdiği rapor sâyesinde İstanbula geldi ve 1900de vefât etti Merhûm, Fâtih civârında Emir Ahmed Buhârî hazretlerinin türbesi karşısında inşâ olunan husûsî bir türbede medfûndur


Cevad Paşa, münevver, bilgili ve dürüst bir devlet adamıydı Arapça, Farsça, Fransızca bilip, Rumca ve İtalyancaya da vâkıftı Türkçe'de emsâli bulunmayan 10 ciltlik Tarih-i Askerî adlı eseri çok değerlidir Eserde İmparatorlukta eskiden beri mevcut muhtelif askerî teşekkül ve müesseseler, 1826 yılına kadarki meşhur harpler hakkında mâlumât (bilgi) verilmektedir Yalnız Yeniçerilere âit olan birinci cildi basılmıştır Ayrıca kıyâfetleri ve o devrin silâh ve teçhizatını gösterir bir de albümü vardır ki, Pariste basılmıştır Bunlardan başka Riyâziyenin Mebâhis-i Dakikası, Kimyânın Sanâyie Tatbiki, Semâ ve Telefon gibi fennî eserleri de mevcuttur Ancak 24 nüshası basılan Yâdigâr adlı bir de mecmûa çıkarmıştır Sadrâzamken Bâbıâlî bahçesinde yaptırdığı kütüphâne bugün de Cevad Paşa Kütüphanesi adı ile anılmakta olup,Başbakanlık Osmanlı Arşivinin bir deposudur Beş bin ciltlik kütüphânesini İstanbul Arkeoloji Müzesine bağışlamıştır