Mır Muhammed Masum

MIR MUHAMMED MASUM



(ö 1016/1607) Sindli tarihçi, hekim, şair, asker ve devlet adamı


Tam adı Mîr Seyyid Muhammed Ma'-sûm Nâmî Bakkarî'dir Aslen Tirmizli olan ataları onun doğumundan birkaç nesil önce Kandehar'a göç etmiş ve burada Baba Şîr Kalender Zâviyesi'ne intisap ederek şeyhin türbedarlığını yapmaya başlamıştır Babası Mîr Seyyid Sefâî gençliğinde Argun hanedanının başşehri Sind'deki Bakkar'a gitmiş, İlmi, dürüstlüğü ve samimiyetinden etkilenen Sultan Mahmud Argun tarafından şeyhülislâmlık makamına getirilmişti Seyyid Sefâî bir müddet sonra bölgenin tanınmış bir seyyid ailesinin kızıyla evlenmiş ve üç oğlu olmuştur Babalarının vefatıyla aile sıkıntıya düşünce en küçük oğul Muhammed Ma'sûm ilim tahsili için Ekber Şah tarafından Bâbürlü topraklarına yeni katılan Gucerât'a gitti ve özellikle hadis alanında kendini yetiştirerek Mevlânâ Şeyh Hâ-mid'den icazet aldı Aynı zamanda Hindistan'daki İslâm hâkimiyeti ve kültürü konularında bilgi sahibi olan Muhammed Ma'sûm, 1583'te Ekber Şah'ın nazırlarından Taboköt-i Ekberîrim müellifi tarihçi Nizâmeddin Ahmed Herevî ile tanışıp onun yardımcısı oldu İlmini takdir edenlerden Gucerât Valisi Şehâbeddin Ah-med'in girişimiyle Ekber Şah tarafından kendisine önce yirmi, ardından -Ebü'l-Fazl el-Allâmî'nin Âyîn-i Ekberî'sine göre- 250 süvârlik bir mansab verildi; vefatı sırasında ise mansabı 1000 süvâr-lık idi


Savaş sanatında da maharet sahibi olan Mîr Muhammed Ma'sûm Gucerât, Sind ve Dekken seferlerine katılıp özellikle Kandeş muharebelerindeki yararlıkla-nyla Ekber Şah'ın dikkatini çekti; başarılarını takdir eden sultan onu özel elçisi sıfatıyla Safevî Hükümdarı Şah I Abbas'a gönderdi (1011/1602) Safevî sarayında hayat tarzı ve ilmiyle herkesi etkileyen Mîr Muhammed büyük iltifat gördü Burada dört yıl kalıp Cihangir Şah zamanında Hindistan'a döndü ve onun izniyle Sind'e yerleşti; kısa bir süre sonra da vefat etti ve Bakkar'da sağlığında yaptırdığı türbeye gömüldü Kaynaklarda ilmi, irfanı ve dürüstlüğüyle takdir kazanan Mîr Muhammed Ma'sûm'un servetini hayır işlerinde harcayan ve İhtiyaç sahiplerinin yardımına koşan çok zengin bir kişi olduğu belirtilmekte, Müntehabü't-tevârih müellifi Abdülkadir Bedâûnî onun dindarlığındaki samimiyetinden övgüyle söz etmektedir Özellikle Sukkur ve Bakkar'da bazıları mimari şaheseri sayılan birçok cami, köprü, havuz, bahçe ve köşk yaptırmıştır


Târîh-i Ma'şûmî adıyla da bilinen Târîh-i Sind Mîr Muhammed'in en tanınmış eseridir Sind'in 92 (711) veya 93 (712) yılında Muhammed b Kasım es-Sekafî tarafından fethinden kendi zamanına kadarki tarihini konu alan kitap Sind tarihi hakkında yazılmış ilk eser olmasından dolayı dikkat çeker Târîh-i Ma'şûmî dört bölüme ayrılmıştır Sind'in Emevî ve Abbasî devirlerinin İncelendiği ilk bölüm Ali b Hâmid b Ebû Bekir el-Kûfînin 613te (1216] Arapça orijinalinden Farsça'ya çevirdiği Çeçnâme [495] gibi Arapça kaynakların Farsça tercümelerine dayanmaktadır İkinci bölümde Delhi Sultanlığı ve mahallî sultanlıklar dönemleri, üçüncüsünde Argun ve Argun Tarhan hanedanları, dördüncüsünde Bâbürlüler'in Sind'i fethi ve fetih sonrası ele alınmaktadır Özellikle üçüncü bölümde zamanın tanınmış âlim, şair ve sanatkârlarının hayatları hakkında ayrıntılı bilgi bulunmaktadır Mîr Muhammed Ma'sûm'un daha çok tarihçili-ğiyle ün kazanmasına karşılık Târîh-i Sind başlı başına güvenilir bir kaynak sayılmamaktadır Kitapta tarihler ve kronolojik sıralama zaman zaman birbirine karıştırılmış ve başta mahallî Somera hanedanı kısmı olmak üzere pek çok yerinde çeşitli hatalar yapılmıştır Bu kusurlarına rağmen eser, daha çok üçüncü bölümde yer alan bilgiler ve XVI yüzyıl Sind sosyokültürel hayatı ile Bâbürlüler hakkındaki değerlendirmeleri açısından vazgeçilmez bir kaynaktır Târîh-i Sind yayımlanmış [496] ve bazı bölümleri İngilizce'ye tercüme edilmiştir[497]


Aynı zamanda döneminin şairleri arasında yer alan Mîr Muhammed Ma'sûm gazeller, destanlar, kasideler yazarak bir divan meydana getirmiş ve şiirlerinde mahlas olarak Nâmî nisbesini kullanmıştır Mcfdenü'l-efkâr isimli mesnevisi de yaygın biçimde okunmaktaydı Bunlardan başka Mufâridât-ı Mcfşûmî ve iyi bir hekim olduğunu gösteren Tıbb-ı Nâmî adlı iki risalesi vardır



Bibliyografya :



Mîr Muhammed Ma'sûm, Târîh-i Sind: Tâ-rth-i Maşûmî [nşr Ömerb Muhammed Dâvûd-pûte), Poona 1938, s 124, 257; ayrıca bk neşre-denin girişi, s XXVII; Ebü'l-Fazl el-Allâmî, Â'în-i Akbarîttrc H Blochmann), Calcutta 1867,1, 230; Abdülkadir el-Bedâûnî, Münlehabü't'ievâ-rlh [nşr Mevlevi Ahmed Ali-W İM Lees), Kalkü-ta 1869, III, 364-375; Ferid Bakkarî Zahlretü'l-kauânîn (nşr Muînülhak), Karaçi 1961, I, 200-204; İskender Bey Münşi, Târîh-i 'Alerrf&râ-yi 'Abbasi(nşr M İsmail Rıdvânî),Tahran 1377hş, II, 1047, 1076; Mümtaz Husain Patha, Sind, Arab Period, Hyderabad-Pakistan 1938, s 171, 241, 395; Nasrullâh-ı Felsefî, Zindegânî-yi Şah cAbbâs-ı Euuel, Tahran 1364 hş, IV-V, 1374-1377; The History of India (ed H M Elliot-lohn Dowson), Delhi 1990, i, 212-252; İktidar Husain Siddiqui, "Dynastic History of Sind", Oiln, İV/1, s 322-325; Mahmudul Hasan Sid-diqi "Tâ'rikh-i Ma"şümi: Date of İts Composi-tloil", JPHS, XIV/3 (1966], s 200-207; "Mir Mu-hammad Ma'şüm", El2 (ing), VII, 96