Abdi Paşa, Nişancı

ABDİ PAŞA, NİŞANCI



(ö 1103/1692), Osmanlı devlet adamı ve tarihçi


İstanbul'da Anadoluhisan'nda dünyaya geldi Asıl adı Abdurrahmandır Enderûn-ı Hümâyun'da eğitim gördü Vekdyi'ndme'sinde verdiği bilgilere göre, 27 Ekim 1648'de Sarây-ı Hümâyun'da Büyük Oda'da görev aldı 1650'de Seferli Koğuşu'na geçti 1659'da da Has Oda'ya nakledildi 1665'te kendisine “Tuğra çekme” yetkisi verildi 1668'de sır kâtibi olan Abdi Paşa 28 Temmuz 1669'da vezâret rütbesi ile nişancılık mansıbına tayin edilmek suretiyle saraydan çıktı Nişancılık mansıbında uzun süre hizmet veren Abdi Paşa ordunun Cehrin seferine hareketinde [349] İstanbul kaymakamlığına getirildi Bir yıl sonra da dördüncü vezirliğe terfi ettirildi 1680 Ekiminde yeniden İstanbul kaymakamı oldu Eylü 1682'de de ikinci vezir bulunduğu sırada Basra valiliğine tayin edildi On yıl kadar çeşitli eyaletlerde valilik yaptıktan sonra ikinci defa Basra valiliğine 1690da da Kandiye muhafızlığına nakledildi Buradan gönderildiği Sakız muhafızlığı görevinde iken vefat etti


Abdi Paşa oldukça başarılı geçen devlet hizmetleri dışında, edebî sahadaki çalışmaları ile de kendisini kabul ettirmiştir Ancak o daha çok Vekâyi'nâme adlı Osmanlı tarihi ile ün yapmıştır Seyyid Lokman ve Ta'likîzâde Mehmed Subhi efendilerin resmen şehnameci tayin edilip bu alanda eser vermelerinden sonra, onun zamanına kadar devlet tarihçiliği ihmal edilmişti Abdi Paşa, Vekâyi'nâme'smi Has Oda hizmetinde iken (1659-1665) IV Mehmed'in emriyle yazmaya başlamıştır 1648'den yani IV Mehmed'in tahta çıkışından 1664 yılına kadar olan devreyi çeşitli kaynaklardan faydalanarak, 1678'e kadar geçen vak'aları da müşahedelerine dayanarak günü gününe yazmış İstanbul kaymakamı olarak padişah maiyetinden uzak bulunması sebebiyle, 1678-1682 arasını da özet halinde kaleme almıştır Vekâyi'nâme'nin dili oldukça sade, üslûbu güzeldir IV Mehmed devri için birinci derecede kaynak olan eser, daha sonraki tarihçilerden Naîmâ, Silâhtar Mehmed Ağa, Defterdar Mehmed Paşa ve Râşid tarafından da kullanılmıştır Abdi Paşa'nın Vekâyi'nâme'si henüz yayımlanmamış olup iyi bir yazma nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndedir [350]


Abdi mahlası ile yazdığı şiirlerini bir divanda toplayan Abdi Paşa'nın, ayrıca Attar'ın Pendnâme'si ile Kâ'b b Züheyr'in Kaşîde-i Lamiyye'sine (Kasîde-i Bürde) ve Dîvân-ı Urfi'deki bazı şiirlere şerhler yazdığı da bilinmektedir [351]




Bibliyografya



1- Defterdar Mehmed Paşa, Zübde-i Vekâytât, Nuruosmaniye Ktp, nr 3305, vr 56b


2- Naîmâ, Târih, İstanbul 1283


3- Silâhtar Târih, İstanbul 1928


4- Râşid, Târih, İstanbul 1282


5- Salim Tezkire, İstanbul 1315


6- Sicill-i Osmânî, III, 408, Osmani Müellifleri, III, 98


7- Babinger (Üçok) s 251: TCYK, I, 111-112


8- Karatay, Topkapı-Türkçe Yazmalar, I, 269-270


9- F Ç Derin, “Abdi Paşa”, Küçük Türk-İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1974 [352]