Şeyh Tâc

ŞEYH TÂC

Hindistan'ın büyük velîlerinden Hâce Muhammed Bâkî-billah hazretlerinin en yüksek talebelerindendir İsmi, Tâcüddîn bin Zekeriyyâ bin Sultan el-Osmânî el-Hindî en-Nakşibendî olup, Hanefî mezhebi âlimlerindendir Tâcüddîn-i Nakşibendî ve Şeyh Tâc gibi isimlerle tanınır Hindistan asîlzâdelerinden idi Doğum târihi bilinmemektedir 1641 (H1050) senesi Cemâzil-evvel ayının on sekizinde, Çarşamba günü güneşin batmasından biraz evvel Mekke-i mükerremede vefât etti Ku'aykı'ân Dağının Ebû Kubeys Dağı tarafındaki eteğinde, kendisi için önceden hazırlanmış olan türbeye defnolundu

İlk zamanlarında, kendisini mânevî olarak terbiye edip yetiştirecek bir rehber bulup, ona talebe olmak niyetiyle çok seyahat eden Şeyh Tâc, bu vesîle ile çok yer dolaştı Tasavvuf yoluna girmesinin ilk zamanlarında bile, kalbi çok saf, temiz; aşk, muhabbet ve ihlâs ile dolu olduğundan, seyahatleri sırasında kabirlerini ziyâret ettiği velîlerin rûhâniyetleri ile, hattâ, o velîyi ziyârete gelmiş başka velîlerin rûhâniyetleri ile görüşürdü Hindistan'da Ecmîr şehrine gittiğinde, orada bulunan evliyânın büyüklerinden; HâceMuînüddîn-i Çeştî hazretlerinin kabrini ziyâret etti Bu esnâda rûhâniyeti ile görüştü ve o büyük velî, Şeyh Tâc'a nefy ve isbât yâni; "Lâ ilâhe illallah" zikrini Çeştiyye yoluna mahsus şekilde öğretti ve çeşitli tavsiyelerde bulundu Yine bu ziyâreti esnâsında Hâce Muînüddîn-i Çeştî, Şeyh Tâc'a, evliyâdan Hamîdüddîn Bâkûrî'nin medfûn olduğu Bâkûr beldesine gitmesini, orada bir müddet kalmasını emretmişti O da bir müddet sonra Bâkûr'a gidip, orada zikrle meşgûl olmaya başladı Zaman zaman da, orada medfûn olan Şeyh Hamîdüddîn'in kabrini ziyâret ederdi Oradaki bir hâlini kendisi şöyle anlatır: "Bâkûr'da bulunduğum zamanlar, çok nûrlara, hâllere kavuştum Halvete, yâni tenhâ bir yerde yalnız kalıp, ibâdet ve zikr ile meşgûl olmaya girerdim Üç evin arasında tenhâ bir oda vardı Hiçbir şeyin beni ve zihnimi meşgûl etmemesi için geceleyin geç vakitte, zifiri karanlıkta o yere girer, kapıyı kapatırdım O karanlık vakitte odanın içinde güneş misâli bir nûr zâhir olurdu Sonra o nûr artar, duvarları aydınlatacak kadar parlardı O nûrun aydınlığı, güneşli bir öğle vaktindeki aydınlık kadar olurdu Ben bu ışıkta Kur'ân-ı kerîm okurdum Bu nûr devamlı bana arkadaş idi"

Sık sık seyahate devâm eden Şeyh Tâc, o zamanda bulunan birçok velî zât ile karşılaştı Nihâyet Delhi'nin yakın köylerinde bulunan Şeyhullah Bahş (Şeyh İlâh-bahş) hazretlerinin dergâhına geldi Şeyh İlâh-bahş ona; "Ey Tâc! Bir kimseyi talebeliğe kabûl etmeden evvel ona odun ve su taşıtmak bizim yolumuzun husûsiyetlerindendir Bunun için sen bir müddet mutfağa su taşımakla meşgûl ol" dedi O ise asîl bir âileye mensub olup, böyle şeylere alışık olmadığı hâlde nefsi terbiye için hocasının bu emrini seve seve kabûl etti ve su taşımaya başladı Bu günlerde onda hârikulâde hâller görüldü Gücünün üstünde yük taşırdı O beldenin insanları, onda gördükleri yüksek hâlleri anlatırken; "Su testisini doldurur, başının üzerinde götürürdüBiz dikkat ettiğimizde testinin, başından iki karış yukarıda, onunla birlikte boşlukta hareket ettiğini görürdük" demişlerdir

Şeyh Tâc ise bu hizmeti büyük bir edeb ve şevkle yapıp; "Böyle bir vazifem var iken başka işleri neylerim" derdi Hocasına hizmet etmesi bereketiyle kavuştuğu derecelerin pekçok olduğunu bildirirdi "Ulaştığım derecelere hizmetle ulaştım" derdi O büyük zâtın hizmet ve sohbetinde uzun müddet kalıp icâzet aldı

Bu sırada Hâce Muhammed Bâkî-billah, Mâverâünnehr seferinden dönüp, Lâhor'da bir sene kaldıktan sonra gelip Delhi'ye yerleşti O zaman Şeyh İlâh-bahş da vefât etmişti Şeyh Tâc ise ondan icâzetliydi Bununla berâber Muhammed Bâkî-billah'ın sohbet ve terbiyesine kavuşmak şevki ve arzusuyla seve seve o büyük zâtın şerefli huzûruna koştu Asâlet ve icâzetine rağmen büyük bir tevâzu ve edeb örneği göstererek, hazret-i Hâce'nin sohbetine, husûsî teveccühlerine ve mahrem halvetlerine kavuştu Yâni Hâce hazretleri ona ayrıca teveccüh ve iltifâtlarda bulunur, husûsî odalarında onunla başbaşa kalıp sohbet ederdi Muhammed Bâkî-billah'ın husûsî sohbetlerinde, celîsi, birlikte oturanı ve enîsi, sohbet arkadaşı idi Ondan feyz alanlar arasında Şeyh Tâc önde gelenlerdendir Kendisi şöyle anlatır:

"Hazret-i Hâce'miz bana icâzet verecekleri zaman, mübârek kalblerinden geçmiş ki: "Eğer o da hâl esnâsında, Nakşibendî büyüklerinin kendisine icâzet verdiğini görse ne iyi olur" O sırada hâl esnâsında kendimi Buhârâ'nın iftihar kaynağı olan, Azîzân ve Pîr-i Nessâc isimleriyle meşhûr Hâce Ali Râmitenî hazretlerinin huzûrunda gördüm Üzerinde ismi yazılı olan mübârek takkelerini başıma koydular Çok teveccühte bulundular Sonra bu hâli hazret-i Hâce'mize arzettiğimde tebessüm edip, daha evvel hatırına geleni anlattı ve icâzet verdi

Rivâyet edilir ki: Hâce Muhammed Bâkî, Şeyh Tâc'a icâzet verdikten sonra, Allahü teâlânın ihsânı ve o büyüklerin bereketi ile, Şeyh Tâc'ın nazarında öyle bir bereket ve tesir hâsıl oldu ki; her kime bu yüksek yolun zikrini telkin eylese, derhal o kimsede cezbe ve hâller hâsıl olurdu

Hâce Muhammed Bâkî-billah vefât edince, Şeyh Tâc şaşkına döndü Kalbindeki rahatsızlıktan dolayı diyâr diyâr dolaşmaya başladı Hindistan ve Keşmîr'in çok beldelerini gezip, daha sonra hacca gitti Mekke-i mükerremeye vardıHarem-i şerîfin büyük âlimlerinden ilim, amel, riyâzet, kanâat ve nûrlar sâhibi Ahmed ibni Allân da orada idi Nakşibendiyye yolunun büyüklerine karşı tam bir ihlâs ve îtikâdı olan bu zât, aşk ve muhabbetle bu büyükleri anlatan Reşahât Ayn-ül-Hayât kitabını Fârisîden Arabîye tercüme etmişti Bu tercümeyi, Arabistan halkının, bu büyükleri tanımaları ve onların yolunda yürümeleri için yapmıştı

İşte Nakşibendiyyenin büyüklerinden olan Tâcüddîn-i Nakşibendî oraya gelince, yine bu yolun büyüklerinden bâzıları, mânevî işâretler ile İbn-i Allân'ı onun huzûruna gönderdiler Tam bir ihlâsla ve aradığını bulmanın neşe ve sürûru içinde Şeyh Tâc'ın huzûruna gelen İbn-i Allân, o büyük zâtı görüp sohbetinde bulununca, muhabbet ve bağlılığı çok arttı Tam bir tevâzu, istek ve muhabbetle hizmetlerine koyuldu Onun bu hâli, orada bulunan başkalarının da, Şeyh Tâc'a karşı muhabbet ve ihlâslarının artmasına vesîle oldu

Şeyh Tâc, birçok defâlar Hicaz'dan Hindistan'a geldi ve tekrar o şerefli diyâra gitti Son defâsında Lâhor ve Basra viâyetlerine gitti Çok insanlar onun vesîlesiyle evliyâlık yoluna katıldılar Hattâ o diyârın pâdişâhı da, onun hâlis talebelerinden oldu Onlarla toplanıp sohbetlerde bulunurken hac mevsimi yaklaştı Fakirlik ve kanâate râzı iki talebesi ile birlikte Kâbe-i muazzama ve Resûlullah efendimizin kabr-i şerîfine gitmek üzere yola çıktılar

Sâlihlerden bir zât şöyle anlatır: "O sene hac esnâsında Şeyh Tâc'ı gördüm Bana buyurdu ki: "Senelerdir sahrâlarda, şehirlerde dolaştım Şimdi sâhibimin evinin süpürgecisi olmaya geldim Tâ ki, aynı yerde toprak olayım O eşikte toprak olan başa ne mutlu"

Talebelerinden biri şöyle anlatır: "Bir gün hocamızla birlikte Emrûhe beldesinde oturuyorduk O başını eğmiş, murâkabe hâlindeydi Biraz sonra başını kaldırdığında kendisinden bir nûr çıktı ve o nûr yakında bulunan bir nar ağacının üzerine gitti Ertesi gün baktığımızda o ağacın, bütün meyvelerinin, dal ve yapraklarının inci hâline döndüklerini gördük"

Tâcüddîn-i Nakşibendî'nin küçük bir kızı vardı Hasta idi Bir gün Şeyh Tâc abdest alırken, babasının kullandığı sudan artanı içmesi bu kıza Allahü teâlâ tarafından ilhâm olundu O hasta kızcağız bu sudan içti ve Allahü teâlânın izni ile hemen şifâ buldu

Rivâyet edilir ki: Tâcüddîn hazretleri, bir zaman sefere gitmişti Gittikleri yerde talebeleri ile oturmuş sohbet ederken oraya biri geldi Şeyh Tâcüddîn'in elini öptü O ise bu gelen kimseyi hiç tanımıyordu Gelen kimse; "Efendim! Ben cinlerdenim Burası bizim kaldığımız yerdir Sizin talebeniz olmak, feyz ve bereketlerinizden istifâde etmek istiyorum Sizin gibi yüksek zâtları pek görmedik Bunun için sizi çok sevdik" dedi Cinnin bu sözlerini dinleyen Şeyh Tâcüddîn onun arzusunu kabûl edip, sohbetlerinde bulunabileceğini, böylece arzu ettiklerine kavuşacağını bildirdi Cin sevinerek oradan ayrıldı Daha sonraki sohbetlere bu cin gelir, o büyük zâtı dinlerdi Bu cinnîyi, Tâcüddîn hazretlerinden başkası görmezdi

Şeyh Tâcüddîn-i Nakşibendî çok büyük bir velî idi Üstâdının Hâce Muhammed Bâkî-billah olması buna en güzel delîldir Gâyet vakûr ve heybetli bir zât idi Talebeleri yetiştirmesi, mânevî olarak terbiye etmesi, Allahü teâlâya kavuşmak arzusunda bulunanlara yol göstermesi pek güzel idi Çok talebe yetiştirdi Çok kerâmetleri görüldü

Tâcüddîn-i Nakşibendî çok kitap okumuştu "Tasavvuf ehlinin, zâhirî ilimlerden, fenden haberi olmaz Onlar zikr ve tefekkürden başka bir şey bilmez" diyenlere karşı onun hâli çok güzel bir delil, kuvvetli bir sened idi Bütün velîler gibi o da zâhirî ve bâtınî ilimlerde âlim idi Bâzı fenlere âit öyle sözleri vardı ki, bu sözler o fende mütehassıs olan ilim sâhiplerini dahî hayrette bırakırdı Birçok ilimde ve tıb husûsunda çok kıymetli eserler telif etmiştir

Bir defâsında yanına tıb konusunda mütehassıs bir kimse gelmişti O kimseye, tıb ilmine âid öyle ince meseleler anlattı ki, o kimse bu ilimde ihtisas yapmış olduğu hâlde bu yüksek bilgileri hiç duymamıştı Bu sözler karşısında çok hayrette kaldı Tâcüddîn'e olan muhabbeti arttı

Tâcüddîn-i Nakşibendî çok kıymetli eserler yazmış olup, bâzılarının isimleri şöyledir: 1) Ta'rîb-ür-Reşehât: Reşehât kitâbının Fârisîden Arabîye tercümesidir, 2) Ta'rîb-ün-Nefehât: Nefehât kitâbının Fârisîden Arabîye tercümesidir 3) Nefehât-ül-İlâhiyye fî Mev'ızat-in-Nefs-iz-Zekiyye, 4) Câmi'ul-Fevâid, 5) Es-Sırât-ul-Müstekîm, 6) Tuhfet-üs-Sâlikîn, 7) Risâletün fî Tarîk-is-Sâdât-in-Nakşibendiyye, 8) Risâlet-üt-Tâc, 9) Âdâb-ül Mürîdîn Son iki eser Konya Yûsuf Ağa Kütüphânesi 695 numarada kayıtlıdır

MÜNÂSİP DEĞİLDİR

Talebelerinden biri şöyle anlatır: "Bir defâsında hocamızla bir yerde oturuyorduk O, feyz saçılan ağızlarından sanki inci ve mercan dökülüyor, tasavvufa âit ince mârifetlerden, yüksek hakîkatlerden anlatıyordu Bâzan da, talebelerin dikkatlerinin dağılmaması ve usanmamaları için, arada bir latîfe ve şaka yapıyordu Talebelerden birinin gönlünden; "Böyle yüksek bir zâtın, böyle latîfe ve şaka ile de meşgûl olması münâsib değildir" diye geçti Allahü teâlânın izni ile, kerâmet olarak o talebenin kalbinden geçenleri anlayan Tâcüddîn hazretleri buyurdu ki: "Mîzâh (latîfe, şaka yapmak), Resûlullah efendimizin sünnetlerindendir Çünkü O, aşırı olmamak ve yalan olmamak şartı ileEshâb-ı kirâm ile şakalaşırdı" Bunun üzerine, kalbine öyle düşünceler gelen talebe, düşüncelerinde hatâlı olduğunu, hocasının yaptığının uygunsuz olmadığını anlıyarak, o hâline tövbe etti

1) Mu'cem-ül-Müellifîn; c3, s87
2) Esmâ-ül-Müellifîn; c1, s244
3) Câmiu Kerâmât-il-Evliyâ; c1, s373
4) Hulâsat-ül-Eser; c1, s464
5) Îzâh-ul-Meknûn; c1, s356, c2, s66, 664
6) Berekât-ı Ahmediye; s70
7) Brockelmann-Sup-2, s618
8) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49 Baskı) s1151
9) İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c16, s224