Pirî Reis

Pirî Reis

Osmanlı amirâllerinden Aynı zamanda dünyânın en büyük kartograf ve coğrafyacılarından biridir Karamanlı Hacı Ali Mehmedin oğlu olup, 1475te Geliboluda doğdu Muhiddîn Pîrî adı verilen geleceğin büyük denizcisi, çocuk yaşında deniz seferlerine başladı Meşhûr denizci Kemal Reis, Pîrî Reisin amcasıydı Onu yetiştirmeyi tamâmen üzerine alan Kemâl Reis, 1501de Navarini Venediklilerden geri alınca, müjdeyi bildirmek için yeğenini İstanbula gönderdi Sultan İkinci Bâyezîd Hanın huzûruna çıkan Pîrî Reis, mükâfatlandırılarak, hayır duâ aldı Akdenizi karış karış dolaşan Kemâl Reisin yanında ölümüne kadar kalan Pîrî Reis, uğradıkları her limanı inceleyerek haritalarını yaptı 16 Ocak 1511de Kemâl Reisin şehit olması üzerine birkaç yıl seferlere çıkmayarak kitap ve haritalarla uğraştı


Gazâya alışmış, denizlere tutkun Pîrî Reis, deryâlardan fazla uzak kalamayarak, Oruç Reisin emrine girdi Onun tarafından 1516da İstanbula gönderildi ve Yavuz Sultan Selim Hanın huzûruna kabul edildi Aynı sene Mısır fethine çıkan Osmanlı donanmasında amirâl olarak vazîfelendirildi Daha sonraki senelerde hizmetlerine devâm ettikten sonra, Süveyşteki Osmanlı donanmasına Hind Kaptan-ı deryâsı olarak tâyin edildi (1547) Daha önce Adeni alan Portekizlilerden, 26 Şubat 1548de burasını geri aldı Umman kıyılarında daha önce Portekizlilerin elde ettikleri yerlerin hepsini geri alarak Umman Denizi'nden onları attı


Maskattaki Portekiz Garnizonunu zaptetti Basra Körfezinde bâzı yerleri de fethettikten sonra, Katar Yarımadasını, Bahreyn Adalarını, Lahsa (Hasâ) kıyılarını Türk hâkimiyetine soktu İhtiyârlığına rağmen mücâdelelerine yılmadan devâm eden Pîrî Reis, 27 parça gemisini Basrada bırakıp, üç kadırga ile Süveyşe dönmesi yanlış anlamalara ve ithamlara sebep oldu Ömrünü denizlerde yılmadan mücâdele ile geçiren Pîrî Reis, 1555te öldüğü zaman, ardında, o güne kadar bilinmeyen birçok deniz bilgileriyle dolu ciltlerce eserle, bugün bile hayranlıkla seyredilen haritalar bıraktı Pîrî Reisin eserleri, çeşitli dillere çevrilerek basılmış ve onun şöhreti bilhassa 20 asırda dünyâya yayılmıştır Türk denizcileri arasında başarılı bir kaptan-ı deryâ olan Pîrî Reis, aynı zamanda bir ilim adamı olarak bıraktığı eserlerle târihin sayfalarında unutulmazlar arasına girmiştir


Eserleri: Akdeniz kıyılarını ve adalarını bütün teferruatı ile gösteren Kitâb-ı Bahriye en önemli eseridir Pek çok deniz haritasından meydana gelen geniş ve hacimli eser, alâka çekici açıklamalarla süslenmiştir Pîrî Reisin 1521de tamamladığı bu eserinde, Amerika kıtasının keşfi ve dünyânın yuvarlak olduğu kesin şekilde anlatılmaktadır Kânûnî Sultan Süleyman Hana, bâzı düzeltmeler yapıldıktan sonra, 1525te sunulan eser, pâdişâh tarafından beğenilerek takdir edilmiştir


O günkü teknik ve bilgilere göre akıl almaz doğrulukta olan, deri üstüne çizdiği haritalar ise, tek kelime ile şâheserdir 1513 yılında yaptığı haritasında, Atlas Okyanusu ve yeni keşfedilen Amerika da yer almaktadır Haritayı yaptığı târihten henüz yirmi beş yıl önce keşfedildiği iddiâ edilen bu kıtanın, teferruatları ile îzâh edilmesi düşündürücü ve bu yerlerin daha önceden bilindiğinin, tahmin edildiğinin açık işâretleridir Bu haritayı, üzerinde gerekli düzeltmelerden sonra 1528de tekrar yapmıştır Her ikisi de, büyük haritalar şeklinde sekiz renk üzerine deriye işlenmiştir Bütün dünyâda büyük hayranlık uyandıran bu büyük eserde Grönlanddan Floridaya kadar olan kısımlar, büyük bir doğrulukla çizilmiştir Topkapı Müzesinin düzenlenmesi esnâsında, diğer târihî kıymetli eserler arasında ele geçen, deri üstüne yapılmış haritalar, 1929da, olduğu gibi yayınlanarak dünyâ milletlerinin tetkikine sunulmuştur