Çandarlılar

Çandarlılar

Osmanlı Devletine hizmet etmiş asil bir Türk âilesi Bu âileden en yüksek ilmî, idârî, mülkî, askerî makamlarda vazîfe almış şahsiyetler çıkmıştır


Çandarlı âilesinin atası Kara Halil Hayreddin Paşa, Eskişehirin Sivrihisar kazâsının Cendere köyündendir Kara Halil Hayreddin Paşa, ahîlerden olup, Şeyh Edebâlînin akrabâlarındandı Bilecik, İznik ve Bursada kadılık yaptı Bursa kadısıyken, Birinci Murad Han zamânında, 1362de, Osmanlı Devletinin o devirdeki en yüksek ilmiye makâmı olan Kazaskerliğe tâyin edildi Sultânla Rumeliye geçip Karaferya, Serez ve Selânik fethinde, Arnavutlukta da askerî harekâtlarda bulundu


Kara Halil Hayreddin Paşa, iyi bir teşkilâtçıydı Beyliğin ilk askerî teşkilâtı olan yaya ve müsellem teşkilâtını kurarak, muntazam askerî birliklerin ilk temelini attı Ancak, fetihlerin ilerlemesi ve elde fazla kuvvet bulundurulması zarûret hâline gelince, yine Kara Halilin tavsiyesiyle, muhârebede esir düşen genç Hıristiyanların, Türk köylüsünün yanına verilmek sûretiyle, İslâm terbiyesi üzere yetiştirilip, Türkçe'yi de öğrendikten sonra, acemi ocağına verilmesi ve oradan da yeniçeri olmaları usûlü kabul edildi Bu sûretle kurulan ocağa, yeniçeri ocağı denildi Kara Halil, ulemâdan Kara Rüstemle birlikte mâliye teşkîlâtını kurdu Osmanlılarda vezirlerin idârî, mâlî işlerinden başka, mülkî ve askerî bütün işlerine bakan ilk veziri Kara Halil Hayreddin Paşadır O, Balkanlarda fetihler yaparken, oğlu Ali Paşa da, Sultan Birinci Murad Hanın yanında Anadoluda gazâlara katılıyordu


Çandarlı Kara Halil Paşanın Osmanlıya hizmetleri, devlet içinde bu âileye verilen değeri arttırdı 1387de Paşanın Serezde vefâtıyla, oğlu Ali Paşa, vezirliğe getirildi Ali Paşadan sonra, kardeşi İbrâhim Paşa, Fetret devrinden sonra Çelebi Mehmed Han tarafından önce vezirliğe, sonra da vezîriâzamlığa getirildi Vezîriâzam İbrâhim Paşa, ölüm târihi olan 1429a kadar bu görevde kaldı İbrâhim Paşanın iki oğlu vardı Büyük oğlu Halil Paşa, babasından sonra vezîriâzam olmuştur Küçük oğlu Mahmud Çelebi de, Çelebi Mehmedin kızı Hafsâ Sultanla evlenmiştir


Sultan İkinci Muradın fevkalâde îtimâd ettiği vezîriâzamı Çandarlı Halil Paşanın, 1444te Osmanlı tahtının yeni sâhibi küçük yaştaki İkinci Mehmed Han devrinde de devleti bildiği gibi idâre etmesi, genç Sultanın dikkatinden kaçmıyordu Bu arada Macar kralı, Osmanlı tahtında genç birisinin bulunmasından faydalanmak istedi Fâtihin şahsiyetine bütünüyle vâkıf olmayan vezîriâzam Çandarlı, Osmanlı menfaati için Segedin Antlaşmasından sonra Manisaya çekilmiş olan İkinci Muradı tekrar hükümdâr îlân ettirmek için çâreler aradı ve Osmanlı sarayındaki devşirmeleri harekete geçirip, İkinci Mehmed Han aleyhinde propagandaya sebep oldu Sonunda İkinci Mehmed Hanı da iknâ edip, babası İkinci Murad Hanın tekrar tahta çıkmasını temin etti Murad Han, Osmanlı ordusuna, 1448de Kosovada, büyük bir zafer daha kazandırdı İkinci Murad Hanın ölümünden sonra, yerine ikinci defâ tahta geçen İkinci Mehmed Han (Fâtih) zamanında da vezîriâzamlık görevini sürdürdü İstanbulun fethi öncesi ve fetih esnâsında, aleyhinde yapılan propagandaların netîcesinde, Haziran 1453te azledilerek, çocuklarıyla berâber Yedikule zindanına hapsedilip, mallarına da el konuldu Bir süre sonra, Çandarlı Halil Paşa öldürüldü Çocukları serbest bırakılıp, malları da geri verildi Halil Paşanın kabri İzniktedir


Halil Paşanın iki oğlu vardı Büyüğü Süleymân Çelebi, kazasker; küçüğü İbrâhim Çelebi de Bursa kadısı idi Çandarlı Halilin oğlu İbrâhim Paşa, önce kadılıktan azledilip zindana atıldı ise de serbest bırakıldı Fâtih Sultan Mehmed Han, Çandarlı İbrâhim Paşayı, Amasya kadılığına tâyin etti Şehzâde İkinci Bayezid Han, babasının vefâtından sonra, lalası Çandarlı İbrâhim Paşayı İstanbula götürüp önce kazasker sonra da vezîriâzam tâyin etmiştir 1499 İnebahtı Seferi esnâsında vefât eden vezîriâzam Çandarlı İbrâhim Paşa, babası Çandarlı Halil Paşanın İznikteki türbesine nakledilmiştir


Çandarlı âilesinden, 1499da vefât eden İbrâhim Paşadan sonra vezîriâzam tâyin edilmemiştir İbrâhim Paşanın oğullarından Hüseyin Paşa, Diyarbakır, Îsâ Paşa da Şam Beylerbeyliklerinde vazîfe yapmışlardır Îsâ Paşanın oğlu, şâir ve edebiyâtçı Halil Beyden sonra Çandarlı Sülâlesinden, 1791de vefât eden vezir Ali Paşadan başka, kayda değer bir devlet adamı görülmemiştir