Necmeddîn Dâye Râzî

NECMEDDÎN DÂYE RÂZÎ

Evliyânın meşhûrlarından Râzî nisbesiyle de tanınmış olup, aynı zamanda meşhûr bir şâirdir Tasavvufta büyük velî Necmeddîn-i Kübrâ hazretlerinin talebesi olup, onun ders ve sohbetlerinde kemâle erdi Cengiz istilâsının meydana çıkacağı sırada, bu fitne henüz başlamadan, hocası Necmeddîn-i Kübrâ hazretlerinin işâreti ile Anadolu tarafına seyâhat ederek Konya'ya geldi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Sadreddîn-i Konevî ile görüştü 1256 (H654) senesinde Bağdât'ta vefât etti Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin kabrinin yakınındaki bir yere defnedildi

Anadolu'ya gelişi husûsunda kendisi Mirsâd-ül-İbâd adlı eserinin birinci bâbı ikinci faslında şöyle yazmıştır: Irak ve Horasan şehirlerine gider gelirdim 1220 (H617) senesinde Tatar ordusu bulunduğumuz diyârı istilâ etti O zaman Hemedân'da bulunuyordum 1221 senesinde bir gece bâzı dervişlerle ve dostlarla birlikte Selçuklu sultanlarının adâletiyle mamûr olan Rum diyârına, Anadolu'ya hicret ettik Kayseri'ye yerleşip, orada Mirsâd-ül-İbâd adlı eserimi yazmaya başladım Bu eserimi 1230 (H628) senesinde Sivas'ta tamamladım

Necmeddîn Dâye hazretlerinin Mirsâd-ül-İbâd adlı eseri cemiyetin her meselesini ele alıp, ayrı ayrı işleyen kıymetli bir kitaptır Bu eser Karahisarlı Kâsım bin Muhammed (Muhammed Karahisârî) tarafından Sultan İkinci Murâd Han nâmına 1421 (H825) senesinde İrşâd-ül-Mürîd ile'l-Murâd adıyla Farsçadan Türkçeye tercüme edilmiştir Daha önce de Şeyhoğlu Mustafa tarafından yazılan Kenz-ül-Küberâ ve Mehekk-ül-Ulemâ adıyla yazılan telif esere Mirsâd-ül-İbâd kitabı kaynak olarak alınmıştır Ayrıca Keşf-ül-Hakâyık ve Şerh-üd-Dekâik, Bahr-ül-Hakâik adlı eserleri de vardır

Diğer velîler ve âlimler gibi bu zât da, insanlara karşı çok merhametli olup, onların saâdete kavuşmaları için can atan, kendisine zulüm ve düşmanlık edenlere de fazlasıyla merhamet gösteren, çok kıymetli, seçilmiş, yüksek bir zâttı Allahü teâlâ, onun bedenini uygun olmayan işleri yapmaktan koruduğu gibi, kalbini de uygunsuz düşüncelerden koruyup, oraya, hep râzı olduğu beğendiği, güzel düşünce ve niyetleri yerleştirmişti Kin, düşmanlık, kötülüğe ayniyle mukâbelede bulunmak gibi kötü düşünceler yerine, kendisine iyilik edene de, kötülük edene de iyilik etmek, kendisine diken atana gül sunmak düsturundan hareket eden bir zâttı Kalbi çok sâf, gönlü çok temiz olduğu için, hep güzel düşüncelere sâhipti Bunu anlatan Fârisî şiirlerinden iki beytinin tercümesi şöyledir:

Bize düşman olan da, saâdet, iyilik bulsun
Cihandaki ömründe, nice bereket bulsun
Yolumuzun üzerine diken koysa bir kimse,
Bizden ona diken gitmez Yollarında gül bulsun

1) Kâmûs-ül-A'lâm; c6, s4567
2) İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c9, s199
3) Şeyhoğlu, Kenz-ül-Küberâ ve Mehekk-ül-Ulemâ (Prof Dr Kemal Yavuz)
4) Sefînet-ül-Evliyâ; s106
5) Nefehât-ül-Üns (Osmanlıca); s491
6) İlk Mutasavvıflar; s202