Münâvî (Yahyâ Bin Muhammed)

MÜNÂVÎ (Yahyâ bin Muhammed)

Fıkıh, hadîs âlimi ve büyük velî İsmi, Yahyâ olup babasınınki Muhammed'dir Haddâdî, Münâvî, Mısrî mahlasları olup, künyesi Ebû Zekeriyyâ'dır Lakabı Şerefüddîn'dir 1396 (H799) senesinde doğdu 1467 (H871) senesinde Kâhire'de vefât etti Cenâze namazında sultan da hazır bulundu İmâm-ı Şâfiî hazretlerinin türbesi yakınına defnedildi

Münâvî, Kâhire'de büyüdü Küçük yaşta Kur'ân-ı kerîmi ezberledi Ayrıca; Umde, Tenbîh, Milha, Elfiye, Minhâc ve başka eserleri iyice okuyup, zihnine nakşetti Fıkıh ilmini el-Bermâvî, el-Irâkî'den öğrendi Irâkî'nin derslerinde çok bulundu Nahiv, ilmini eş-Şatnûfî'den; ferâiz, hesâb ve arûzuNâsırüddîn el-Bârenbârî'den; hesâb ilmini özellikle İmâdüddîn bin Şeref'den tahsîl etti İbn-i Hümâm'dan ilim öğrendi İbrâhim el-Edkâvî, Seyyid et-Tabâkıbî ve Zeynüddîn el-Hâfî ve başka âlimlerle görüştüBabası ile hacca gitti Sonra da Veliyyüddîn el-Irâkî ile hacca gitti ve orada İbn-i Selâme, İbn-ül-Cezerî ve başka âlimlerden hadîs dinlediKâhire'de de Şerefüddîn bin el-Küveyk, Abdullah el-Hanbelî, İbn-i Fadlullah, Şemsüddîn eş-Şâmî, İbn-iKâsım es-Süyûtî, Zeynüddîn ibni Nakkâş, el-Kumnî, eş-Şehb, el-Vâsıtî, el-Kelûtâtî, Nûreddîn el-Fûyî, Kemâlüddîn ibniHayr, Bedrüddîn Hüseyin el-Bûsirî'den ilim öğrendi İzzeddîn bin Cemâ'a, Sadruddîn es-Süveyfî, Fahrüddîn ed-Dendîlî, Bedrüddîn ed-Demâmînî, el-Bûsırî, el-Beycûrî, el-Benhâvî, İbn-ül-Baytâr, İbn-üz-Zerâtîtî, Ebû Abdullah ve başkaları ona icâzet, diploma verdiler Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerinden oldu

Münâvî, ömrü boyunca ilim öğrenmek ve öğretmekle, ibâdet ile meşgûl oldu İlim ve amelde, zamânındaki âlimlerin önde gelenlerindendi Bilhassa fıkıhta üstün bir dereceye yükseldi İlim tâliblerine; fıkıh, kırâat, Arab dili ve edebiyâtı, tefsîr, hadîs ve tasavvufu öğretti Çok talebe yetiştirdiMısır'da kâdılık vazifesinde bulundu, fetvâlar verdi

Münâvî, kuvvetli îmân sâhibi, sâlih, çok ibâdet eden, sünnet-i seniyyeye bağlı, tevâzu ve kerem, cömertlik sâhibi, herkese iyilik eden bir zâttı Talebelerin elbisesini verir, gönüllerini hoş ederdi Müsâmahası çoktu Dünyâ malına gönül bağlamadı Vefât ettiğinde, cenâze namazı görülmemiş bir kalabalık tarafından kılındı Şemsüddîn el-Cevherî ve pek çok kimse, vefâtı sebebiyle mersiyeler yazdılar

Münâvî hazretleri zamânında, Ebü'l-Hayr Nehhâs isminde bir kimse vardı O, halktan malların zekâtını ve uşrunu toplamak için sultan tarafından görevlendirilmişti Fakat o görevini kötüye kullanarak, halkın elinden malların büyük bir kısmını karz-ı hasen (ödünç) olarak zorla alıyor, sonra ödemiyordu Bir gün Ebü'l-Hayr Nehhâs, Münâvî'nin yanına gelerek; "Sultânın selâmı var Sizden on beş bin dînâr karz-ı hasen (ödünç) istiyor" dedi Onun gâyesi, bu parayı sonra ödememekti O andaMünâvî'nin değil on beş bin, on beş dirhemi bile yoktu Durumu Ebü'l-Hayr Nehhâs'a söyledi Ebû Zekeriyyâ isminde, Münâvî'nin hizmetini gören bir talebesi vardı Ona; "Sen bu gece İmâm-ıŞâfiî'nin türbesine git Yüzünü onun mübârek yüzüne çevir Hüsn-i edeble dur ve; "Hizmetçiniz Yahyâ Münâvî, başına gelenleri size arz eder" de Ne cevap işitirsen, iyice ezberle ve gelip bana söyle" dedi O talebe,İmâm-ı Şâfiî hazretlerinin türbesine gitti ve hocasının dediklerini yaptı Fakat İmâm-ı Şâfiî'den hiçbir ses işitmedi Bunun üzerine hocasının dediklerini bir daha tekrâr etti Yine bir şey işitmedi Sonra birkaç defâ daha tekrar etti ise de, cevap alamadı Sabahleyin hocasının huzûruna gelip durumu arz etti Hocası; "Allahü teâlânın izzeti ile yemîn ederim ki, ben bu mecliste, sana verilen cevâbı işittim İmâm-ı Şâfiî hazretleri buyurdu ki: "Yahyâ'ya de ki, on beş gün sonra Ebü'l-Hayr Nehhâs, yalın ayak, elleri kolları bağlı olarak senin yanına gelecektir Şu üç şey arasında serbest bırakılacaksın İster öldürtürsün, ister dövdürürsün, istersen bu beldeden sürdürürsün" dedi" Bu olaydan on beş gün sonra, sultan, Ebü'l-Hayr'ı elleri bağlı olarak Ebû Zekeriyyâ Münâvî'nin huzûruna gönderdi Öldürtmekte, dövdürtmekte ve sürgün etmekte serbest bıraktı Yahyâ Münâvî de onu sürgün etti Ebü'l-Hayr Nehhâs, ölünceye kadar sürgünde kaldı

Yahyâ Münâvî, bir gün Kâdı Şerefüddîn Ensârî'nin ziyâretine gitmiştiEvin dışarı kısmında oturdular Kâdı Şerefüddîn, Yahyâ Münâvî'ye; "Burada çok mikdarda kuş var Bu kuşlar, gelip bizim kilimlerimizi ve kitaplarımızın üstünü kirletiyorlar Biz ne yaptık ise çâresini bulamadık" dedi Yahyâ Münâvî hazretleri başını kaldırıp kuşlara baktı ve; "Ey kuşlar! Buradan gidin ve bir daha buraya gelip kilim ve kitapların üzerini kirletmeyin" dedi Ondan sonra bir daha Kâdı Şerefüddîn'in evinin üstüne kuşlar gelip konmadılar ve kilimleri ile kitaplarının üzerini kirletmediler

Yahyâ Münâvî, bir gün talebelerine ders veriyordu Bir ara ders vermeyi keserek dışarıya çıktı ve atına bindi Talebeleri de bineklerine binip onu tâkib ettiler Hânekâh denilen yerin yakınlarına geldiklerinde, bir geminin, karaya yakın bir yerde yan yatmış olduğunu gördüler Yahyâ Münâvî, orada atından indi ve talebelerine kendisine yardım etmelerini söyledi Talebelerinin yardımı ile gemiyi düzelttiler Gemi normal yoluna devâm etti Sonra berâberce tekrar dergâha döndüler Birkaç gün sonra Yahyâ Münâvî'nin talebelerinden bir kısmı seferden döndüler ve şöyle anlattılar: Kızıldeniz'de gemiyle giderken bir fırtına koptu Geminin içine sular doldu ve gemi yan yattı Aramızdan biri, hocamız Yahyâ Münâvî hazretlerinden yardım istedi O ânda fırtına durdu ve gemimiz düzeldi Yolumuza devâm ettik O gün hocalarıyla deniz kıyısına giden talebeler, yaptıkları işin hikmetini anladılar

Münâvî, vefâtına yakın; "İki cihânın efendisine kavuşmaktan başka arzum yoktur Bütün emellerim buna bağlı olup, kurtuluşum bununladır" buyurdu

Eserlerinden bâzıları şunlardır: 1) Şerhu Muhtasar-il-Müzenî, 2) Hâşiyetün alâ Şerh-ıl-Behcet-il-Verdiyye, 3) Hâşiyetün alâ er-Ravd-ül-Ünf lis-Süheylî fis-Sîret, 4) Telhîsu Bezl-il-Mâ'ûn fit-Tâ'ûn libniHacer-il-Askalânî, 5) El-Fetâvâ

HEMEN YOLA ÇIK

Şeref Nûreddîn şöyle anlatır: Ben Kâhire'de iken, Yahyâ Münâvî'nin derslerini takib ediyordum O sene Kâhire'de tâûn, vebâ salgını vardı O sırada, babamı ziyâret etmek için sefere çıkmağa niyet ettim Fakat kendi kendime; "Böyle bir durumda sefere çıkarsam, tâûn salgınından kaçmış olur muyum?" diye düşündüm Sonra bu mevzûyu Yahyâ Münâvî hazretlerine danışmaya niyet ettim O gece rüyâmda, bir duvarın arkasında durduğumu, duvarın önünden bâzı kişilerin ok attığını, fakat duvarın bana siper olduğunu ve yerde bir kâğıt bulunduğunu gördüm O kâğıtta yazılı olanı, şimdiye kadar ne okumuş, ne de işitmiştim Kâğıtta şöyle yazıyordu: "Tâûn hastalığına karşı seni koruyanlar, vazifelerini yaptılar" Sabah olunca, Yahyâ Münâvî'nin huzûruna gittim Ben daha bir şey söylemeden bana; "Niçin babanı ziyâret için sefere çıkmıyorsun? Sen hemen yola çık Zîrâ baban seni çok merak ediyor, sen sefere çıkmakla tâûndan kaçmış olmuyorsun Çünkü sen, sefere tâûn hastalığından kaçmak niyeti ile değil de, babanı ziyâret niyeti ile çıkıyorsun Biz öyle zannediyoruz ki, gideceğin yerde de tâûn salgını vardır" dedi ve bana selâmet ile gidip döneceğime dâir müjde verdi Sonra; "O rüyânda gördüğün kâğıttaki yazıyı daha önce görmüş müydün?" diye sorduBen de "Hayır" cevâbını verince; "O yazı, İbn-i Hacer Askalânî hazretlerinin yazısıdır" dedi Sonra, Yahyâ Münâvî ile vedâlaşıp yola çıktım Bindiğim gemidekilerin çoğu yolda tâûndan öldüler Fakat ben, hiçbir rahatsızlık duymadım Babamın yanına varınca, babam beni kucaklayıp öptü ve çok ağladı Ben o güne kadar babamı o hâlde görmemiştim Sonra babamın yanından ayrılıp, sağ sâlim Kâhire'ye geldim Tâûn hastalığına hiç yakalanmadım

1) Mu'cem-ül-Müellifin; c13, s227
2) Ed-Dav-ül-Lâmî; c10, s254
3) Şezerât-üz-Zeheb; c7, s322
4) Esmâ-ül-Müellifîn; c2, s528
5) El-A'lâm; c8, s167
6) Câmiu Kerâmât-il-Evliyâ; c2, s286
7) Keşf-üz-Zünûn; c1, s237, 627, 918 c2, s1230, 1635
8) Brockelmann; Sup-1, s48
9) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c12, s362