Yağlıkçızâde Ahmet Rifat Efendi

Yağlıkçızâde Ahmet Rifat Efendi



(Ö 1895) Tanzimat dönemi ansiklopedi yazarı, ahlâkçı ve tarihçisi


İstanbul'da doğdu Daha çok Yağlıkçızâde adıyla tanınan Şâbanzâde ailesinden Ispartalı Mehrned Emin Efendi'nin oğludur Küçük yaşta maliyeye girdi, burada yetişti ve sırasıyla Bahriye muhasebeciliği İdâre-i Bahriyye reisliği Girit defterdarlığı İzmir Rüsumat müdürlüğü Islahat Komisyonu üyeliği, Eshâm-ı Fevkalâde müdürlüğü Selanik defterdarlığı gibi memuriyetlerde bulunduktan sonra Muhâsebât-ı Atîka muhasebeciliğinden emekli oldu 1895 yılı başlarında vefat etti Kabri Fatih'te Emir Buharı Tekkesi'ndedir Devlet hizmetlerinin yanı sıra ilmî çalışmalar yapan ve kaynaklarda ressam olduğu kaydedilen Ahmed Rifat Efendi, tarihe ve ahlâka dair bazı eserler kaleme almış, fakat daha çok Lugat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye adlı kitabı ile tanınmıştır Bu eser aslında meşhur şahıslar ve müelliflerin biyografileri, önemli olaylar, tarih boyunca kurulmuş devletler, milletler ve belli başlı şehirlerin tarihî coğrafyaları hakkında alfabetik maddeler halinde bilgiler verdiğinden dolayı kapsamlı bir tarih ve coğrafya sözlüğü sayılırsa da, öteki ilim ve fenle-re dair pek çok bilgiyi de ihtiva etmesi bakımından genel bir ansiklopedi niteliği taşımaktadır Lugat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye, Osmanlılar'da XIX yüzyılda hazırlanmasına ferdî olarak teşebbüs edilip tamamlanabilmiş ansiklopedi çalışmalarının iyi bir örneği kabul edilebilir Bazı yanlış ve eksikliklerine rağmen, günümüzde bile müracaat kitabı olma özelliğini koruyan eser, ilk iki cildi 1299, son beş cildi ise 1300 tarihinde olmak üzere, yedi cilt halinde İstanbul'da basılmıştır


Ahmed Rifat Efendi'nin diğer eserleri şunlardır:


1) Nakdü't-tevârih Yaratılıştan 1878 yılına kadar gelen bir genel tarihtir Kronolojik olarak özet bilgiler veren bir el kitabı olup kaynak eser niteliğini taşımamaktadır (İstanbul 1296)


2) Tasvîr-i Ahlâk Alfabetik bir ahlâkî terimler sözlüğüdür (İstanbul 1305], Eser, aynı zamanda Latin harfleriyle de neşredilmiştir (İstanbul 1975)


3) Bergüzâr Kınalızâde'nin Ahlâk-ı AMf sinden özetlediği bir kitaptır (Hanya 1291) Bu eser Bergüzâr-ı Ahlâk adıyla iki kere daha basılmıştır (İstanbul 1315 13181 [448]




Bibliyografya



1) Ahmed Rifat Yağlıkçızâde Nakdü't-teuârîh, istanbul 1296, s 3, 5;


2) Sicill-i Osmânî, II, 410;


3) Osmanlı Müellifleri, III, 61;


4) Babinger (Üçok), s 408;


5) Gövsa Türk Meşhurları, s 325;


6) TDEA, I, 75 [449]