Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Abdülkadir Efendi

Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi

(ö

1054/1644 [?]) Osmanlı tarihçisi

Hayatı hakkında, eserinde kendisiyle ilgili olarak yazdıkları dışında fazla bilgi yoktur

Kâtip Çelebi Fezleke'sinde adını Abdülkadir olarak zikretmiş ve bu adla tanınmış olmakla beraber, kendisi Târih'inde dolaylı olarak Kadri adını kullanmakta, arşiv vesikalarında da adı Kadri olarak geçmektedir [213] Tarih'inden anlaşıldığına göre, 1595'te topçular kâtibi, ertesi yıl topçu bölükbaşısı oldu

Eğri'nin fethi, Kanije müdafaası ve İstolni-Belgrad'ın geri alınışında bulundu

1607'de sol ulûfeciler [214] kâtibi, daha sonra arpa kâtibi [215] oldu

1621'de Hotin Muharebesi'ne katıldı; dönüşte cephanenin İsakça İskelesi'ne naklinde görev aldı

1627'de Veziriazam Halil Paşa'nın emriyle nüzul emini tayin edildi; aynı yıl top arabalarının tamiri ile görevlendirildi

Yine eserinden öğrenildiğine göre, 1593-1630 yılları arasında yapılan Avusturya, Eflak, Macar, Eğri, Estergon, Celâli, Şark, Leh ve Bağdat seferlerine katıldı

Muhtemelen 1644'te İstanbul'da öldü

Abdülkadir Efendi, daha çok

Cemâzi-yelevvel 1000-Muharrem 1054 [216] tarihleri arasında cereyan eden olayları ihtiva eden Târih'ı ile tanınmıştır

Esere müellifin verdiği özel bir isim yoktur

Ancak eser sonraki müelliflerce Târîh-i Âl-i Osman, Vekâyi-i Târihiyye ve Tevârîh-i Âl-i Osman adlarıyla anılmıştır

Sade bir dille yazılan eser, belli bazı yanlışlara, gereksiz ayrıntı ve tekrarlara rağmen, özellikle müellifinin bizzat bulunduğu seferlerle ilgili bilgiler açısından önem taşımaktadır

Ayrıca devlet teşkilâtı, toplar ve topçuluğa dair bilgiler, ordunun cephane durumu, devlet idaresinde görev alanların en küçük rütbeliye kadar ismen belirtilmesi, devrin diğer tarihlerinden farklı özellikler olarak dikkati çekmektedir

Yer yer bazı yerleşim bölgeleriyle buralarda çıkan madenleri tanıtması, deprem ve yangınlarla birlikte İstanbul'un iktisadî ve sosyal durumu hakkında bilgiler vermesi bakımından da önemlidir

Abdülkadir Efendi eserini, muhtemelen IV

Murad devrinin sonlarına doğru, padişaha takdim etmek niyetiyle yazmaya başlamış ve bu işi vefatına kadar sürdürmüştür

Kâtip Çelebi ve onun vasıtasıyla Naîmâ'nın da faydalandığı eserin, biri Süleymaniye [217], diğeri Viyana Millî Kütüphanesi'nde [218] olmak üzere iki nüshası vardır

Müellifin el yazısıyla olduğu tahmin edilen Esad Efendi nüshasının başından 25-30 varak eksiktir

[219]

Bibliyografya

1- BA, MAD, nr

2307, 2514

2- Kâtip Çelebi

Fezleke, İstanbul 1286

3- Naîmâ

Târih, İstanbul 1280

4- G

Flügel

Die arabischen persischen und türkischen Hand-schrifien, Wien 1865

5- Babinger (Üçok)

6- Bekir Kütühoğlu

Kâtip Çelebi Fezte-ke'sinin Kaynaklan, İstanbul 1974

7- M

Köhbach

“Der Osmanische Historiker Topçular Kâtibi 'Abdül-Qâdir Efendi, Leben und Werk”, Osmanlı Araştırmaları, II, İstanbul 1981

[220]

08-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi Abdülkadir Efendi Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi (ö 1054/1644 [?]) Osmanlı tarihçisi Hayatı hakkında, eserinde kendisiyle ilgili olarak yazdıkları dışında fazla bilgi yoktur Kâtip Çelebi Fezleke'sinde adını Abdülkadir olarak zikretmiş ve bu adla tanınmış olmakla beraber, kendisi Târih'inde dolaylı olarak Kadri adını kullanmakta, arşiv vesikalarında da adı Kadri olarak geçmektedir [213] Tarih'inden anlaşıldığına göre, 1595'te topçular kâtibi, ertesi yıl topçu bölükbaşısı oldu Eğri'nin fethi, Kanije müdafaası ve İstolni-Belgrad'ın geri alınışında bulundu 1607'de sol ulûfeciler [214] kâtibi, daha sonra arpa kâtibi [215] oldu 1621'de Hotin Muharebesi'ne katıldı; dönüşte cephanenin İsakça İskelesi'ne naklinde görev aldı 1627'de Veziriazam Halil Paşa'nın emriyle nüzul emini tayin edildi; aynı yıl top arabalarının tamiri ile görevlendirildi Yine eserinden öğrenildiğine göre, 1593-1630 yılları arasında yapılan Avusturya, Eflak, Macar, Eğri, Estergon, Celâli, Şark, Leh ve Bağdat seferlerine katıldı Muhtemelen 1644'te İstanbul'da öldü Abdülkadir Efendi, daha çok Cemâzi-yelevvel 1000-Muharrem 1054 [216] tarihleri arasında cereyan eden olayları ihtiva eden Târih'ı ile tanınmıştır Esere müellifin verdiği özel bir isim yoktur Ancak eser sonraki müelliflerce Târîh-i Âl-i Osman, Vekâyi-i Târihiyye ve Tevârîh-i Âl-i Osman adlarıyla anılmıştır Sade bir dille yazılan eser, belli bazı yanlışlara, gereksiz ayrıntı ve tekrarlara rağmen, özellikle müellifinin bizzat bulunduğu seferlerle ilgili bilgiler açısından önem taşımaktadır Ayrıca devlet teşkilâtı, toplar ve topçuluğa dair bilgiler, ordunun cephane durumu, devlet idaresinde görev alanların en küçük rütbeliye kadar ismen belirtilmesi, devrin diğer tarihlerinden farklı özellikler olarak dikkati çekmektedir Yer yer bazı yerleşim bölgeleriyle buralarda çıkan madenleri tanıtması, deprem ve yangınlarla birlikte İstanbul'un iktisadî ve sosyal durumu hakkında bilgiler vermesi bakımından da önemlidir Abdülkadir Efendi eserini, muhtemelen IV Murad devrinin sonlarına doğru, padişaha takdim etmek niyetiyle yazmaya başlamış ve bu işi vefatına kadar sürdürmüştür Kâtip Çelebi ve onun vasıtasıyla Naîmâ'nın da faydalandığı eserin, biri Süleymaniye [217], diğeri Viyana Millî Kütüphanesi'nde [218] olmak üzere iki nüshası vardır Müellifin el yazısıyla olduğu tahmin edilen Esad Efendi nüshasının başından 25-30 varak eksiktir [219] Bibliyografya 1- BA, MAD, nr 2307, 2514 2- Kâtip Çelebi Fezleke, İstanbul 1286 3- Naîmâ Târih, İstanbul 1280 4- G Flügel Die arabischen persischen und türkischen Hand-schrifien, Wien 1865 5- Babinger (Üçok) 6- Bekir Kütühoğlu Kâtip Çelebi Fezte-ke'sinin Kaynaklan, İstanbul 1974 7- M Köhbach “Der Osmanische Historiker Topçular Kâtibi 'Abdül-Qâdir Efendi, Leben und Werk”, Osmanlı Araştırmaları, II, İstanbul 1981 [220]