Kalb Âleminin Şaşılacak Hâlleri

KALB ÂLEMİNİN ŞAŞILACAK HÂLLERİ

Kalb âleminin şaşılacak hâllerinin sonu yoktur Üstünlüğü de şaşılacak hâllerinin, her şeydekinden daha çok olmasındadır Çok insanlar bundan gafildirler [habersizdirler] Üstünlüğü iki sebebledir: Birincisi ilim, ikincisi kudrettir İlim sebebiyle üstünlüğü iki tabakadır: Birini herkes bilebilir
Diğeri ise, daha örtülüdür, herkes anlayamaz Bu, öncekinden üstündür Zahiri olan bütün ilimleri ve san'atlan bilmesidir Bütün san'atları bilen odur Kitaplarda olanları okur ve bilir Geometri, hesab, tıb, astronomi ve şeriat ilimleri gibi
O, bir şey olup, bölünmediği hâlde bütün bu ilimler ona sığıyor Belki de, bütün âlem onda sahrada bir kum tanesi gibi kalır Bir anda, düşünce ve hareketiyle, yerden göklere çıkar, doğudan batıya gider Toprak âlemine bırakıldığı hâlde; bütün gökleri ölçer, her yıldızın büyüklüğünü bilir ve ölçülerini söyler Balığı ustalıkla denizin derinliklerinden çıkarır Kuşu havadan yere indirir Fil, deve ve at gibi kuvvetli hayvanları emrinde kullanır Âlemde olan şaşılacak hâller ve ilimler onun san'atıdır Bütün bu ilimler onda, beş duygu organı vasıtasiyle hâsıl olur [meydana gelir] Bunlar meydandadır, herkes bunları anlayabilir
Bundan daha çok şaşılacak hâlleri şöyledir ki, kalbin içinden, âlem-i cismânî dedikleri, duygu azaları ile hissolunan âleme ve ruhanî dedikleri âlem-i melekûta yâni, duygu azaları ile, his olunamayan âleme, bir pencere açılmıştır İnsanların çoğu cisim ve madde âlemini bilir, bu ise zâten muhtasardır [kısadır]
Kalbin içinde, ikinci bir pencere bulunduğuna delil, ilimlerinin iki çeşit olmasıdır: Biri uyku hâlidir Uykuda iken duygu âzalarının yolu bağlanıp kesilince, içerdeki diğer pencere açılır Âlem-i melekûttan [melekler alemi] ve Levh-i Mahfuz'da gaybi olan [bilinmeyen], ileride olacak şeyleri [izin verildiği kadar] bilir ve görür
Ama ya açık olarak; olduğu, olacağı gibi görür, yahut tâbire ihtiyaç olacak surette görür İnsanlar zannederler ki, uyanıklık halindeki marifet daha yüksektir Hâlbuki herkes bilir ki, uyanıkken gaybı görmek olmaz, uyurken olur Duygu azaları yolu ile olmaz Uykunun, rüyanın hakikatini bu kitabda anlatmamıza imkân yoktur

Fakat, şu kadar bilmelidir ki, kalb ayna gibidir Levh-i Mahfuz da ayna gibidir Bütün varlıkların sureti ondadır Bir ayna diğer bir aynanın karşısına konulunca, birinde görünenler, diğerine akseder Bunun gibi, Levh-i Mahfuz'daki görüntüler, kalbde de görünür Fakat bunun için de, kalbin saf olması, duygulardan kurtulması ve Levh-i Mahfuz'la münasebet kurması lâzımdır
Hislerle uğraştığı müddetçe, âlem-i melekût ile münasebet yolu kapalıdır Uykuda ise, hislerden kurtuluyor O hâlde, âlem-i melekûtun mütalâasından [iyice düşünülmesinden], cevherinde olan, zahir olur Uyku sebebiyle hisler bağlı ise de, hayâl kendi yerindedir
Bunun için gördüklerini, hayâli temsiller şeklinde görür, sarih ve açık olmaz, örtü ve perdeden kurtulamaz Ölünce hayâl de, his de kalmaz O zaman işler perdesiz ve örtüsüz görünür Ona denir ki: «Senden gaflet perdesini kaldırdık, gözün bugün daha keskin görür» (1) Ve derler ki: «Ey Rabbimiz! Vaad ettiğin azabı gördük, Peygamberin sıdkını [doğruluğunu] işittik Şimdi bizi tekrar dünyaya gönder, iyi ameller yapalım» (2)
Delillerden biri de şudur ki, kalbine ilham yolu ile doğru firâsetler ve düşünceler gelmeyen hiç kimse yoktur Bu, his yolu ile değildir; kalbde hâsıl olmuştur Nereden geldiğini de bilmez
Bu kadarını bilmelidir ki, ilimlerin hepsi his yolları ile değildir Belki âlem-i melekûttandır Bu dünya için yaratılmış olan hisler, âlem-i melekûtun mütalâasına elbette perde olurlar Onlardan kurtulamadıkça, asla o âleme yol bulamaz

(1) 50 – Kaf: 22
(2) 32 - Secde: 12

İmam Gazali